از تاثیر تمرینات قلبیتنفسی و مقاومتی بر عملکرد حرکتی در بیماران دچار سکته مغزی چه میدانیم؟
بیان مسئله
چاقی فقط یک تغییر ظاهری در بدن نیست، بلکه پدیدهای پیچیده و چندبُعدی است که پیامدهای جدی برای سلامت انسان دارد. افزایش توده چربی، بهویژه در ناحیه شکم، میتواند فشار خون را بالا ببرد، سطح قند خون و چربیهای نامطلوب را تغییر دهد، و التهاب مزمن را در بدن تشدید کند. این تغییرات به مرور زمان، زمینهساز آسیب به عروق و بروز بیماریهای قلبی و عروقی میشوند.
در سالهای اخیر، توجه بسیاری از پژوهشگران به این پرسش جلب شده که، افراد چاق واقعاً بیشتر از افراد لاغر در معرض خطر بروز سکته قلبی و مغزی قرار دارند یا خیر. برخی مطالعات ارتباط مستقیم و محکمی را میان چاقی و این بیماریها نشان دادهاند، درحالیکه برخی دیگر از وجود «پارادوکس چاقی» سخن میگویند؛ وضعیتی که در آن افراد دارای اضافهوزن در برخی شرایط بالینی، بقا یا پیامدهای بهتری نسبت به بیماران لاغر دارند.
در این راستیآزمایی برآنیم با مرور مقالات به بررسی این ادعا و تناقضات بپردازیم.
راستیآزمایی: آیا مداخلاتی برای پیشگیری از چاقی در کودکان ۲ تا ۴ سال وجود دارد؟
روش کار
نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل: Obesity؛ Stroke و Heart Disease استخراج کرده و پساز یافتن MeSH terms در پایگاه اطلاعاتی PubMed، به جستوجوی مقالات پرداختیم.
چاقی؛ زنگ خطری خاموش برای قلب و مغز
شواهد علمی گسترده نشان میدهند که چاقی فقط یک وضعیت بدنی ساده نیست، بلکه عاملی کلیدی در شکلگیری بیماریهای قلبی و مغزی محسوب میشود. در بیانیه علمی انجمن قلب آمریکا تأکید شد که چربی اضافی، بهویژه چربی احشایی، از طریق افزایش فشار خون، اختلال در متابولیسم قند و چربی، و ایجاد التهاب مزمن، مسیر بروز بیماریهای کرونری و نارسایی قلبی را هموار میکند. درواقع، چاقی یک عامل خطر مهم و قابل پیشگیری در بیماریهای قلبی-عروقی است. (۱)
از سوی دیگر، یک مرور سیستماتیک و متاآنالیز نشان میدهد که رابطه میان شاخص توده بدنی (BMI) و سکته مغزی شکل J دارد، یعنی هم افراد کموزن و هم افراد چاق در معرض افزایش خطر سکته قرار دارند، درحالیکه کمترین خطر در محدوده BMI حدود ۲۳ تا ۲۴ دیده میشود. این یافته، اهمیت حفظ تعادل را در وزن بدن برجسته میکند: نه لاغری افراطی و نه چاقی مفرط برای سلامت عروق مغزی بیخطر نیستند (۲).
چاقی و مرگومیر قلبی–عروقی: تضاد شواهد
برخلاف مطالب فوق، Niedziela و همکاران یک متاآنالیز را درباره بیماران مبتلا به سندرم کرونری حاد (مانند سکته قلبی) انجام دادند. نتایج آنها نشان دادند که در برخی شرایط، بیماران دارای اضافهوزن یا چاقی متوسط، پیامدهای کوتاهمدت و حتی بلندمدت بهتری نسبت به افراد لاغر یا با وزن طبیعی داشتند. با این حال، پژوهشگران تأکید کردند که این نتایج میتوانند حاصل خطاهای آماری، تفاوت در ویژگیهای اولیه بیماران یا تاثیر ذخایر متابولیک در زمان بحران باشد. به همین دلیل، یافتههای مذکور بهمعنای «مزیت واقعی چاقی» نیستند و نباید چنین برداشت شود که چاقی، بیخطر است (۳).
همچنین، مطالعهای بزرگ که توسط Aune و همکاران در مجله BMJ منتشر شد، نشان داد رابطه میان شاخص توده بدنی و مرگومیر، ساده و خطی نیست. در این تحقیق، مشخص شد، افراد دارای اضافهوزن خفیف (BMI حدود ۲۵ تا ۲۷)، لزوماً مرگومیر بیشتری نداشتند و حتی در برخی موارد طول عمر کمی بالاتر هم برای آنها گزارش شد، اما وقتی BMI به محدوده چاقی متوسط و شدید (۳۰ تا ۳۵ و بالاتر) رسید، خطر مرگومیر بهطور واضح افزایش یافت. همین الگو باعث شد اصلاح «پارادوکس چاقی» مطرح شود (۴).
راستیآزمایی: با شناخت مزاج افراد، امکان تشخیص کبد چرب وجود دارد.
با توجه به تضاد چاقی، آیا چاقی واقعا سرنوشت سلامت ما را تغییر میدهد؟
یک مطالعه متاآنالیز نشان داد، افراد دارای اضافهوزن و چاقی در مقایسه با افراد با وزن طبیعی، بهطور معناداری بیشتر در معرض خطر بروز سکته قرار دارند. خطر نسبی در این گروهها حدود ۲۵ درصد بالاتر بود. هرچند ناهمگونی بین مطالعات مختلف وجود داشت، جهت کلی نتایج نشان داد که افزایش شاخص توده بدنی تقریباً همیشه به معنای افزایش احتمال بروز سکته است (۵).
راستیآزمایی: رژیم DASH میتواند از بروز بیماریهای قلبی پیشگیری کند.
یک مطالعه مرور سیستماتیک و متآنالیز در سال ۲۰۲۱، ابعاد جدیدی را به این موضوع افزود و نشان داد که فقط عدد BMI کافی نیست. در این پژوهش مشخص شد که شاخصهای توزیع چربی بدن، مانند دور کمر یا نسبت دور کمر به قد، در پیشبینی خطر بروز بیماریهای قلبی-عروقی، نقش حتی مهمتری نسبت به BMI دارند. این نتایج روشن میسازند که نوع و محل ذخیره چربی میتواند سرنوشت قلب و عروق را بیشاز خود میزان کلی وزن تحت تأثیر قرار دهد (۶).
نتیجهگیری
شواهد نشان میدهند که چاقی بهطور کلی یک عامل خطر مهم برای بروز بیماریهای قلبی–عروقی و سکته مغزی است. هرچند برخی مطالعات الگوی «پارادوکس چاقی» را مطرح کردهاند، این موضوع بیشتر ناشی از عوامل آماری و شرایط خاص بالینی است تا یک اثر محافظتی واقعی. بنابراین، ادعای بیخطر بودن یا سودمند بودن چاقی درست نیست و تعادل وزنی در محدوده مطلوب شاخص توده بدنی و توجه به توزیع چربی (بهویژه چربی شکمی)، کلید اصلی حفظ سلامت قلب و مغز است.
راستیآزمایی: بهداشت دهان و دندان با سلامت قلب و عروق انسان مرتبط است.
منابع
۱. Powell-Wiley TM, Poirier P, Burke LE, Després JP, Gordon-Larsen P, Lavie CJ, et al. Obesity and Cardiovascular Disease: A Scientific Statement From the American Heart Association. Circulation. 2021;143(21):e984-e1010.
2. Liu X, Zhang D, Liu Y, Sun X, Hou Y, Wang B, et al. A J-shaped relation of BMI and stroke: Systematic review and dose-response meta-analysis of 4.43 million participants. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2018;28(11):1092-9.
3. Niedziela J, Hudzik B, Niedziela N, Gąsior M, Gierlotka M, Wasilewski J, et al. The obesity paradox in acute coronary syndrome: a meta-analysis. Eur J Epidemiol. 2014;29(11):801-12.
4. Aune D, Sen A, Prasad M, Norat T, Janszky I, Tonstad S, et al. BMI and all cause mortality: systematic review and non-linear dose-response meta-analysis of 230 cohort studies with 3.74 million deaths among 30.3 million participants. bmj. 2016;353.
5. Wang X, Huang Y, Chen Y, Yang T, Su W, Chen X, et al. The relationship between body mass index and stroke: a systemic review and meta-analysis. J Neurol. 2022;269(12):6279-89.
6. Kim MS, Kim WJ, Khera AV, Kim JY, Yon DK, Lee SW, et al. Association between adiposity and cardiovascular outcomes: an umbrella review and meta-analysis of observational and Mendelian randomization studies. Eur Heart J. 2021;42(34):3388-403.
دیدگاهتان را بنویسید