نتیجه بررسی: شواهد ضعیف

راستی‌آزمایی: رژیم DASH می‌تواند از بروز بیماری‌های قلبی پیشگیری کند.

بیان مسئله

مقدمه‌ای بر رژیم DASH
رژیم DASH (یا Dietary Approaches to Stop Hypertension) برای کاهش فشار خون و بهبود سلامت قلب طراحی شده است. این رژیم بر کاهش مصرف نمک و چربی‌های ناسالم و افزایش مصرف پتاسیم، کلسیم، منیزیم و فیبر تأکید دارد. شواهد زیادی نشان داده‌اند که رژیم DASH در کاهش فشار خون و بهبود برخی عوامل خطر بیماری‌های قلبی مؤثر است، اما پرسش اصلی این است: آیا این رژیم واقعاً می‌تواند از بروز سکته قلبی یا مغزی پیشگیری کند؟ و آیا در کاهش مرگ‌ومیر مؤثر است؟

یافته‌ها

هدف مطالعه چه بود؟
در این مرور سیستماتیک، پژوهشگران به دنبال بررسی تاثیر رژیم DASH بر پیشگیری اولیه و ثانویه از بروز بیماری‌های قلبی‌عروقی بودند. منظور از پیشگیری اولیه، جلوگیری از ایجاد بیماری در افراد سالم، و پیشگیری ثانویه، جلوگیری از پیشرفت یا بازگشت بیماری در افراد بیمار است. این مطالعه فقط بر پیشگیری اولیه تمرکز داشت و داده‌ای را درباره پیشگیری ثانویه ارائه نکرد.

روش بررسی چگونه بود؟
در این مطالعه، فقط کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی و کنترل‌شده (RCT) با حداقل ۸ هفته مداخله و ۳ ماه پیگیری وارد شدند. مقایسه‌ها بین گروه‌های دارای رژیم DASH و گروه‌های بدون مداخله، مداخله حداقلی (مثل فقط مشاوره شفاهی)، یا رژیم‌های غذایی دیگر انجام شدند. داده‌های مربوط به سکته قلبی، سکته مغزی، مرگ، نیاز به آنژیوگرافی و سایر پیامدها، گردآوری و آنالیز شدند.

چه تعداد مطالعه وارد شدند و شامل چه کسانی بودند؟
در مجموع ۵ کارآزمایی با ۱۳۹۷ شرکت‌کننده وارد بررسی شدند. همه شرکت‌کنندگان افراد بزرگسال سالم بودند که بیماری قلبی تشخیص‌داده‌شده نداشتند. مدت اجرای مداخلات بین ۱۶ هفته و ۱۲ ماه و دوره پیگیری بین ۱۶ هفته و ۱۸ ماه بود. این بررسی‌ها در آمریکا و لهستان انجام شده و عمدتاً توسط نهادهای علمی رسمی حمایت مالی شدند.

نتایج درباره سکته قلبی و مغزی چه بودند؟
از نظر پیشگیری از بروز سکته قلبی و مغزی، شواهد بسیار ضعیف بودند. در یک مطالعه با ۱۴۴ شرکت‌کننده، در هر دو گروه (رژیم DASH و گروه کنترل) هیچ موردی از سکته قلبی یا مغزی گزارش نشد. در مطالعه‌ای دیگر نیز تفاوت معناداری بین گروه‌ها دیده نشد. در مجموع، تعداد رویدادها بسیار کم و کیفیت شواهد پایین بودند.

آیا رژیم DASH باعث کاهش مرگ‌ومیر می‌شود؟
شواهد موجود نشان ندادند که رژیم DASH باعث کاهش مرگ ناشی از هر علتی می‌شود. در یک مطالعه با ۹۰ شرکت‌کننده، در مدت ۶ ماه هیچ موردی از مرگ افراد گزارش نشد. در یک مطالعه دیگر با ۲۶۱ شرکت‌کننده نیز تفاوت معناداری بین رژیم DASH و رژیم غذایی دیگر مشاهده نشد. باز هم، تعداد رویدادها، اندک و کیفیت شواهد بسیار ضعیف بودند.

آیا رژیم DASH نیاز به اقدامات درمانی پیشرفته را، مانند آنژیوگرافی، کم می‌کند؟
در این بررسی، هیچ داده‌ای در مورد تأثیر رژیم DASH بر نیاز به انجام آنژیوگرافی قلب، کاروتید یا عروق محیطی (عروق پا) یافت نشد، به عبارت دیگر، هنوز نمی‌دانیم این رژیم می‌تواند نیاز به انجام این مداخلات را کاهش دهد یا خیر.

چه مزایای مشخصی برای DASH یافت شد؟
گرچه شواهد درباره پیامدهای سخت مثل سکته قلبی و مغزی و مرگ ناکافی بودند، رژیم DASH در کاهش فشار خون، کلسترول کل و تری‌گلیسرید مؤثر بود و سطح HDL (کلسترول خوب) را افزایش داد. با این حال، تأثیر مشخصی بر کلسترول LDL (کلسترول بد) نداشت.

آیا رژیم DASH بی‌خطر است؟
هیچ عارضه جدی‌ای در ارتباط با رژیم DASH گزارش نشد، اما به‌دلیل کوتاه‌بودن دوره پیگیری در مطالعات، نمی‌توان با قطعیت درباره بی‌خطر بودن آن در بلندمدت نظر داد.

نتیجه‌گیری
رژیم DASH رژیمی سالم است که به‌طور علمی در کاهش فشار خون و بهبود برخی عوامل خطر قلبی موثر شناخته شده است. اما درباره‌ تأثیر آن بر کاهش سکته مغزی یا قلبی، مرگ‌ومیر یا نیاز به انجام آنژیوگرافی، شواهد کافی و قوی در دست نیست. پس اگرچه این رژیم به افراد کمک می‌کند تا سبک زندگی سالم‌تری داشته باشند، نمی‌توان با اطمینان گفت که به‌تنهایی باعث پیشگیری از بروز بیماری‌های قلبی می‌شود. برای پاسخ قطعی به این پرسش، به انجام مطالعات بلندمدت و باکیفیت‌ بالا نیاز داریم.

منابع

Bensaaud A, Seery S, Gibson I, Jones J, Flaherty G, McEvoy JW, Jordan F, Tawfick W, Sultan SAH. Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) for the primary and secondary prevention of cardiovascular diseases. Cochrane Database of Systematic Reviews 2025, Issue 5. Art. No.: CD013729. DOI: 10.1002/14651858.CD013729.pub2. Accessed 21 July 2025.