از تاثیر تمرینات قلبیتنفسی و مقاومتی بر عملکرد حرکتی در بیماران دچار سکته مغزی چه میدانیم؟
بیان مسئله
چاقی در کودکان خردسال، بهویژه در سنین ۲ تا ۴ سال، به یکی از دغدغههای مهم سلامت عمومی تبدیل شده است. در این دوره حساس رشد، شکلگیری عادات غذایی و سبک زندگی میتواند مسیر سلامت آینده کودک را رقم بزند؛ اما آیا میتوان با مداخلاتی هدفمند از بروز چاقی در این گروه سنی جلوگیری کرد؟ در پاسخ به این پرسش، به بررسی شواهد علمی و تجربی در زمینه اثربخشی مداخلات پیشگیرانه در دوران نوپایی میپردازیم.
روش کار
نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل: Intervention؛ Obesity و Children استخراج کرده و پساز یافتن MeSH terms در پایگاه اطلاعاتی PubMed، به جستوجوی مقالات پرداختیم.
راستیآزمایی: تغذیه دقیق به مدیریت چاقی در کودکان و نوجوانان کمک میکند.
چاقی در کودکان خردسال؛ تهدیدی خاموش برای آینده سلامت:
در سالهای اخیر، چاقی در کودکان خردسال بهعنوان یکی از چالشهای مهم سلامت عمومی شناخته شده است. طبق دادههای ملی، حدود ۱۴٪ از کودکان زیر پنج سال در ایران با مشکل اضافهوزن یا چاقی مواجهاند. برنامه ملی «ایران اکو» با هدف توقف روند افزایشی چاقی تا سال ۱۴۰۴ طراحی شده و بر تأمین امنیت غذایی، آموزش والدین و راهبردهای بینبخشی تمرکز دارد. این برنامه، چاقی را نهتنها یک مسئله تغذیهای بلکه یک تهدید جدی برای سلامت آینده، بهویژه در حوزه بیماریهای غیرواگیر، قلمداد میکند۱.
راستیآزمایی: جوانان به علت تغذیه ناسالم دچار سکته قلبی میشوند
در همین راستا، راهنمای دانشگاه علومپزشکی کرمانشاه نیز بر اهمیت اصلاح رفتارهای تغذیهای و افزایش فعالیت بدنی روزانه تأکید دارد. این دستورالعمل، توجه به عوامل تغذیهای، روانی و محیطی مؤثر بر چاقی کودکان، ارائه راهکارهایی عملی را نظیر مصرف صبحانه، محدود کردن تنقلات پرکالری و افزایش بازیهای فعال، توصیه میکند. نقش کلیدی والدین و مربیان در شکلگیری عادات سالم از سنین پائین برجسته شده است، چراکه حمایت خانوادهها در درمان و پیشگیری از چاقی حیاتی تلقی میشود۲.
به کودکانمان قطره آهن ندهیم؟/ شواهد علمی و بررسیهای جمعیتی چه میگوید؟
دوران طلایی پیشگیری: ترکیب تغذیه و تحرک در مقابله با چاقی نوپایان
یک مرور نظاممند کاکرین با بررسی ۶۷ مطالعه و بیشاز ۳۶هزار کودک ۲ تا ۴ سال، اثربخشی مداخلات پیشگیرانه چاقی را تحلیل کرده است. یافتههای کلیدی این مرور نشان میدهند که ترکیب مداخلات تغذیهای و فعالیت بدنی نسبت به مداخلات جداگانه، تأثیر بیشتری در کاهش اندک شاخص توده بدنی (BMI) کودکان دارد. این مداخلات عمدتاً در محیطهای مراقبت از کودک و خانواده اجرا شدند و هیچگونه آسیب قابلتوجهی ناشی از آنها گزارش نشده است.
با وجود اینکه تاثیر مداخلات، مثبت ولی محدود بوده، سطح اطمینان به این شواهد هنوز پایین است. کاکرین پیشنهاد میکند که در مطالعات آینده، تمرکز بیشتری بر عوامل اجتماعی، فرهنگی و تعیینکنندههای محیطی چاقی در کودکان خردسال صورت گیرد تا بتوان با راهبردهای جامعتری، اثربخشی مداخلات را افزایش داد۳.
نقطه آغاز سلامت آینده: نقش مداخلات آموزشی و خانوادگی در پیشگیری از چاقی نوپایان:
شواهد علمی نشان میدهد که مداخلات آموزشی در محیطهای مدرسهمحور یکی از مؤثرترین ابزار برای پیشگیری از چاقی کودکان هستند. با بررسی ۲۰ مطالعه بینالمللی، اثربخشی آموزش سبک زندگی سالم به کودکان از طریق پرسنل مدارس و مربیان سلامت تأیید شده است. تمرکز این مداخلات بر افزایش فعالیت جسمانی، مصرف میوه و سبزیجات، و کاهش زمان تماشای تلویزیون بوده که بیشتر آنها نتایج مثبتی را در کاهش چاقی نشان دادهاند۴.
از سوی دیگر، نتایج یک پژوهش دیگر تأکید دارند که مشارکت فعال والدین در برنامههای رفتاری و تغذیهای، تأثیر قابلتوجهی بر کاهش شاخص توده بدنی کودکان دارد. بررسی ۱۰ مطالعه نشان داد که وقتی والدین نقش فعالی را در اصلاح سبک زندگی کودک ایفا میکنند، میزان کاهش BMI در کوتاهمدت و بلندمدت بیشتر میشود۵.
با تمرکز بر فعالیت بدنی، نقش محیطهای آموزشی فعال و تعامل والدین در شکلگیری رفتارهای حرکتی سالم در کودکان حائز اهمیت است. انجام بازیهای گروهی و مشارکت والدین در تحرک روزانه کودک، نهتنها از تجمع چربی جلوگیری میکند، بلکه به نهادینهسازی سبک زندگی فعال از سنین پایین منجر میشود. بنابراین، برای کنترل و پیشگیری از چاقی نوپایان، باید آموزش، خانواده، و محیطهای حمایتی بهصورت همافزا عمل کنند۶.
راستیآزمایی: مصرف گریپفروت برای مبتلایان به پرفشاری خون میتواند خطرناک باشد
نتیجهگیری
شواهد علمی نشان میدهند که ترکیبی از مداخلات تغذیهای و حرکتی، بهویژه در محیطهای مراقبت از کودک و در منزل، میتوانند در پیشگیری از چاقی کودکان ۲ تا ۴ سال مؤثر باشند. هرچند اثربخشی این مداخلات محدود و نیازمند مطالعات بیشتر است، نقش والدین، مربیان و سیاستهای ملی در شکلگیری سبک زندگی سالم غیرقابل انکار است. پیشگیری از چاقی در این سنین نهتنها سلامت جسمانی کودک را تضمین میکند، بلکه پایهای را برای سلامت روانی و اجتماعی او در آینده میسازد.
منابع
۱. دانشگاه علوم پزشکی ایران. برنامه پیشگیری و مراقبت تغذیهای در اضافهوزن و چاقی کودکان و نوجوانان (ایران اکو) تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران؛ تاریخ دسترسی: ۱۴ ژوئیه ۲۰۲۵
۲. دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه. پیشگیری و کنترل اضافه وزن و چاقی کودکان. کرمانشاه: دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه؛ تاریخ دسترسی: ۱۴ ژوئیه ۲۰۲۵
۳. Phillips SM, Spiga F, Moore THM, Dawson S, Stockton H, Rizk R, Cheng HY, Hodder RK, Gao Y, Hillier-Brown F, Rai K, Yu CB, O’Brien KM, Summerbell CD. Interventions to prevent obesity in children aged 2 to 4 years old. Cochrane Database of Systematic Reviews 2025, Issue 6. Art. No.: CD015326. DOI: 10.1002/14651858.CD015326.pub2
4. وسلی، الهه و نیلساز، مهناز و رئیسی، مهنوش و جواد زاده، سید همام الدین و محمدی، فرزانه و قارلی پور، ذبیح اله و وفایی، رضا و محمدی، جاسم،۱۳۹۲،پیشگیری از چاقی و اضافه وزن در کودکان و نوجوانان: مروری بر مداخلات انجام یافته،https://civilica.com/doc/1323179
5. Farrokhnia M, Fathi-Ashtiani A, Ashrafi E, Abtahei F. Effectiveness of Parent-Focused Interventions in the Treatment of Childhood and Adolescent Obesity: A Systematic Review Article. Health Psychology. 2022;11(42):45-66.
6. دکتر فاطمه ح. نقش فعالیت بدنی در پیشگیری از چاقی کودکان و نوجوانان. رشد آموزش تربیت بدنی. ۱۴۰۰;۱۴۰۰(۷۵):۳۰-۰.
دیدگاهتان را بنویسید