آیا تجویز آنتیبیوتیک پیشگیرانه و مراقبت از زخم، از بروز عفونت پساز جراحی شریان محیطی جلوگیری میکنند؟
بیان مسئله
جراحی باز یا هیبریدی برای بازسازی شریانهای محیطی در درمان تنگی شدید عروقی انجام میشود و یکی از جدیترین مشکلات پساز آن، بروز عفونت محل جراحی و عفونت گرافت است؛ عوارضی که میتوانند روند درمان را مختل کرده و بیمار را با خطراتی مانند بستری طولانی، ناتوانی، هزینههای بالا و حتی قطع عضو روبهرو کنند. به همین دلیل، این ادعا مطرح میشود که استفاده از آنتیبیوتیکهای پیشگیرانه و روشهای مراقبت از زخم میتوانند احتمال بروز این عفونتها را کاهش دهند. پرسش اصلی این است که «این مداخلات واقعاً مؤثرند؟»
«فکتنامه سلامت» برای پاسخ به این سؤال، با استفاده از نتایج یک مطالعه مروری کاکرین، موضوع را بررسی میکند.
یافتهها
نتایج یک مرور سیستماتیک جامع که بیشاز ۷۹۷۰ بیمار را در ۴۰ مطالعه پوشش میدهد، حاکی از آن است که، عفونتهای پساز جراحی شریان محیطی، نهتنها یک مشکل فردی بلکه یک چالش سیستماتیک در حوزه سلامت هستند، زیرا بروز عفونت گرافت و عفونت محل جراحی بلافاصله بعد از جراحی میتوانند تمام زحمات انجامشده را بیاثر کرده و بیمار را در مسیر درمانی دشوار و پرخطر قرار دهند. اهمیت موضوع زمانی بیشتر مشخص میشود که بدانیم حتی درصدهای ظاهراً پایین عفونت، برای جمعیت بزرگی از بیماران، در عمل به پیامدهای جدی تبدیل میشود.
یافتههای این مرور نشان میدهند که استفاده از آنتیبیوتیکهای پیشگیرانه قبل از جراحی میتواند احتمال عفونت گرافت و زخم را کاهش دهد. در بررسی هشت کارآزمایی مشخص شد، بیمارانی که آنتیبیوتیک دریافت کردند، نسبت به گروهی که با دارونما (placebo) درمان شدند یا هیچ درمانی را دریافت نکردند، کمتر دچار عفونت شدند و این میزان کاهش گاهی تا حدود ۸۰ درصد گزارش شد. البته شواهد از نظر کیفیت در سطح «پایین» ارزیابی شدند، اما تاثیر قابلتوجه مشاهدهشده را نمیتواند نادیده گرفت و حاکی از آن است که استفاده از آنتیبیوتیک پیشگیرانه، دستکم در سطح فعلی مطالعات، یک ابزار مؤثر در کاهش خطر بروز عفونت است.
بحث دیگری که اهمیت زیادی دارد، مسئله طول مدت تجویز آنتیبیوتیک است، چراکه برخی گمان میکنند ادامه دادن دارو تا چند روز بعد از جراحی ممکن است احتمال ایجاد عفونت را بازهم کمتر کند. بررسی سه مطالعه نشان داد، تفاوتی میان دوره کوتاهمدت (تا ۲۴ ساعت) و دوره طولانیتر وجود ندارد و مصرف بیشتر آنتیبیوتیک، نه کمکی به پیشگیری از بروز عفونت میکند و نه از نظر بالینی ارزش افزودهای دارد. این موضوع علاوهبر اینکه از نظر علمی اهمیت دارد، از نظر جلوگیری از مقاومت میکروبی هم بسیار حیاتی است، زیرا مصرف بیرویه آنتیبیوتیک یکی از عوامل اصلی بروز باکتریهای مقاوم است.
مطالعات دیگری که انواع مختلف آنتیبیوتیکها را با یکدیگر مقایسه کردند نیز نتیجه مشخصی را نشان میدهند. هیچیک از آنتیبیوتیکها بر دیگری برتری معناداری نداشتند و تفاوتها بهقدری اندک یا غیرقابل اعتنا بودند که نمیتوان براساس آنها نتیجهگیری قطعی کرد. این مسئله نشان میدهد انتخاب آنتیبیوتیک باید براساس پروتکلهای محلی، الگوی مقاومت منطقهای و شرایط بیمار انجام شود، و نه براساس تصور برتری یک داروی خاص.
در کنار تجویز آنتیبیوتیک، روشهای مراقبت از زخم نیز بررسی شدند که مهمترین آنها استفاده از «پانسمان فشار منفی روی زخم بسته» است. نتایج نشان دادند که این روش ممکن است باعث کاهش عفونت محل جراحی شود و تفاوت نسبی مشاهدهشده قابلتوجه است، اما قطعیت شواهد در حد «بسیار پایین» قرار دارد. این یعنی نمیتوان با اطمینان گفت که این روش همیشه و در همه شرایط مؤثر است. هرچند مسیر پژوهشها نشان میدهد که احتمالاً نقش مثبتی دارد، نمیتوان توصیه قطعی در این زمینه ارائه داد.
دادهها برای پیامدهای دیگر، مانند مرگومیر، درد، نیاز به جراحی مجدد یا احتمال قطع عضو، نشان میدهند که تفاوتی میان استفاده از پانسمان فشار منفی و روشهای استاندارد دیده نشد، یعنی حتی اگر این روش بتواند احتمال عفونت سطحی را کاهش دهد، شواهد موجود نشان نمیدهند که بر پیامدهای جدیتر تأثیر قابلتوجهی داشته باشد.
نکته مهمی که پژوهشگران مرور نیز بر آن تأکید کردند، وجود محدودیتهایی در اغلب مطالعات بود، از جمله حجمنمونه ناکافی، تعداد کم موارد عفونت در هر مطالعه، ناهمگونی روشها و مشکلات موجود در طراحی مطالعه. وجود این محدودیتها باعث میشود شواهد در سطح پایینی از اطمینان قرار بگیرند، بنابراین هر نتیجهای باید با احتیاط تفسیر شود. با وجود این محدودیتها، روند کلی مطالعات به ما یک تصویر نسبتاً مشخص را ارائه میدهد و در پاسخ به پرسش مطرحشده کمک زیادی میکند.
در مجموع، با جمعبندی نتایج میتوان گفت، استفاده از آنتیبیوتیک پیشگیرانه احتمالاً نقش مهمی در کاهش بروز عفونتهای بعد از جراحی دارد، اما افزایش مدت درمان مزیت بیشتری را ایجاد نمیکند و انتخاب نوع آنتیبیوتیک تأثیر خاصی بر نتیجه نهایی نمیگذارد. از سوی دیگر، روشهای مراقبت از زخم مانند پانسمان فشار منفی ممکن است مؤثر باشند اما شواهد هنوز آنقدر قوی نیستند که بهعنوان یک توصیه قطعی مطرح شوند، و لازم است تحقیقات بیشتری در این زمینه صورت گیرند.
راستیآزمایی: تاثیر پانسمانها و عوامل موضعی در پیشگیری از ایجاد زخمهای فشاری
نتیجهگیری
در جمعبندی نهایی میتوان گفت، تجویز آنتیبیوتیک پیشگیرانه به شکل قابلتوجهی در کاهش عفونت بعد از جراحی شریان محیطی مؤثر است، اما نقش دیگر روشهای مراقبتی مانند پانسمان فشار منفی هنوز قطعی نیست و نیاز به انجام پژوهشهای بیشتر دارد. بنابراین پاسخ نهایی این است که، بخش اصلی ادعا درست است، اما همه اجزای آن تأیید قطعی نشدهاند.
منبع
دیدگاهتان را بنویسید