نتیجه بررسی: درست

راستی‌آزمایی: تغییر در سبک زندگی می‌تواند احتمال بروز سکته قلبی یا مغزی را کاهش دهد؟

بیان مسئله

یکی از پرسش‌های مهم در حوزه سلامت عمومی، آن است که تغییر در سبک زندگی – حتی بدون استفاده از داروهای تخصصی – می‌تواند احتمال بروز سکته قلبی یا سکته مغزی را کاهش دهد یا خیر. در این مطالعه، با استفاده از شواهد علمی معتبر و منابع سازمان‌های جهانی سلامت، این موضوع را بررسی می‌کنیم.

یافته‌ها

نقش عوامل خطر قابل تغییر

بیماری‌های قلبی-عروقی از اصلی‌ترین علل مرگ‌ومیر در سراسر جهان هستند، اما بخش عمده‌ای از عوامل خطر آن‌ها قابل تغییر است (۱). سازمان جهانی بهداشت تخمین می‌زند که حدود ۸۰٪ این بیماری‌ها با تغییر رفتارهایی مانند ترک سیگار، تغذیه سالم، فعالیت بدنی و کاهش مصرف الکل قابل پیشگیری باشند (۲).

 رژیم غذایی سالم

رژیم غذایی از ارکان اصلی پیشگیری است. مطالعات نشان داده‌اند که پیروی از الگوی غذایی مدیترانه‌ای (مصرف بیشتر سبزیجات، میوه، غلات کامل، روغن زیتون و ماهی) خطر بروز سکته مغزی را تا حدود ۱۲٪ کاهش می‌دهد (۳). هم‌چنین کاهش مصرف نمک، شکر و چربی‌های اشباع به بهبود فشار خون و چربی خون کمک می‌کنند که هر دو از عوامل اصلی بروز سکته‌های قلبی و مغزی به حساب می‌آیند (۲، ۴).

فعالیت بدنی

انجام فعالیت بدنی منظم تأثیر چشمگیری بر کاهش بروز سکته‌های قلبی و مغزی دارد. نتایج یک مرور سیستماتیک نشان داد که بالاترین سطح فعالیت بدنی با کاهش حدود ۱۵% تا۲۰٪ خطر بروز سکته و بیماری قلبی همراه است (۳). حتی فعالیت‌های متوسط مانند ۳۰ دقیقه پیاده‌روی سریع در روز می‌تواند به کاهش فشار خون و بهبود عملکرد عروق منجر شود (۲).

ترک سیگار

سیگار یکی از مهم‌ترین عوامل خطر بروز سکته‌های قلبی و مغزی است. استعمال دخانیات با افزایش تصلب شرایین و آسیب به دیواره رگ‌ها خطر بروز سکته را به‌طور چشمگیری بالا می‌برد (۲، ۳). ترک سیگار باعث کاهش فوری فشار خون و بهبود گردش خون شده و در بلندمدت خطر بروز سکته قلبی و مغزی را به سطح افراد غیرسیگاری نزدیک می‌کند (۳).

 کنترل وزن

چاقی، ارتباط مستقیم با افزایش فشار خون، دیابت نوع ۲ و اختلالات چربی خون دارد. CDC گزارش می‌دهد که چاقی با بالا رفتن کلسترول مضر و فشار خون، خطر بروز سکته‌های قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد (۴). کاهش وزن از طریق اصلاح رژیم غذایی و ورزش به بهبود این عوامل کمک کرده و احتمال بروز سکته را کم می‌کند (۲).

اثر تجمعی تغییرات سبک زندگی

مطالعات بزرگ نشان داده‌اند که ترکیب چند رفتار سالم (مانند تغذیه سالم، ورزش، وزن مناسب و عدم مصرف دخانیات) می‌تواند تا بیش‌از ۸۰٪ خطر بروز بیماری قلبی و دیابت را کاهش دهد (۱). این یعنی اصلاح هم‌زمان چند جنبه از سبک زندگی اثر بسیار بیشتری نسبت به تغییر یک عامل به‌تنهایی دارد.

نقش دارو در کنار سبک زندگی

اگرچه شواهد نشان می‌دهند که تغییر سبک زندگی به‌تنهایی می‌تواند اثر محافظتی داشته باشد، در مواردی مانند فشار خون بسیار بالا یا دیابت کنترل‌نشده نیاز به مصرف دارو نیز وجود دارد (۲). با این حال حتی در این شرایط هم تغییر سبک زندگی، مکمل تاثیر دارو بوده و نتیجه درمان را به‌طور چشمگیری بهبود می‌بخشد (۱).

سیاست‌های سلامت عمومی

سازمان‌های بزرگ سلامت مانند CDC و WHO تغییر سبک زندگی را پایه برنامه‌های پیشگیری قرار داده‌اند. به‌عنوان مثال، برنامه «میلیون قلب» در آمریکا بر کاهش مصرف دخانیات و افزایش فعالیت بدنی به‌عنوان کلید پیشگیری از بروز سکته‌های قلبی و مغزی تأکید می‌کند (۵).

راستی‌آزمایی: واقعیت مجازی می‌تواند به توان‌بخشی پس‌از سکته مغزی کمک کند.

نتیجه‌گیری

شواهد علمی قوی نشان می‌دهند که تغییرات در سبک زندگی – حتی بدون مصرف دارو – به‌طور مستقل می‌توانند خطر بروز سکته قلبی و مغزی را کاهش دهد. اصلاح رژیم غذایی، فعالیت بدنی منظم، ترک سیگار و کنترل وزن، همگی تأثیر چشمگیری بر کاهش عوامل خطر دارند. بنابراین، ادعای مطرح‌شده درست است، با این توضیح که در برخی بیماران پرخطر، دارو نیز باید در کنار اصلاح سبک زندگی مصرف شود.

منایع

1. Rippe JM. Lifestyle Strategies for Risk Factor Reduction, Prevention, and Treatment of Cardiovascular Disease. Am J Lifestyle Med. 2018;13(2):204-212.
2. World Health Organization. Cardiovascular diseases (CVDs) – Fact sheet, 2025.
3. Buttar HS, Li T, Ravi N. Prevention of cardiovascular diseases: Role of exercise, dietary interventions, obesity and smoking cessation. Exp Clin Cardiol. 2005;10(4):229-249.
4. Risk Factors for Stroke. Centers for Disease Control and Prevention, 2023.
5. Ungvari Z, et al. Impact of adherence to the Mediterranean diet on stroke risk. GeroScience. 2025;47:3565–۳۵۸۱.