نتیجه بررسی: درست

راستی‌آزمایی: بهداشت دهان و دندان با سلامت قلب و عروق انسان مرتبط است.

بیان مسئله

در سال‌های اخیر، توجه به ارتباط میان سلامت قسمت‌های مختلف بدن بر یکدیگر افزایش یافته است. پژوهشگران و متخصصان سلامت دریافته‌اند که وضعیت هریک از اعضای بدن می‌تواند بر سلامت کلی انسان تاثیرگذار باشد. یکی از حوزه‌هایی که توجه زیادی را به خود جلب کرده، رابطه میان سلامت دهان و دندان و عملکرد دیگر سیستم‌های حیاتی بدن، از جمله سیستم قلب و عروق، است. برخی مطالعات این احتمال را مطرح کرده‌اند که وجود مشکلات در ناحیه دهان ممکن است با بروز برخی بیماری‌های مزمن در دیگر اندام‌ها در ارتباط باشند.

با توجه به این ادعاها، این پرسش مطرح می‌شود که آیا واقعاً رابطه‌ای میان سلامت دهان و دندان و وضعیت قلب و عروق خونی وجود دارد؟ در این مطلب به بررسی این موضوع می‌پردازیم.

یافته‌‌ها

مطالعات مشاهده‌ای و اپیدمیولوژی:

نتایج «تحقیقات آینده‌نگر» و «بررسی‌های گروهی» در جمعیت‌های مختلف نشان می‌دهند که افراد مبتلا به پریودنتیت (التهاب پیشرفته لثه) با خطر بالاتری برای ابتلا به بیماری‌های کرونری قلب و سکته مغزی مواجه هستند (۱، ۲). یک مرور سیستماتیک کامل (Umbrella Review) در سال ۲۰۲۳ به این نتیجه رسید که «بیماری‌های لثه به‌طور مثبت و مستقیم با انواع مختلفی از بیماری‌های قلبی‌عروقی در ارتباط هستند (۱)». به‌طور مشابه، گزارش‌های انجمن اروپا و آمریکا در یک «نشست مشترک» علمی نتیجه‌گیری کردند که شواهد اپیدمیولوژی قوی و پایداری وجود دارد که پریودنتیت خطر ابتلا به بیماری عروق کرونری (مثلاً سکته قلبی) را در آینده افزایش می‌دهد (۱، ۲). این یافته‌ها به‌روشنی حاکی از آن است که رابطه (correlation) میان مشکلات دهانی و بیماری‌های قلبی وجود دارد.

علل احتمالی ارتباط:

نظریه‌های مختلفی برای توضیح این رابطه مطرح شده است. یکی از فرضیات آن است که باکتری‌های موجود در عفونت‌های دهان و دندان وارد خون شده و موجب التهاب موضعی در دیواره عروق می‌شوند که می‌تواند منجر به تشکیل پلاک آترواسکلروز و سکته قلبی یا مغزی شود. شواهدی از یافتن بقایای باکتری‌های دهان در پلاک‌های عروقی بدن پشتیبان این فرضیه است. فرضیه دوم آن است که، التهاب سیستمیک بدن در اثر مشکلات دهانی، به‌خودی‌خود آسیب‌های عروقی را تشدید می‌کند. البته، همه مطالعات یک نتیجه قطعی نگرفته‌اند. مثلاً یک مطالعه در سال ۲۰۱۸ نشان داد پس‌از کنترل عوامل مخدوش‌کننده (مانند سن و سیگار)، از دست دادن دندان تاثیر ضعیفی بر ابتلا به بیماری قلبی داشت. این موضوع نشان می‌دهد ممکن است عوامل مشترکی (مثلاً سیگار، رژیم غذایی نامناسب یا دسترسی محدود به مراقبت‌های سلامت) هم بیماری لثه و هم قلب را تحت تأثیر قرار داده و باعث «رابطه غیرمستقیم» به نظر رسیدن این ارتباط شوند (۳).

عوامل خطر مشترک:

کارشناسان می‌گویند بسیاری از عوامل شناخته‌شده در بیماری قلبی‌عروقی (سیگار کشیدن، تغذیه ناسالم، چاقی، دیابت و بی‌تحرکی) خطر ابتلا به بیماری‌های دهان و دندان (مثل پوسیدگی و التهاب لثه) را نیز افزایش می‌دهند (۳، ۴). سازمان جهانی بهداشت نیز تأکید می‌کند که این شرایط مزمن ریشه‌های مشترکی دارند و پیشگیری هم‌زمان از عوامل زمینه‌ای (مانند کنترل قند خون، ترک سیگار، رعایت بهداشت دهان و داشتن رژیم غذایی مناسب) ضروری است (۳).

یافته‌های بالینی خاص:

نتایج برخی مطالعات بالینی نشان می‌دهند افراد مبتلا به بیماری قلبی، به‌طور متوسط دندان‌های بیشتری را از دست داده‌اند. به‌عنوان نمونه، آمار آمریکا نشان می‌دهد شیوع بالایی از کنده شدن شدید دندان‌ها و فقدان کامل دندان در سالمندان مبتلا به بیماری قلبی یا دیابت دیده می‌شود (۵). این امر می‌تواند ناشی از سابقه ریشه‌ای مشترک یا مراقبت‌های کمتر سلامت دهان باشد. اگرچه این داده‌ها علت-معلولی را ثابت نمی‌کنند، بر همپوشانی خطرات تأکید دارند.

شواهد جهانی و توصیه‌ها:‌

در مجموع، نهادهای علمی و سلامت تاکید می‌کنند که ارتباط مشاهده‌شده میان بهداشت دهان و سلامت قلب واقعی است، هرچند میزان تأثیر مستقیم آن هنوز کاملاً روشن نیست. برای مثال، گروه‌های پزشکی بیماری‌های قلب و عروق اروپا و آمریکا (در یک نشست ۲۰۱۲ و به‌روزرسانی‌های بعدی) نتیجه‌گیری کردند که «پریودنتیت خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی آترواسکلروتیک را در آینده افزایش می‌دهد (۲)». با این حال، مطالعات مداخله‌ای (کارآزمایی‌های بالینی درمان لثه) نتایج قطعی را برای کاهش رخدادهای قلبی ارائه نکرده‌اند. به همین دلیل، پژوهشگران معتقدند که اگرچه رابطه وجود دارد، اثبات علّی بودن آن نیاز به انجام مطالعات گسترده‌تر دارد (۱، ۳).

اقدامات پیشگیرانه:

حتی اگر ارتباط مستقیم علت و معلولی قطعی نشده باشد، رعایت بهداشت دهان و دندان بی‌فایده نیست. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که درمان پریودنتیت می‌تواند باعث کاهش برخی شاخص‌های التهابی (مانند CRP) شود که در بروز بیماری‌های قلبی نقش دارند (۲، ۴). در عمل نیز توصیه می‌شود افراد روزانه مسواک و نخ دندان بزنند، سیگار نکشند و به‌طور منظم به دندان‌پزشک مراجعه کنند. این اقدامات ساده می‌تواند به حفظ سلامت عمومی کمک کرده و شاید به کاهش خطرات قلبی‌عروقی نیز بینجامد (۱، ۳).

راستی‌آزمایی: آیا مدیتیشن باعث پیشگیری از بیماری‌های قلبی‌عروقی می‌شود؟

نتیجه‌گیری

با جمع‌بندی شواهد علمی موجود می‌توان گفت که، رابطه مستقیمی میان وضعیت بهداشت دهان و دندان و سلامت قلب و عروق وجود دارد. مطالعات مشاهده‌ای، مرورهای سیستماتیک و شواهد بیولوژیکی متعدد نشان می‌دهند افرادی که به مشکلات لثه مانند پریودنتیت دچار هستند، بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی‌عروقی قرار دارند. هم‌چنین برخی مکانیسم‌های احتمالی مانند ورود باکتری‌های دهان به جریان خون و ایجاد التهاب مزمن در بدن، این رابطه را از نظر زیستی قابل توجیه می‌کنند.

با این حال، باید با احتیاط به این یافته‌ها نگاه کرد. یکی از نکات بسیار مهم آن است که ممکن است رابطه‌ای که در برخی مطالعات دیده شده، ناشی از عوامل مخدوش‌کننده باشد. به این معنا که، افرادی که از سلامت دهان و دندان خود به‌خوبی مراقبت نمی‌کنند، اغلب سبک زندگی ناسالم‌تری نیز دارند؛ مانند مصرف زیاد سیگار، تغذیه ناسالم، بی‌تحرکی یا دسترسی کمتر به خدمات پزشکی و دندان‌پزشکی. این عوامل نه‌تنها باعث وقوع بیماری‌های دهان می‌شوند، بلکه خودشان از عوامل شناخته‌شده بیماری‌های قلبی نیز هستند. بنابراین بخشی از این ارتباط ممکن است نه به دلیل تأثیر مستقیم بیماری لثه، بلکه به خاطر همین عوامل مشترک زمینه‌ای باشد.

منبع

• Arbildo-Vega HI, Cruzado-Oliva FH, Coronel-Zubiate FT, Meza-Málaga JM, Luján-Valencia SA, Luján-Urviola E, Echevarria-Goche A, Farje-Gallardo CA, Castillo-Cornock TB, Serquen-Olano K, Padilla-Cáceres T, Caballero-Apaza L, Aguirre-Ipenza R. Periodontal disease and cardiovascular disease: umbrella review. BMC Oral Health. 2024 Oct 28;24(1):1308. doi: 10.1186/s12903-024-04907-1. PMID: 39468505; PMCID: PMC11520879.
• Periodontitis and Cardiovascular Diseases. Consensus Report – Expert Consensus Document; Authors: Sanz et al
• Gum disease and the connection to heart disease – Harvard Health Publishing, Harvard Medical School
• Wolf TG, Cagetti MG, Fisher JM, Seeberger GK, Campus G. Non-communicable Diseases and Oral Health: An Overview. Front Oral Health. 2021 Sep 3;2:725460. doi: 10.3389/froh.2021.725460. PMID: 35048049; PMCID: PMC8757764.
• CDC – Chronic Disease Indicators – Oral Health; June 3, 2024