نتیجه بررسی: نادرست

آیا دانشمندان موفق به کشف دارویی شده‌اند که باعث رشد مجدد دندان‌ها می‌شود؟

بیان مسئله

در ماه‌های اخیر ادعایی در فضای مجازی منتشر شده مبنی بر اینکه دانشمندان موفق به کشف دارویی شده‌اند که می‌تواند دندان‌های ازدست‌رفته را دوباره رشد دهد. چنین خبری می‌تواند توجه بسیاری را به خود جلب کند، چراکه از دست دادن دندان‌ها یکی از مشکلات رایج و پرهزینه در حوزه سلامت دهان به‌شمار می‌رود. اما آیا واقعاً چنین دارویی وجود دارد و می‌تواند برای انسان‌ها مؤثر باشد؟

در این گزارش، «فکت‌نامه سلامت» با بررسی شواهد علمی، این ادعا را بررسی می‌کند تا روشن شود ادعای مذکور درست است یا نادرست.

یافته‌ها

واقعیت زیستی رشد دندان در انسان

انسان به‌طور طبیعی فقط دو مجموعه دندان در طول زندگی خود دارد: دندان‌های شیری و دائمی. پس‌از افتادن دندان‌های دائمی، بدن انسان دیگر توانایی تولید دندان جدید را ندارد. این محدودیت ریشه در کد ژنتیکی و فرایندهای تکاملی ما دارد. در مقابل، برخی حیوانات مانند کوسه‌ها و جوندگان می‌توانند دندان‌های خود را به‌طور مداوم بازسازی کنند، زیرا سلول‌های بنیادی فعال در بافت‌های دندانی آن‌ها وجود دارد (۱). این تفاوت زیستی باعث شده پژوهشگران به دنبال راهی برای فعال کردن همان مکانیسم‌ها در بدن انسان باشند.

 ایده درمان دارویی برای بازسازی دندان

برای رشد دوباره دندان، بدن باید بتواند سلول‌هایی مشابه سلول‌های اولیه دندان‌ساز (odontogenic) را فعال کند. سال‌هاست دانشمندان بررسی می‌کنند که آیا می‌توان با دارو، سیگنال‌های رشد دندانی را در بدن دوباره تحریک کرد یا خیر. این مسیر شامل مطالعه روی مسیرهای مولکولی مانند BMP (Bone Morphogenetic Protein) و Wnt است که در شکل‌گیری اولیه دندان‌ها نقش دارند (۲). هدف پژوهش‌ها آن است که اگر بتوان یکی از عوامل بازدارنده این مسیرها را مهار کرد، شاید بدن بتواند دندان جدید تولید کند.

کشف پروتئین USAG-1؛ نقطه عطف پژوهش‌ها

در سال‌های اخیر، پژوهشگران ژاپنی از دانشگاه کیوتو و فاکوئی، پروتئینی را به نام USAG-1 شناسایی کردند که به‌طور طبیعی مانع فعال شدن مسیر BMP و در نتیجه مانع از رشد دندان جدید می‌شود (۳). تیم تحقیقاتی مذکور دریافت که با مهار این پروتئین می‌توان فرایند تشکیل جوانه دندانی را دوباره آغاز کرد. آن‌ها با استفاده از یک آنتی‌بادی مونوکلونال (یک نوع داروی هدفمند که پروتئین خاصی را غیرفعال می‌کند) توانستند رشد دندان‌های جدید را در موش‌ها تحریک کنند (۴). این کشف، پایه‌ اصلی ایده‌ی «داروی رشد مجدد دندان» شد.

 آزمایش‌های موفق روی حیوانات

در نخستین آزمایش‌ها، تزریق فقط یک دوز از آنتی‌بادی ضد USAG-1 به موش‌های آزمایشگاهی باعث شد یک دندان کاملا جدید در محل مورد نظر رشد کند (۵). در ادامه، همین تیم آزمایش را روی حیوانی دیگر به نام «فرت» انجام داد که ساختار دندانی آن شبیه انسان است. نتایج مشابهی به‌دست آمد: رشد یک دندان جدید بدون ایجاد آسیب یا التهاب قابل‌توجه در بدن حیوان (۶). این یافته‌ها نخستین شواهد قوی را از امکان تحریک رشد دندان از طریق دارودرمانی نشان دادند.

 گسترش تحقیقات و برنامه‌ریزی برای آزمایش انسانی

پس‌از موفقیت در مدل‌های حیوانی، پژوهشگران ژاپنی تصمیم گرفتند مرحله بعدی را روی انسان آغاز کنند. طبق گزارش‌های رسمی منتشرشده در سال ۲۰۲۴، آزمایش بالینی فاز اول برای بررسی ایمنی این دارو در بیمارستان دانشگاه کیوتو آغاز شد (۷). این مرحله شامل داوطلبان ۳۰ تا ۶۴ ساله است که حداقل یک دندان دائمی خود را از دست داده‌اند. دارو به‌صورت تزریق وریدی تجویز می‌شود و هدف اصلی این فاز، ارزیابی ایمنی و واکنش بدن انسان است، نه الزاماً اثربخشی نهایی آن (۸).

 وضعیت فعلی آزمایش‌ها

براساس گزارش‌های منتشرشده، اگر فاز اول با موفقیت به پایان برسد و عوارض خاصی مشاهده نشود، مراحل بعدی شامل آزمایش روی کودکان مبتلا به بی‌دندانی مادرزادی (شرایطی که در آن برخی افراد از بدو تولد فاقد دندان‌های دائمی هستند) و سپس افراد دچار از دست دادن دندان به دلایل دیگر خواهد بود (۹). پژوهشگران امیدوارند در صورت موفقیت این مراحل، تا سال ۲۰۳۰ دارو به مرحله استفاده بالینی نزدیک شود (۱۰).

 نقش دیگر روش‌های علمی در بازسازی دندان

علاوه‌بر روش آنتی‌بادی، تحقیقات دیگری هم در زمینه بازسازی دندان‌ها در جریان است. برخی دانشمندان از سلول‌های بنیادی دندانی برای ساخت بافت‌های جدید مینایی و عاجی استفاده می‌کنند. برخی دیگر در حال کار روی بیومتریال‌ها (مواد زیستی مصنوعی) هستند تا قالبی را برای رشد دندان فراهم کنند (۱۱). با این حال، بیشتر این مطالعات هنوز در مراحل پیش‌بالینی قرار دارند و هیچ‌کدام به مرحله درمان تائیدشده نرسیده‌اند.

 دیدگاه نهادهای رسمی بین‌المللی

در حال حاضر سازمان‌هایی مانند WHO یا CDC هیچ بیانیه رسمی را درباره وجود داروی تائیدشده برای رشد دندان منتشر نکرده‌اند (۱۲). این موضوع نشان می‌دهد که داروی مورد بحث هنوز در مراحل تحقیقاتی است و به هیچ عنوان درمان تائیدشده یا قابل عرضه به عموم مردم محسوب نمی‌شود. WHO بارها تأکید کرده که نباید به اخبار درمان‌های معجزه‌آسا اعتماد کرد، مگر آنکه پشتوانه علمی و تائیدیه رسمی داشته باشند (۱۳).

 چالش‌ها و موانع علمی

هرچند نتایج اولیه هیجان‌انگیز است، هنوز پرسش‌های مهمی وجود دارند: آیا دندان‌های جدید از نظر شکل و عملکرد مشابه دندان‌های طبیعی هستند؟ آیا ممکن است رشد دندان‌های ناخواسته یا در محل‌های اشتباه رخ دهد؟ آیا تحریک بیش‌ازحد مسیرهای مولکولی ممکن است باعث رشد غیرعادی بافت شود؟ پاسخ به این پرسش‌ها نیازمند سال‌ها مطالعه بالینی و بررسی دقیق ایمنی است (۱۴). در علم پزشکی، راه از کشف آزمایشگاهی تا داروی قابل تجویز معمولاً بسیار طولانی است.

شواهد علمی فعلی نشان می‌دهد که داروی مهارکننده USAG-1 واقعاً توانست رشد دندان جدید در حیوانات ایجاد کند و اکنون وارد فاز آزمایش انسانی شده است (۱۵)، اما هیچ تائیدیه رسمی برای اثربخشی یا ایمنی کامل آن در انسان وجود ندارد. بنابراین، ادعای اینکه «دارویی کشف شده که دندان‌های انسان را دوباره رشد می‌دهد»، در حال حاضر نادرست یا زودهنگام است. این دارو در مرحله تحقیقاتی امیدوارکننده قرار دارد، اما هنوز راه زیادی تا درمان واقعی باقی مانده است.

راستی‌آزمایی: بهداشت دهان و دندان با سلامت قلب و عروق انسان مرتبط است.

نتیجه‌گیری

نتیجه بررسی‌ها نشان می‌دهد که پژوهش‌ها برای ساخت داروی رشد مجدد دندان در جریان است و پایه‌های علمی آن واقعی و مستند است. با این حال، هنوز هیچ داروی تائیدشده‌ای برای بازسازی دندان در انسان وجود ندارد. در نتیجه، این ادعا در حال حاضر نادرست است، اما می‌تواند در آینده با پیشرفت تحقیقات به واقعیت تبدیل شود.

منابع

1. Jernvall J., Thesleff I., Tooth shape formation and dental renewal: evolving with the same signals, Development, 2012.
2. Balic A., Regenerative potential of dental stem cells, Frontiers in Physiology, 2018.
3. Murashima-Suginami A. et al., Anti–USAG-1 therapy for tooth regeneration through enhanced BMP signaling, Science Advances, 2021.
4. Takahashi K. et al., Development of a new antibody drug to treat congenital tooth agenesis, Journal of Oral Biosciences, 2024.
5. Kyoto University News, New drug to regenerate lost teeth, 2021.
6. Thompson B., World-first tooth-regrowing drug will be given to humans in September, New Atlas, 2024.
7. ADA News, Can teeth be regrown?, American Dental Association, 2025.
8. Popular Mechanics, Humans May Be Able to Grow New Teeth Within Just 5 Years, 2025.
9. NIDCR (NIH), Regenerative Medicine Research Overview, 2024.
10. WHO, Managing the infodemic: Promoting reliable health information, 2023.
11. Bartlett J.D., Dental enamel development and implications for tooth repair, Frontiers in Physiology, 2021.
12. Thesleff I., The genetic basis of tooth development and regeneration, Nature Reviews Genetics, 2020.
13. CDC, Oral Health Topics – Restorative Innovations, 2024.
14. Yamada A. et al., Safety considerations in regenerative dental therapy, Regenerative Medicine, 2022.
15. Murashima-Suginami A. et al., USAG-1 antibody therapy promotes new tooth formation in mammals, Science Advances, 2021.