نتیجه بررسی: شواهد ضعیف

آیا مصرف آب با جوش‌شیرین باعث درمان اختلالات گوارشی می‌شود؟

بیان مسئله

اختلالات گوارشی عملکردی مانند سوزش سردل، نفخ و احساس پری معده از مشکلات شایع در جمعیت عمومی هستند که تأثیر قابل‌توجهی بر کیفیت زندگی دارند. روش‌های مختلفی برای کاهش این علائم گوارشی پیشنهاد شده‌اند که شامل تغییرات سبک زندگی و رژیم غذایی تا استفاده از نوشیدنی‌ها و مکمل‌های معدنی می‌شوند. یکی از این پیشنهادها، مصرف آب حاوی جوش‌شیرین (بی‌کربنات سدیم) است که در منابع مختلف به بهبود علائم گوارشی اشاره شده است.

در این «فکت‌نامه سلامت» قصد داریم با مرور مقالات علمی، رابطه میان مصرف آب حاوی سدیم بی‌کربنات و اختلالات گوارشی عملکردی را بررسی کرده و بدانیم که شواهد موجود از این ادعا پشتیبانی می‌کنند یا خیر.

 

راستی‌آزمایی: مصرف جوش‌شیرین در درمان سرطان نقش دارد.

روش کار

نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل Sodium Bicarbonate و Gastrointestinal Disorders استخراج کرده و پس‌از یافتن MeSH terms در پایگاه اطلاعاتی PubMed به جست‌جوی مقالات پرداختیم.

آیا نوشیدن یک لیوان آب با جوش‌شیرین می‌تواند علائم معده را کاهش دهد؟

مصرف این ترکیب باعث افزایش ترشح اسید و پپسینوژن در معده، بهبودی در تخلیه معده و کاهش علائم دیس‌پپسی مانند درد اپی‌گاستر، سوزش سردل، احساس پری پس‌از صرف غذا و نفخ معده می‌شود. این تاثیرات به‌ویژه در مدل‌های حیوانی مشاهده شده و به‌نظر می‌رسد که مصرف منظم آن می‌تواند به بهبود علائم گوارشی عملکردی کمک کند (۱).

راستی‌آزمایی: مصرف لیمو شیرین برای درمان زردی نوزادی مفید است.

یک مطالعه بالینی دوسو-کور، تصادفی‌سازی و کنترل‌شده با دارونما (placebo)، تأثیر نوشیدن آب معدنی غنی از جوش شیرین را بر علائم سوزش سردل در ۱۴۸ بیمار مبتلا به سوزش سردل مزمن بررسی کرد. نتایج نشان دادند که ۸۴.۷۲% از بیماران این گروه، بهبودی قابل‌توجهی را در علائم خود داشتند، درحالی‌که این میزان در گروه دارونما ۶۳.۵۱% بود. هم‌چنین، کیفیت زندگی مرتبط با سلامت در ابعاد «مشکلات غذا/نوشیدنی»، «اضطراب عاطفی» و «سرزندگی» به‌طور معناداری در بیماران این گروه بهبود یافت. میزان مصرف داروهای کمکی نیز در این گروه کاهش نشان داد. با این حال، تأکید شد که نتایج به جمعیت مورد مطالعه و شرایط کنترل‌شده محدود است و برای تعمیم آن به جامعه باید تحقیقات بیشتری انجام شود (۲).

جوش‌شیرین و سلامت دستگاه گوارش

نتایج یک مطالعه آینده‌نگر روی ۶۰ بیمار مبتلا به بیماری کبد چرب غیرالکلی که به‌­مدت ۶ ماه روزانه ۴۰۰ میلی‌لیتر آب معدنی حاوی بی‌کربنات، سولفات، کلسیم، منیزیم و سدیم مصرف کردند، نشان دادند که مصرف این نوشیدنی باعث بهبودی قابل‌توجهی در علائم گوارشی عملکردی مانند سوزش سردل، نفخ و احساس پری معده شد. با این وجود، این اثرات در طول دوره مصرف مشاهده شدند و پس‌از قطع مصرف، علائم به حالت اولیه بازگشتند (۳).

 

مصرف چه مایعاتی در شرایط گرم و تعریق بالا توصیه می‌شود؟

هم‌سو با یافته‌­های فوق، نتایج یک مرور نظام­‌مند حاکی از آن بود که مصرف بی‌کربنات سدیم در درمان اسیدوز متابولیک غیرسمّی باید با احتیاط انجام شود، زیرا در برخی شرایط مانند اسیدوز لاکتیک و ایست قلبی ممکن است فایده نداشته و حتی مضر باشد. با این حال، در برخی شرایط خاص مانند اسیدوز متابولیک با شکاف آنیون نرمال، استفاده از بی‌کربنات می‌تواند مفید باشد. در عین حال، کاربرد بی‌کربنات در شرایط بالینی مختلف باید با احتیاط همراه بوده و شواهد کافی برای اثبات اثرگذاری گسترده یا درمانی آن در اختلالات گوارشی هنوز وجود ندارد. بنابراین، اگرچه مصرف آب حاوی بی‌کربنات ممکن است به بهبود علائم کمک کند، شواهد موجود، محدود و ضعیف بوده و نمی‌توان آن را به‌عنوان درمان قطعی یا مکمل تلقی کرد (۴).

 

آیا آسپارتام (شیرین‌کننده مصنوعی) موجود در نوشابه‌ها و نوشیدنی‌ها سرطان‌زا است؟

نتیجه­‌گیری

با توجه به تعداد محدود مطالعات، حجم نمونه‌ها و تفاوت در شرایط آزمایشی، شواهد موجود برای حمایت از عنوان «مصرف آب با جوش‌شیرین باعث درمان اختلالات گوارشی می‌شود» ضعیف است. اگرچه نتایج مطالعات اولیه مثبت بوده و برخی نویسندگان مصرف آب حاوی بی‌کربنات را مفید می‌دانند، هنوز نمی‌توان با اطمینان نتیجه‌گیری کرد که روش درمانی قطعی یا عمومی است.

منابع

۱. Bertoni M, Olivieri F, manghetti M, Boccolini E, Bellomini MG, Blandizzi C, et al. Effects of a bicarbonate-alkaline mineral water on gastric functions and functional dyspepsia: a preclinical and clinical study. Pharmacol Res. 2002;46(6):525-31.
2. Labenz J, Anschütz M, Walstab J, Wedemeyer RS, Wolters H, Schug B. Heartburn relief with bicarbonate-rich mineral water: results of the randomised, placebo-controlled phase-III trial STOMACH STILL. BMJ Open Gastroenterol. 2023;10(1).
3. Gravina AG, Pellegrino R, Romeo M, Ventriglia L, Scognamiglio F, Tuccillo C, et al. The use of bicarbonate-sulphate-calcium-magnesium and sodium-low drinkable water improves functional gastrointestinal symptoms in patients with non-alcoholic fatty liver disease: A prospective study. Clin Nutr ESPEN. 2023;57:281-7.
4. Wardi G, Holgren S, Gupta A, Sobel J, Birch A, Pearce A, et al. A Review of Bicarbonate Use in Common Clinical Scenarios. J Emerg Med. 2023;65(2):e71-e80.