آیا خوابیدن در کنار تلفن همراه خطرناک است؟
بیان مسئله
ایجاد شرایط ایسکمی دور (Remote Ischaemic Conditioning; RIC)، روشی است که در آن برای مدت کوتاهی جریان خون در اندامی مانند بازو با استفاده از یک کاف فشار متوقف شده و سپس دوباره برقرار میشود. این فرایند بهصورت چرخهای چندبار تکرار میشود و هدف از آن، فعالکردن مکانیسمهای محافظتی بدن در برابر آسیب ایسکمیک، از جمله آسیب ناشی از سکته مغزی، است.
از این روش نوین بهعنوان که درمان امیدوارکننده یاد میشود، اما آیا واقعا در پیشگیری و درمان سکته مغزی ایسکمیک موثر است؟ در این راستیآزمایی، برآنیم با مرور مقالات به پاسخ این پرسش بپردازیم.
راستیآزمایی: واقعیت مجازی میتواند به توانبخشی پساز سکته مغزی کمک کند.
روش کار
نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل Remote ischaemic conditioning و stroke prevention استخراج کرده و پساز یافتن MeSH terms در بانک اطلاعاتی PubMed، به جستوجوی مقالات پرداختیم.
نگاهی به روش نوظهورِ شرایط ایسکمی دور
روش شرایط ایسکمی دور که شامل بستن موقت جریان خون در یک اندام و بازگرداندن دوباره آن است، در سالهای اخیر بهعنوان روشی ساده و کمهزینه برای محافظت از مغز در برابر سکته مغزی مورد توجه قرار گرفته است. براساس نتایج مطالعات مروری جدید، این روش بهصورت نظری میتواند با فعالکردن مسیرهای عصبی و مواد محافظتی در بدن، مقاومت مغز را در برابر آسیب ایسکمیک افزایش دهد. با این حال، شواهد علمی درباره اثربخشی واقعی آن هنوز محدود بوده و قطعی نیست. پژوهشها نشان دادهاند که RIC اغلب بیخطر است و عوارض جدی ندارد، اما هنوز مشخص نیست چه نوع بیماران، با چه شدت بیماری و تحت چه پروتکلی، بیشترین سود را از آن میبرند. بنابراین، جهت توصیه عمومی آن برای پیشگیری یا درمان سکته مغزی، لازم است کارآزماییهای بزرگتر و استانداردتر انجام شوند تا به پرسشهای بیپاسخ درباره زمان، دوز، و اثرات بلندمدت پاسخ داده شود (۱، ۲).
راستیآزمایی: راه رفتن با دستگاه کمکی پساز سکته مغزی، شانس راه رفتن مستقل بیمار را افزایش میدهد.
آیا ایجاد «شرایط ایسکمی در اندام دور» میتواند از بروز سکته مغزی پیشگیری کرده یا به بهبود آن کمک کند؟
یافتههای یک مقاله مروری نشان میدهند که ایجاد شرایط ایسکمی در اندام دور از طریق مسیرهای عصبی و عوامل شیمیایی در خون ممکن است مغز را در برابر آسیب ایسکمیک مقاومتر کند. مزیت این روش، سادگی و بیخطر بودن نسبی آن است، اما شواهد بالینی هنوز محدود بوده و عمدتاً در مراحل آزمایشی قرار دارند. همسو با یافته فوق، نتایج مطالعات حیوانی اگرچه اثربخشی این روش را در کاهش آسیب مغزی بیان میکنند، در مطالعات انسانی، بیشتر پژوهشها کوچک و ناهمگون بوده و نمیتوان بهطورقطعی آن را توصیه کرد.
بهطور کلی، این روش جذاب و بیخطر به نظر میرسد و در مطالعات آزمایشگاهی نتایج امیدوارکنندهای دارد، اما هنوز نمیتوان با اطمینان گفت که از بروز سکته مغزی پیشگیری میکند یا درمان آن را بهبود میبخشد. برای اثبات این اثر، به انجام کارآزماییهای بالینی بزرگ و استاندارد نیاز است (۳، ۴).
راستیآزمایی: افراد چاق بیشتر از افراد لاغر ممکن است دچار سکته مغزی و قلبی شوند.
تأثیر ایسکمی دور بر پیشگیری و درمان سکته مغزی
بر اساس نتایج یک مرور سیستماتیک در کتابخانه کاکرین، شواهد موجود درباره نقش RIC در پیشگیری و درمان سکته مغزی ایسکمیک هنوز محدود و ناهمگون است. مطالعات انجامشده اغلب حجمنمونه کمی دارند و روش اجرای RIC در آنها متفاوت است؛ از جمله فشار کاف، مدت هر چرخه، تعداد تکرارها و زمان شروع مداخله نسبت به زمان وقوع سکته مغزی. همین ناهمگونی باعث میشود که نتوان با اطمینان گفت این روش میتواند بهطور مؤثری از بروز سکته مغزی پیشگیری کرده یا پیامدهای درمان سکته مغزی ایسکمیک را بهبود بخشد. بررسیهای بالینی جدیدتر نیز نتایج مشابهی دارند. برخی مطالعات بهبودهایی را در عملکرد مغزی یا کاهش عوارض پساز سکته مغزی نشان دادهاند، در حالیکه دیگر پژوهشها اثری قابلتوجه را گزارش نکردهاند.
از نظر ایمنی، تقریباً همه مطالعات گزارش کردهاند که این روش نسبتاً بیخطر و قابلتحمل است. عوارض معمولاً محدود به درد یا قرمزی موقتی پوست در محل کاف بوده و عوارض جدی بهندرت دیده میشوند. با این حال، هنوز دادههای کافی درباره بیخطر بودن آن در بلندمدت در افراد مبتلا به بیماریهای عروقی شدید یا دیگر مشکلات زمینهای در دست نیست (۵).
راستیآزمایی: تغییر در سبک زندگی میتواند احتمال بروز سکته قلبی یا مغزی را کاهش دهد؟
نتیجه گیری
روش شرایط ایسکمی دور یک راهکار نوآورانه و کمهزینه است که میتواند بهطور بالقوه از مغز در برابر آسیب ناشی از سکته مغزی محافظت کند. هرچند یافتههای اولیه، بهویژه در مطالعات حیوانی، امیدبخش بوده و این روش از نظر ایمنی قابلقبول به نظر میرسد، شواهد انسانی برای اثبات قطعی تأثیر آن بر پیشگیری یا درمان سکته مغزی کافی نیست. انجام پژوهشهای بزرگتر و استانداردتر در آینده میتوانند مشخص کنند که این روش واقعاً در بهبود پیامدهای سکته مغزی ایسکمیک نقش دارد یا خیر.
منابع
۱. Ganesh A, Smith EE, Hill MD. Remote ischaemic conditioning for stroke prevention. The Lancet Neurology. 2022;21(12):1062-3.
2. Baig S, Moyle B, Nair KPS, Redgrave J, Majid A, Ali A. Remote ischaemic conditioning for stroke: unanswered questions and future directions. Stroke and Vascular Neurology. 2021;6(2).
3. Hess DC, Blauenfeldt RA, Andersen G, Hougaard KD, Hoda MN, Ding Y, et al. Remote ischaemic conditioning—a new paradigm of self-protection in the brain. Nature Reviews Neurology. 2015;11(12):698-710.
4. Keevil H, Phillips BE, England TJ. Remote ischemic conditioning for stroke: A critical systematic review. International Journal of Stroke. 2024;19(3):271-9.
5. Zhao W, Zhang J, Sadowsky MG, Meng R, Ding Y, Ji X. Remote ischaemic conditioning for preventing and treating ischaemic stroke. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2018(7).
دیدگاهتان را بنویسید