از تاثیر تمرینات قلبیتنفسی و مقاومتی بر عملکرد حرکتی در بیماران دچار سکته مغزی چه میدانیم؟
بیان مسئله
در سالهای اخیر، رژیمهای غذایی پرپروتئین، بهویژه میان ورزشکاران، افراد دارای اضافهوزن، و طرفداران سبک زندگی سالم، محبوبیت چشمگیری پیدا کردهاند. بسیاری از برنامههای تغذیهای با هدف افزایش توده عضلانی یا کاهش وزن، بر مصرف بالای پروتئین تأکید دارند. در عین حال، کلیهها بهعنوان اندامهای اصلی در دفع مواد زائد حاصل از متابولیسم پروتئین، نقش مهمی را در تنظیم تعادل نیتروژن و حفظ سلامت بدن ایفا میکنند. همین موضوع باعث شده که پرسشی مهم در حوزه سلامت عمومی مطرح شود: آیا مصرف زیاد پروتئین میتواند به کلیهها آسیب برساند؟
«فکتنامه سلامت» در این مطلب قصد دارد با بررسی شواهد علمی و منابع معتبر، به این پرسش پاسخ دهد و ابعاد مختلف آن را از منظر سلامت کلیهها، نوع پروتئین مصرفی، و وضعیت جسمی افراد بررسی کند.
روش کار
نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل: High-protein diet؛ Kidney health و Renal function استخراج کرده و پساز یافتن MeSH terms در پایگاه اطلاعاتی PubMed، به جستوجوی مقالات پرداختیم.
رژیم پرپروتئین و سلامت کلیه
یافتههای دو مطالعه نشان میدهند که مصرف پروتئین زیاد در افراد سالم بهطور مستقیم باعث آسیب کلیوی میشود. با این حال، برخی مطالعات هشدار میدهند که مصرف بلندمدت و بیشازحد پروتئین ممکن است فشار گلومرولی را افزایش داده و موجب تغییراتی در ساختار کلیه شود؛ تغییراتی که در صورت وجود عوامل خطر مانند دیابت یا فشار خون بالا، میتوانند زمینهساز آسیب باشند. بنابراین، هرچند مصرف پروتئین در محدوده توصیهشده برای افراد سالم بیخطر تلقی میشود، زیادهروی در آن توصیه نمیشود.
در مقابل، برای افرادی که دچار بیماری مزمن کلیه هستند یا در معرض خطر آن قرار دارند، مصرف زیاد پروتئین میتواند روند آسیب کلیوی را تسریع کند. در این گروهها، رژیمهای کمپروتئین به کاهش بار کاری کلیه و حفظ عملکرد آن کمک میکنند. همچنین، نوع پروتئین مصرفی نیز اهمیت دارد؛ بهطوریکه پروتئینهای گیاهی معمولاً تاثیرات منفی کمتری نسبت به پروتئینهای حیوانی دارند (۱، ۲).
در مجموع، انتخاب میزان و نوع پروتئین باید متناسب با وضعیت سلامت فرد و با مشورت متخصص تغذیه یا پزشک انجام شود. رژیم غذایی متعادل، همراه با پایش منظم عملکرد کلیه، بهترین راه برای حفظ سلامت این اندام حیاتی است.
راستیآزمایی: استفاده از مکمل قرص آهن در بارداری باعث بهبود سلامت جنین و مادر میشود.
کلیهات را با پروتئین زیاد به چالش نکش!
بررسی جامع تاثیرات رژیمهای غذایی پرپروتئین بر سلامت کلیه و طول عمر نشان میدهد مصرف زیاد پروتئین بهویژه از منابع حیوانی میتواند باعث افزایش فشار در واحدهای تصفیهکننده کلیه (گلومرولها) شود. این وضعیت که به آن هیپرفیلتراسیون گفته میشود، در کوتاهمدت ممکن است بیضرر باشد، اما در بلندمدت زمینهساز آسیب ساختاری و کاهش عملکرد کلیه خواهد شد. در افراد سالم، کلیهها معمولاً توانایی تطابق با افزایش بار پروتئینی را دارند، اما در افراد مسن یا با زمینه بیماری کلیوی، این تطابق ممکن است ناکافی بوده و منجر به پیشرفت بیماری شود. بنابراین، همچنین توصیه میشود که مصرف پروتئین باید متناسب با سن، وضعیت سلامت کلیه، و نیازهای متابولیک فرد تنظیم شود (۳).
راستیآزمایی: با مصرف مکملها میتوان سیستم ایمنی بدن را تقویت کرد؟
متابولیسم پروتئین و آمینواسید در کلیه: در سلامت و بیماری کلیوی
بهطور کلی، کلیه نقش مهمی را در تنظیم تعادل نیتروژن، دفع آمونیاک، و بازجذب یا دفع آمینواسیدها برعهده دارد. در افراد سالم، این اندام با دقت بالا میزان پروتئین مصرفی را مدیریت کرده و از تجمع مواد زائد نیتروژنی جلوگیری میکند. همچنین کلیهها در سنتز برخی آمینواسیدهای غیرضروری و تنظیم مسیرهای متابولیک نقش دارند.
در افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه، این تنظیم مختل شده و باعث تجمع مواد نیتروژنی، اختلال در سنتز و دفع آمینواسیدها، و تغییر در پاسخهای متابولیک بدن میشود. این اختلالات میتوانند منجر به سوءتغذیه پروتئینی، کاهش توده عضلانی، و افزایش خطر مرگومیر شوند. بنابراین، در بیماران کلیوی، تنظیم دقیق میزان و نوع پروتئین مصرفی با اولویت مصرف پروتئینهای با کیفیت بالا و قابل جذب ضروری است.
راستیآزمایی: مصرف مکملها را میتوان بدون بررسی وضعیت بیمار تجویز کرد.
محققان توصیه میکنند که رژیم غذایی بیماران کلیوی باید با هدف حفظ تعادل نیتروژن، جلوگیری از ایجاد سوءتغذیه، و کاهش بار متابولیک کلیه تنظیم شود. پایش منظم وضعیت تغذیهای و عملکرد کلیه، و مشاوره با متخصص تغذیه، از ارکان اصلی مدیریت تغذیهای در بیماری مزمن کلیه هستند (۴).
نتیجهگیری
مصرف پروتئین در حد توصیهشده برای افراد سالم معمولاً بیخطر است، اما زیادهروی در آن بهویژه از منابع حیوانی ممکن است در بلندمدت فشار اضافی به کلیهها وارد کند و در حضور عوامل خطر، زمینهساز آسیب شود. در افراد مبتلا به بیماری کلیوی یا در معرض خطر، مصرف زیاد پروتئین روند آسیب را تشدید کرده و باید با دقت تنظیم شود.
برای حفظ سلامت کلیهها، انتخاب نوع و میزان پروتئین باید متناسب با وضعیت فرد و با مشورت متخصص انجام شود. رژیم غذایی متعادل و پایش منظم عملکرد کلیه، کلید پیشگیری از آسیبهای تغذیهای است.
راستیآزمایی: مصرف قرص مکمل زینک باعث افزایش جوش (آکنه) در صورت میشود.
منابع
۱. Friedman AN. High-protein diets: Potential effects on the kidney in renal health and disease. American Journal of Kidney Diseases. 2004;44(6):950-62.
2. Ko GJ, Obi Y, Tortorici AR, Kalantar-Zadeh K. Dietary protein intake and chronic kidney disease. Current Opinion in Clinical Nutrition & Metabolic Care. 2017;20(1).
3. Ko G-J, Rhee CM, Kalantar-Zadeh K, Joshi S. The Effects of High-Protein Diets on Kidney Health and Longevity. Journal of the American Society of Nephrology. 2020;31(8).
4. Garibotto G, Sofia A, Saffioti S, Bonanni A, Mannucci I, Verzola D. Amino acid and protein metabolism in the human kidney and in patients with chronic kidney disease. Clinical Nutrition. 2010;29(4):424-33.
دیدگاهتان را بنویسید