نتیجه بررسی: درست

راستی‌آزمایی: داروهای ادرارآور از آسیب حاد کلیه پیشگیری می‌کنند.

بیان مسئله

متعادل کردن سطح الکترولیت‌ها و تنظیم فشارخون برخی از وظایف اساسی کلیه‌ها هستند. زمانی‌که آسیب حاد کلیه رخ می‌دهد، سطوح خطرناکی از مواد زائد تجمع پیدا کرده و به‌طور قابل‌توجهی بر بروز عوارض و خطر مرگ‌ومیر اثر می‌گذارد. این عارضه به‌سرعت پیشرفت کرده و در بیماران بستری، به‌ویژه در بخش مراقبت‌های ویژه، شایع است.

عوارض نارسایی حاد کلیه

ظهور علائم بالینی با شدت بیماری ارتباط مستقیم دارد. کاهش حجم ادرار، تورم بدن که ابتدا از پاها شروع می‌شود، تنگی‌نفس، خواب‌آلودگی یا خستگی افراطی، تهوع و سرگیجه مزمن، درد قفسه سینه، تشنج یا بیهوشی، برخی از عوارض این بیماری هستند.

 

راستی‌آزمایی: آب‌غوره چربی خون را از بین می‌برد.

افراد در معرض خطر ابتلا به نارسایی حاد کلیه

احتمال ابتلا به این عارضه در افراد ۶۵ سال و بیشتر، افراد با سابقه بیماری مزمن کلیه، نارسایی قلبی، بیماری کبد و دیابت، یا افراد مصرف‌کننده داروهای خاص، مانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، و داروهای ضدفشارخون، بیشتر است.

باتوجه به اینکه کلیه‌ها نقش حیاتی در بدن ایفا می‌کنند، پیشگیری از بروز این وضعیت اهمیت زیادی دارد. امروزه ادعا می‌شود برای افراد در معرض خطر، دیورتیک‌ها یا به اصطلاح داروهای ادرارآور از بروز آسیب حاد کلیه پیشگیری می‌کنند. در این راستی‌آزمایی برآنیم با مرور مقالات، به بررسی این ادعا بپردازیم.

 

راستی‌آزمایی: ایستاده آب خوردن باعث تشکیل سنگ کلیه می‌شود.

روش کار

نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل: Acute kidney injury و Diuretic استخراج کرده و پس‌از یافتن MeSH terms در پایگاه اطلاعاتی PubMed، به جست‌وجوی مقالات پرداختیم.

نتایج کتابخانه کاکرین

بررسی ۶۴ مطالعه (۸۳ گزارش، ۹۸۷۱ شرکت‌کننده)، شامل ۵۳ مطالعه پیشگیری (۸۰۷۸ شرکت‌کننده)، ۱۱ مطالعه درمانی (۱۷۹۳ شرکت‌کننده)، ۳۶ مطالعه تک‌مرکزی، ۱۹ مطالعه چندمرکزی و مطالعات انجام‌شده در مناطق تحت نظر سازمان جهانی بهداشت، نشان داد که دیورتیک‌ها ممکن است خطر ابتلا به نارسایی حاد کلیه (AKI) را کاهش دهند، و در مقایسه با دیگر درمان‌های جایگزین از نظر میزان تاثیر، تفاوت چندانی با آن‌ها نداشته باشند. هم‌چنین احتمال می‌رود مصرف این داروها، استفاده از دیگر درمان‌های جایگزین را کاهش دهد. انجام کارآزمایی‌های بالینی با هدف بررسی نقش داروهای ادرارآور در درمان این عارضه، مورد نیاز است (۱).

 

راستی‌آزمایی: خوردن چای بیش‌از‌حد باعث ایجاد سنگ کلیه می‌شود.

نقش داروهای ادرارآور بر پیشگیری از آسیب حاد کلیه

نارسایی حاد کلیه (AKI) بین بیماران بدحال بستری در بیمارستان بسیار شایع است. حتی درجات خفیف این عارضه، باعث مرگ‌و‌میر قابل انتساب چشمگیری می‌شوند. بنابراین هر تلاشی برای پیشگیری از بروز آن، ضرورت دارد. هیدراتاسیون کافی، حفظ حجم خون و فشار متوسط شریانی یا اجتناب از مصرف نفروتوکسین‌ها از روش‌های پیشگیری هستند (۲). حفظ تعادل مایعات نیز یکی دیگر از اقدامات موثر است. ادعا می‌شود مصرف دیورتیک‌ها در این زمینه موثر هستند (۳). مصرف داروهای ادرارآور می‌توانند از وقوع آسیب حاد کلیه در افراد در معرض خطر پیشگیری کنند، اما پیامدهای بالینی دقیق آن نیاز به بررسی‌های بیشتر دارند (۴).

دیورتیک‌ها ممکن است از طریق درمان یا جلوگیری از اضافه‌بار مایعات بر عملکرد کلیه‌ها اثر گذاشته و در نتیجه، یک روش مفید در مدیریت اولیه برای جلوگیری از بروز آسیب‌های حاد کلیه باشند (۵). استفاده از این نوع داروها برای مدیریت بالینی نشانه‌های ادم مرتبط با نارسایی احتقانی قلب و سیروز و نارسایی کلیه، از جمله سندرم نفروتیک، مورد تایید سازمان غذا و دارو است (۶).

 

راستی‌آزمایی: روغن ماهی در رفع خارش ناشی از اختلال عملکرد کلیه موثر است.

داروهای ادرارآور اگرچه برای درمان توصیه AKI نمی‌شوند، با این حال، کارآزمایی‌های بالینی توانسته‌اند نقش آن‌ها را در پیشگیری از بروز آن نشان دهند (۷). تشخیص زودهنگام نارسایی حاد کلیه و اقدامات لازم برای به‌حداقل رساندن آسیب‌های ناشی از آن، سنگ‌بنای پیشگیری و مدیریت این عارضه است. استفاده درست از دیورتیک‌ها، به‌ویژه در محیط‌هایی با کمبود منابع مالی و انسانی، فقدان آموزش و امکانات کافی برای AKI، موثر است. انجام تحقیقات بیشتر جهت شناخت عوارض آن‌ها، الویت دارد (۸).

 

راستی‌آزمایی: روغن‌های مایع خوراکی شبیه گازوئیل هستند و برای سلامت خطر دارند.

نتیجه‌گیری

دیورتیک‌ها، یا به اصطلاح داروهای ادرارآور، اگرچه به‌عنوان یک روش درمانی برای نارسایی حاد کلیه توصیه نمی‌شوند، نقش آن‌ها در مدیریت و پیشگیری از بروز این عارضه، به‌ویژه در کشورهایی با درآمد پائین تا متوسط که از امکانات کافی، منابع مالی و انسانی و شرایط آموزشی برای نیروهای انسانی و بیماران برخوردار نیستند، نشان داده شده است. انجام مطالعات گسترده جهت شناسایی عوارض جانبی آن‌ها، ضرورت دارد.

منابع

۱. Hashimoto H, Yamada H, Murata M, Watanabe N. Diuretics for preventing and treating acute kidney injury. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2025 (1).
2. Venkataraman R. Can we prevent acute kidney injury? Critical Care Medicine. 2008;36(4).
3. Grams ME, Estrella MM, Coresh J, Brower RG, Liu KD, for the National Heart L, et al. Fluid Balance, Diuretic Use, and Mortality in Acute Kidney Injury. Clinical Journal of the American Society of Nephrology. 2011;6(5).
4. Patschan D, Patschan S, Buschmann I, Ritter O. Loop Diuretics in Acute Kidney Injury Prevention, Therapy, and Risk Stratification. Kidney and Blood Pressure Research. 2019;44(4):457-64.
5. Nadeau-Fredette A-C, Bouchard J. Fluid Management and Use of Diuretics in Acute Kidney Injury. Advances in Chronic Kidney Disease. 2013 2013/01/01/;20(1):45-55.
6. Nigwekar SU, Waikar SS. Diuretics in Acute Kidney Injury. Seminars in Nephrology. 2011 2011/11/01/;31(6):523-34.
7. Moore PK, Hsu RK, Liu KD. Management of Acute Kidney Injury: Core Curriculum 2018. American Journal of Kidney Diseases. 2018 2018/07/01/;72(1):136-48.
8. Kher V, Srisawat N, Noiri E, Benghanem Gharbi M, Shetty MS, Yang L, et al. Prevention and Therapy of Acute Kidney Injury in the Developing World. Kidney International Reports. 2017;2(4):544-58.