نتیجه بررسی: نادرست

راستی‌آزمایی: با شناخت مزاج افراد، امکان تشخیص کبد چرب وجود دارد.

بیان مسئله

گاهی این پرسش مطرح می‌شود که آیا می‌توان فقط با شناخت «مزاج» افراد (مثلاً دموی، صفراوی، بلغمی یا سوداوی در طب سنتی) بیماری‌ای مثل کبد چرب را تشخیص داد یا خیر. برای بررسی این موضوع، باید ببینیم کبد چرب چیست، چه عواملی باعث ایجاد آن می‌شوند، پزشکان چگونه آن را تشخیص می‌دهند و در نهایت بررسی کنیم آیا ارتباطی میان مزاج و این بیماری وجود دارد یا نه.

یافته‌ها

کبد چرب و عوامل ایجادکننده آن

کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) یعنی زمانی‌که بیش‌از ۵ درصد وزن کبد از چربی تشکیل شده باشد (۱). این بیماری بسیار شایع است و حدود یک‌چهارم تا یک‌سوم جمعیت بزرگسال دنیا به آن مبتلا هستند (۱). بیشتر اوقات کبد چرب در مراحل اولیه هیچ علامتی ندارد و افراد معمولاً در آزمایش خون یا سونوگرافی به‌طور اتفاقی متوجه آن می‌شوند (۲، ۳). مهم‌ترین عواملی که احتمال ابتلا به آن را زیاد می‌کنند عبارتند از چاقی، دیابت نوع ۲، فشارخون بالا و چربی خون بالا. همه این موارد بخشی از «سندرم متابولیک» هستند (۲، ۳). بنابراین طبق یافته‌های علم پزشکی، دلیل اصلی ایجاد کبد چرب به سبک زندگی و مشکلات متابولیکی مربوط می‌شود، نه به ویژگی‌هایی مانند مزاج.

روش‌های تشخیص در پزشکی

پزشکان برای تشخیص کبد چرب از بررسی شرح‌حال بیمار و عوامل خطر شروع می‌کنند. سپس، آزمایش خون برای بررسی آنزیم‌های کبدی و تصویربرداری مثل سونوگرافی انجام می‌شود. در مواردی هم انجام نمونه‌برداری از کبد (بیوپسی) لازم است (۲). هیچ مرجع علمی یا سازمان معتبر پزشکی (مثل CDC یا NIDDK) تشخیص کبد چرب را بر اساس مزاج توصیه نکرده است (۲، ۳). به عبارت دیگر، در دنیای پزشکی مدرن، تشخیص بر اساس شواهد عینی و آزمایشگاهی انجام می‌شود.

مزاج در طب سنتی

در طب سنتی ایرانی، برای هر فرد و حتی برای هر اندام یک نوع «مزاج» تعریف شده است. برای مثال، درباره کبد اصطلاحاتی مثل «سوءمزاج تر» یا «سوءمزاج سرد» وجود دارد. بعضی پژوهش‌های سنتی هم تلاش کرده‌اند این مفاهیم را با کبد چرب ارتباط دهند (۴). اما این مفاهیم در پزشکی امروزی هیچ جایگاهی ندارند و تاکنون با روش‌های علمی مدرن تأیید نشده‌اند.

شواهد درباره ویژگی‌های روانی

در برخی پژوهش‌های جدید دیده شده که افراد مبتلا به کبد چرب سه-برابر بیشتر از افراد سالم دچار مشکلات شخصیتی یا روانی هستند (۵). این یافته نشان می‌دهد رفتار و روحیه می‌تواند روی بیماری اثر بگذارد، اما این موضوع هیچ ارتباطی  به «مزاج» در طب سنتی ندارد و فقط به مشکلات روانی یا رفتاری اشاره می‌کند (۵).

راستی‌آزمایی: خوردن هم‌زمان خربزه و عسل باعث مرگ می‌شود؟

نتیجه‌گیری

با بررسی منابع علمی معتبر مشخص می‌شود، تشخیص کبد چرب از روی مزاج افراد ممکن نیست. این بیماری براساس عوامل متابولیکی و سبک زندگی ایجاد می‌شود و پزشکان آن را با آزمایش خون، سونوگرافی و گاهی بیوپسی تشخیص می‌دهند. بنابراین، این ادعا که بتوان با شناخت مزاج، کبد چرب را تشخیص داد، از نظر علمی نادرست است.

منابع

1. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Type 2 Diabetes and Your Liver. 2024.
2. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK). Nonalcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD) & NASH. 2021.
3. Lazarus JV, et al. Advancing the global public health agenda for NAFLD: a consensus statement. Nat Rev Gastroenterol Hepatol. 2022.
4. Hakimi F, Yaghmaei F, et al. Explanation of the Concept of Wet Liver Dystemperament in Iranian Traditional Medicine. Crescent J Med Biol Sci. 2023.
5. Asquith E., et al. Behaviour regulation and the role of mental health in NAFLD. BMC Gastroenterol. 2023.