نتیجه بررسی: شواهد ضعیف

آیا دارودرمانی می‌تواند به درمان اختلال مصرف ماریجوانا کمک کند؟

بیان مسئله

در سال‌های اخیر، افزایش مصرف ماری‌جوانا و پیامدهای جسمانی و روانی وابستگی به آن، توجه بسیاری از پژوهشگران و درمان‌گران را به خود جلب کرده‌اند. بسیاری از افراد در مسیر ترک با علائمی مانند اضطراب، بی‌خوابی، تحریک‌پذیری و میل شدید به مصرف روبه‌رو می‌شوند که ادامه درمان را برایشان دشوار می‌کند. همین موضوع باعث شده این سؤال مهم مطرح شود که، می‌توان از دارودرمانی به‌عنوان یک ابزار کمکی برای کنترل علائم و کمک به ترک مصرف ماری‌جوانا استفاده کرد؟

برخی متخصصان اعتقاد دارند که داروها می‌توانند نقش مؤثری در این روند داشته و تحقیقات متعددی نیز برای بررسی این موضوع انجام شده‌اند، اما آیا واقعاً دارودرمانی راه‌حل قابل اعتمادی برای درمان اختلال مصرف ماری‌جوانا است؟

در این مطلب، «فکت‌نامه سلامت» در نظر دارد ادعای مذکور را با اتکا به شواهد علمی و مطالعات معتبر بررسی کند.

 

راستی‌آزمایی: مصرف دوز پایین نیکوتین می‌تواند سرعت پیری مغز را کاهش دهد.

روش کار

نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل Cannabis و Pharmacotherapy استخراج کرده و پس‌از یافتن MeSH terms در پایگاه اطلاعاتی PubMed، به جست‌وجوی مقالات پرداختیم.

در مسیر ترک ماری‌جوانا؛ نقش داروها چقدر جدی است؟

بررسی یک مرور نظام­‌مند (۱) نشان داد، تا به امروز هیچ دارویی وجود ندارد که بتوان با اطمینان گفت برای درمان اختلال مصرف ماری‌جوانا کاملاً مؤثر و استاندارد است. با این حال، نتایج این مرور بزرگ علمی نشان می‌دهند برخی داروها می‌توانند در کاهش مصرف، کاهش علائم آزاردهنده ترک، و افزایش ماندگاری بیماران در روند درمان، کمک‌کننده باشند.

براساس یافته‌های موجود، گروهی از داروها، مانند درونابینول، نابیکسیمولز و کانابیدیول، که کارکردی مشابه ترکیبات موجود در خود ماری‌جوانا دارند، توانستند شدت علائمی را مانند بی‌خوابی، اضطراب، تحریک‌پذیری و میل شدید به مصرف، کاهش دهند. این علائم معمولاً باعث شکست درمان و بازگشت سریع فرد به سوی مصرف دوباره می‌شوند. از سوی دیگر، برخی داروهای دیگر که بر سیستم عصبی یا خلق‌وخو اثر می‌گذارند، در برخی بیماران به کاهش میزان مصرف یا افزایش اعتماد به نفس و کنترل تمایل مصرف کمک کردند.

بررسی ادعا: سیگار الکترونیک (ویپ) به اندازه سیگار معمولی خطرناک است.

با این حال، نتایج کاملاً هم‌سو و قطعی نبودند. در چندین مطالعه، تفاوت اثر داروها با دارونما چشمگیر نبود و در برخی موارد، بیماران به دلیل عوارض یا بی‌اثر بودن دارو، درمان را نیمه‌کاره ترک کردند. علاوه‌بر این، بسیاری از مطالعات حجم نمونه اندکی داشتند و مدت زمان پیگیری کوتاه بود. به همین دلیل، پژوهشگران تأکید می‌کنند که شواهد فعلی امیدوارکننده‌اند اما کافی نیستند و هنوز نمی‌توان یک داروی مشخص را به عنوان درمان قطعی معرفی کرد.

آیا درمان دارویی اعتیاد به ماری‌جوانا امکان‌پذیر است؟

هم‌سو با مطالب فوق، محققان نتایج ۲۶ مطالعه بالینی را جمع‌آوری و بررسی کردند که درباره تأثیر داروهای مختلف بر درمان وابستگی به ماری‌جوانا انجام شدند (۲). هدف اصلی آن بود که مشخص شود، داروهایی که در حال حاضر به‌طور آزمایشی یا خارج از چارچوب رسمی برای مدیریت بالینی این اختلال استفاده می‌شوند، واقعاً می‌توانند مؤثر باشند یا خیر. این مطالعات تلاش داشتند دریابند که داروها می‌توانند میزان مصرف ماری‌جوانا را کاهش دهند، به ترک کامل آن کمک کنند، ماندگاری بیماران را در روند درمان افزایش دهند یا علائم ناخوشایند ترک را کاهش دهند؟

 

راستی‌آزمایی: استفاده از آدامس نیکوتین می‌تواند در ترک سیگار موثر باشد.

نتایج نشان دادند برخی داروها اثر واضحی بر افزایش ترک یا کاهش مصرف ماریجوانا نداشتند. به‌عنوان مثال، داروهای ضدافسردگی از گروه SSRIها نتوانستند میزان مصرف را کاهش دهند یا ماندگاری درمان را بهبود بخشند. هم‌چنین، داروهایی مثل مشتقات کانابینوئید توانستند علائم ترک را تاحدی کاهش دهند، اما تأثیری ثابت و قوی بر ترک کامل یا کاهش مصرف نداشتند. به‌عبارت دیگر، اگرچه استفاده از داروها ممکن است برای برخی بیماران مفید باشند، هیچ داروی قطعی و تأییدشده‌ای در این زمینه در دست نیست. بنابراین، نیاز به انجام مطالعات بزرگ‌تر، با روش‌های دقیق‌تر و طول دوره پیگیری طولانی‌تر احساس می‌شود.

داروهای جدید برای ترک ماری‌جوانا؛ امیدهای تازه در راه است

بررسی­ راه­‌های جدید درمان وابستگی به ماری­جوانا بیانگر آن است، داروهایی که بر همان بخش عصبی‌ای اثر می‌گذارند که ماری‌جوانا فعالیت می‌کند، امیدوارکننده‌ترین نتایج را داشته‌اند. این داروها می‌توانند علائم ناراحت‌کننده ترک را کاهش دهند و میل شدید به مصرف مجدد را کنترل کنند. به همین دلیل، این گروه از داروها به عنوان گزینه‌های آینده درمانی جدی‌تر مورد توجه قرار گرفته‌اند. پژوهش‌ها هم‌چنین تأکید می‌کنند که پاسخ به درمان در افراد مختلف ممکن است متفاوت باشد؛ برای مثال، سن، جنس و ویژگی‌های زیستی می‌توانند بر اثربخشی دارو تأثیر بگذارند. بنابراین لازم است مطالعات آینده، جمعیت‌های متنوع‌تری را پوشش دهند (۳).

 

راستی‌آزمایی: داروهای ضدافسردگی در ترک سیگار موثرند.

نتیجه­‌گیری

بررسی مطالعات موجود نشان می‌دهد که این ادعا تا حدی درست است، اما شواهد آن ضعیف و ناکافی هستند. برخی داروها توانسته‌اند علائم ناراحت‌کننده ترک را کاهش دهند و به ماندگاری بیشتر بیماران در روند درمان کمک کنند، بنابراین دارودرمانی می‌تواند برای برخی افراد به‌عنوان رویکرد کمکی مفید باشد. با وجود این، هیچ شواهد قوی و قطعی برای اثبات تأثیر دارودرمانی در ترک کامل یا کاهش پایدار مصرف ماری‌جوانا وجود ندارد و نتایج بسیاری از تحقیقات با یکدیگر سازگار نیستند. به همین دلیل، نیاز به انجام مطالعات گسترده‌تر احساس می‌شود.

راستی‌آزمایی: عوامل انگیزشی و برنامه‌های ترک سیگار در جمعیت عمومی و زنان باردار موثر هستند.

منابع

۱. Bahji A, Meyyappan AC, Hawken ER, Tibbo PG. Pharmacotherapies for cannabis use disorder: A systematic review and network meta-analysis. Int J Drug Policy. 2021;97:103295.
2. Kondo KK, Morasco BJ, Nugent SM, Ayers CK, O’Neil ME, Freeman M, et al. Pharmacotherapy for the Treatment of Cannabis Use Disorder: A Systematic Review. Ann Intern Med. 2020;172(6):398-412.
3. Alayoubi M, Henry BA, Cahill CM, Cooper ZD. Exploring Novel Pharmacotherapy Candidates for Cannabis Use Disorder: Uncovering Promising Agents on the Horizon by Mechanism of Action. Drugs. 2024;84(11):1395-417.