راستیآزمایی: چای سبز باعث کاهش وزن میشود
پاسخگویی مبتنی بر شواهد به سوالات، ادعاها و ابهامات مرتبط با سلامت با محوریت شواهد مرکز کاکرین
-
مقدمه و بیان مساله:
پاسخگویی مبتنی بر شواهد به سوالات، ادعاها و ابهامات مرتبط با سلامت، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در زمینه سلامت، پاسخگویی به سوالات و ابهامات مرتبط با علوم پزشکی و بهداشت، به مردم کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری در خصوص سلامت خود بگیرند. در اینجا، چند نکته در خصوص اهمیت پاسخگویی مبتنی بر شواهد به سوالات، ادعاها و ابهامات مرتبط با سلامت را بررسی میشود:
– کمک به تصمیم‌گیری صحیح: پاسخگویی به سوالات و ابهامات مرتبط با سلامت، به افراد کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری در خصوص سلامت خود بگیرند. با داشتن دانش لازم در خصوص علوم پزشکی و بهداشت، افراد می‌توانند تصمیمات بهتری در مورد سلامت خود بگیرند و از احتمال بروز بیماری‌ها کاسته و سلامت خود را حفظ کنند(۲).
– پیشگیری از بیماری‌ها: پاسخگویی به سوالات مرتبط با سلامت، به افراد کمک می‌کند تا در مورد روش‌های پیشگیری از بیماری‌ها و اصول بهداشتی آگاهی پیدا کنند. با داشتن این دانش، افراد می‌توانند خود را در برابر بیماری‌های مختلف محافظت کنند و از بروز آن‌ها جلوگیری کنند(۳).
– جلوگیری از گسترش اطلاعات نادرست: پاسخگویی به سوالات و ابهامات مرتبط با سلامت، به کاهش انتشار اطلاعات نادرست و افزایش دانش عمومی مردم در خصوص سلامت کمک می‌کند. با داشتن دانش لازم، افراد می‌توانند از پخش اطلاعات نادرست و غلط در مورد سلامت جلوگیری کنند و به جای آن، اطلاعات صحیح را دریافت کنند(۴).
– افزایش دانش عمومی: پاسخگویی به سوالات و ابهامات مرتبط با سلامت، به افزایش دانش عمومی مردم در خصوص سلامت کمک می‌کند. با داشتن دانش لازم در خصوص سلامت، افراد می‌توانند بهترین تصمیمات را در خصوص سلامت خود بگیرند و از بروز بیماری‌ها جلوگیری کنند(۵).
با این حال با گسترش دسترسی کاربران به فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، گروههای مختلف شبه علم بدون اتکا به شواهد علمی نسبت به ارائه مطالب متعدد در حوزه های مختلف دارویی، درمان ها، واکسن ها و سبک زندگی پرداختند. این مساله در دوران کووید-۱۹ اوج گرفت و توانست در قالب اینفودمی، در شبکه های اجتماعی جای خوش کند. هرچند که مطالعات متعدد و پژوهش های متعددی در تمام اطلاعات غلط منتشره موجود است، اما در شرایط فعلی، یک اقدام فراگیر موثر با قابلیت پوشش بالای دسترسی به اطلاعات وجود ندارد که این ابهامات و شایعات را بررسی نماید و در سطح گسترده منتظر کند.
این طرح برآن است مبتنی بر اهداف مورد نظر اشاره شده، نسبت به راه اندازی ساز و کار پاسخگویی مبتنی بر شواهد به سوالات، ادعاها و ابهامات مرتبط با سلامت با محوریت شواهد مرکز کاکرین بپردازد.
-
اهداف:
- رصد مهمترین شایعات و ادعاهای مطروحه در شبکه های اجتماعی و فضای عمومی در موضوعات سلامت
- اولویت بندی شایعات و ادعاهای مطروحه بر مبنای اهمیت، سطح تاثیر و داشتن شواهد
- جستجوی منابع موجود برای پاسخگویی مبتنی بر شواهد به ادعاها با اولویت شواهد کاکرین
- ارزیابی همخوانی سایر منابع موجود از نظر سطح شواهد برای پاسخگویی بر ادعاها با اولویت شواهد کاکرین
- تهیه نسخه پاسخ به ادعاهای مورد نظر براساس معتبرترین شواهد موجود با اولویت شواهد کاکرین
- طراحی و انتشار پاسخ مبتنی بر نیاز جامعه و متناسب با قالب شبکه های اجتماعی
-
معرفی طرح و تمامی اجزا وجزئیات آن:
این طرح برآن است مبتنی بر اهداف اشاره شده، نسبت به ایجاد یک قالب خلاقانه، کوتاه و گویا برای پاسخگویی به ادعاها و شبهات مطروحه شبکه های اجتماعی و فضای عمومی حوزه سلامت اقدام کند. بدین صورت که به صورت لحظه ای و روزانه، ادعاها و شبهات مطروحه بدون شواهد سلامت رصد خواهد شد. سپس مبتنی بر منابع موجود با محوریت شواهد کاکرین، پاسخ در خور در کمترین زمان ممکن تهیه خواهد شد و به صورت خروجی های مشخص در وبسایت و شبکه های اجتماعی فکت نامه سلامت منتشر خواهد شد. ویژگی های این خروجی شامل:
- کوتاه بودن و پاسخ جامع
- محتوای قابل فهم و درک جامعه عمومی
- داشتن شواهد معتبر با محوریت شواهد کاکرین
- مشخص بودن سطح ادعا از نظر صحت، کذب بودن، نامشخص بودن و …
- طراحی قالب های گرافیکی برای نمایش بهتر بررسی ادعاها
- فراگیر بودن پیام تولیدی در شبکه های اجتماعی پرمخاطب پزشکی و سلامت
- ایجاد یک ساختار قابل اعتماد برای گروههای عمومی و جامعه برای پاسخگویی به ادعاها
- پویا بودن از منظر پاسخگویی به ادعاهایی که خود مردم میفرستند.
اصلی ترین ساختار این محصول و طرح در قالب فکت نامه سلامت خواهد بود. بدین صورت که تک تک ادعاهای اصلی و مطروحه را مبتنی بر شواهد معتبر موجود پاسخ خواهد داد و در نهایت به آن ادعا یکی از برچسب های: نادرست- درست- گمراه کننده- شواهد ضعیف- ادعای نامشخص و… خواهد داد تا مخاطب بتواند براساس آن و تفاسیر و توضیحات قبل از آن به جمع بندی برسد. تولیدات و پاسخ ها به گونه ای خواهد بود که اولا با اولویت شواهد کاکرین باشد(۵۰-۶۰ درصد کل شواهد مورد استفاده). دوما از نظر هماهنگی با شواهد به گونه ای باشد که شائبه اثرپذیری سیاستی، اجتماعی و عمومی در پاسخ ها بوجود نیاید و سوما براساس اولویت های مدنظر از نظر سطح فراگیری ادعاها باشد.
رصد ادعاها هم توسط نیروی انسانی بکارگرفته شده در طرح انجام خواهد شد و هم به صورت فعال با ساز و کارهای مشخص از سمت خود مردم نیز دریافت خواهد شد. بعد از کسب این ادعاها، مبتنی بر اهداف مورد نظر، پاسخگویی انجام خواهد شد و به صورت گسترده در فضای مجازی منتشر خواهد شد.
-
اولویت های ترجمان دانش:
اولویت های ترجمان دانش در این پروژه، مسائلی خواهد بود که مجموعه کاکرین، نقش مشخصی خواهد داشت و از این ظرفیت استفاده خواهد شد. این اولویت ها شامل:
- حوزه تاثیر داروها و مداخلات درمانی، سلامت عمومی و …
- ارزشیابی کیفی و کمی شواهد و ادعاها مبتنی بر اصول پزشکی مبتنی بر شواهد
- سطح بندی شواهد هرکدام از ادعاها، محتوای منتشره و …
-
مخاطبین:
- جمعیت عمومی بالای ۱۵ سال کشور برای کسب اطلاعات لازم و بررسی ادعاهای مطروحه
- کادر سلامت شامل پزشکان، پرستاران، پیراپزشکان، کادر بهداشتی و مامایی و … جهت استفاده در آموزش ها
- نویسندگان و مدیران مسئول رسانه ها و کانالهای شبکه های اجتماعی برای استفاده در رسانه خود
- سیاستگذاران و مدیران برای دسترسی به پاسخ ها جهت بهره مندی در تصمیمات و برنامه های خود
- کاربران سایر کشورها برای بهره مندی از پاسخ های مبتنی بر شواهد به زبان انگلیسی (گام دوم و آینده طرح)
-
نظام ارزش آفرینی:
آنچه امروزه در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی بصورت یک ساز و کار رهاشده بدون پاسخ در حوزه سلامت وجود دارد، سهم قابل توجه محتوای بدون سند و اتفاقا خطرناک با پیامدهای نامطلوب سلامتی است که هیچ ساز و کاری برای رسیدن به مرجعیت پاسخگویی مبتنی بر شواهد وجود ندارد. از طرفی شواهد کاکرین و منابع علمی دیگر می تواند سهم قابل توجهی از محتوا را پاسخ بدهد که نیاز به ایجاد یک ساز و کار و طرح خلاقانه با ویژگی های منحصر به فرد دارد تا بتواند سواد سلامت مردم را با محتوای مبتنی بر شواهد رقم بزند.
-
ذینفعان:
- مردم و جامعه ایرانی و غیر ایرانی
- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در تمام سطوح محیطی و مدیریتی
- رسانه های رسمی و غیر رسمی مرتبط با سلامت و غیر سلامت
- پژوهشگران و دانشجویان و دانشگاهیان
- گروههای مردمی و اجتماعی فعال در حوزه سلامت
-
نتایج مورد انتظار
- رسیدن به مرجعیت صحت سنجی ادعاهای مطروحه در حوزه سلامت
- دسترسی راحت و فراگیر تمام اقشار جامعه به منبعی برای صحت سنجی ادعاهای مطروحه در حوزه سلامت
- معرفی شواهد کاکرین مبنی بر موثر بودن نتایج و یافته ها منطبق بر نیاز سلامت جامعه
- پیشگیری از تولید و گسترش ادعاها و پیام های نامعتبر سلامت در قالب های شبکه های مجازی
- افزایش اعتماد به شواهد معتبر علمی با محوریت کاکرین نزد جامعه و پژوهشگران سلامت
- افزایش بازدید روزانه هر مطلب به ۱۰-۲۰ هزار بازدید با مشارکت فعال مردم و جامعه
- تولید محتوای با زبان قابل فهم و جذاب در قالب های مختلف فیلم، پادکست، پوستر، فکت شیت و …
- بازنشر مطلوب محتوای مطالعات انجام شده توسط محققین با محوریت شواهد تولیدی کاکرین
