نتیجه بررسی: نادرست

آیا آهک‌های مانده در کتری و سماور برای سلامت افراد خطرناک است؟

بیان مسئله

اخیراً در شبکه‌های اجتماعی این سؤال مطرح شده که رسوبات آهکی باقی‌مانده در کف کتری یا سماور می‌توانند برای سلامت انسان خطرناک باشند یا خیر. «فکت‌نامه سلامت» با استفاده از منابع علمی و اسناد به سازمان‌های معتبر جهانی، این ادعا را از دیدگاه علمی بررسی می‌کند.

یافته‌ها

ماهیت رسوب آهکی و آب سخت

آب سخت به آبی گفته می‌شود که دارای مقدار بالایی از املاح معدنی، به‌ویژه کلسیم و منیزیم است. هنگامی که چنین آبی جوشانده می‌شود، این املاح ته‌نشین شده و به صورت رسوب سفیدرنگی از کربنات کلسیم و کربنات منیزیم در کف کتری یا سماور باقی می‌مانند (۱). این رسوبات همان ترکیبات طبیعی هستند که در سنگ آهک و حتی برخی مکمل‌های غذایی نیز یافت می‌شوند. بنابراین از نظر شیمیایی، رسوب آهکی، ماده‌ای خنثی و بدون خاصیت سمّی است (۱).

وضعیت سلامت آب سخت

مطالعات نشان می‌دهند آب سخت و رسوبات آن برای بدن انسان مضر نیستند. اداره سلامت ایالت ورمانت (Vermont Department of Health) تأکید کرد که آب سخت نه‌تنها خطرناک نیست، بلکه می‌تواند بخشی از نیاز روزانه بدن را به کلسیم و منیزیم تأمین کند (۲). همچنین شرکت آب پوکاتلو در ایالات متحده اعلام کرده که اگرچه آب سخت باعث رسوب در وسایل می‌شود، از نظر ایمنی و سلامت مشکلی را ایجاد نمی‌کند و برای آشامیدن و پخت‌وپز کاملاً بی‌خطر است (۳).

دیدگاه سازمان‌های بین‌المللی سلامت

سازمان جهانی بهداشت (WHO) در راهنمای کیفیت آب آشامیدنی خود هیچ حد مجازی را برای سختی آب تعیین نکرده و آن را در زمره آلاینده‌های خطرناک نمی‌داند (۴). اداره نظارت بر آب آشامیدنی بریتانیا نیز گزارش داده که وجود میزان مشخصی از سختی آب حتی مفید است، زیرا دریافت کلسیم و منیزیم از طریق آب آشامیدنی می‌تواند اثرات مثبتی بر سلامت استخوان و قلب داشته باشد (۴).

ارتباط با سنگ کلیه

یکی از نگرانی‌های شایع، ارتباط بین آب سخت و افزایش احتمال سنگ کلیه است. با این حال، مطالعات انجام‌شده در مقیاس بزرگ این ارتباط را رد کرده‌اند. به عنوان مثال، پژوهشی در سال ۲۰۲۵ روی بیش‌از ۲۸۸ هزار نفر در بریتانیا نشان داد که رابطه معناداری بین غلظت کلسیم یا کربنات کلسیم موجود در آب خانگی و بروز سنگ کلیه وجود ندارد (۵). این یافته‌ها نشان می‌دهند مصرف معمول آب سخت نمی‌تواند عامل خطر برای سنگ کلیه در جمعیت عمومی باشد.

میزان کلسیم دریافتی از آب سخت

بدن انسان روزانه حدود ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلی‌گرم کلسیم نیاز دارد (۶). یک لیوان آب سخت (حدود ۲۰۰ میلی‌لیتر) به‌طور میانگین فقط ۵۰ تا ۷۵ میلی‌گرم کلسیم دارد (۲)، در حالی که همین مقدار شیر حدود ۳۰۰ میلی‌گرم کلسیم دارد. در نتیجه، مقدار کلسیم ناشی از رسوب آهکی در آب بسیار ناچیز بوده و نمی‌تواند تأثیر قابل توجهی بر بدن داشته باشد.

دیگر جوانب و توضیحات تکمیلی

آژانس‌های سلامت مانند CDC توضیح داده‌اند که وجود کلسیم و منیزیم در آب باعث کاهش کف صابون و ایجاد رسوب در وسایل گرمایشی می‌شود، اما اثر منفی مستقیم بر سلامت انسان ندارد (۷). تنها اثر منفی واقعی رسوب آهکی، کاهش کارایی وسایل گرمایشی است، نه خطر برای بدن.

آیا استفاده از ظروف پلاستیکی در ماکروویو برای سلامتی انسان مضر است؟

نتیجه‌گیری

بر اساس شواهد علمی موجود، رسوبات آهکی کتری و سماور خطری برای سلامت انسان ندارند. این رسوبات عمدتاً از کربنات کلسیم تشکیل شده‌اند که ماده‌ای طبیعی و غیرسمّی است. مقدار کلسیمی که از این طریق وارد بدن می‌شود، در مقایسه با نیاز روزانه انسان بسیار کم است و حتی ممکن است سودمند باشد. بنابراین، ادعای «خطرناک بودن رسوب آهکی برای سلامت» نادرست است و پشتوانه علمی ندارد.

منابع

1. Vermont Department of Health. Hard Water and Your 2023.
2. Vermont Department of Health. Calcium and Magnesium in Drinking Water. 2022.
3. City of Pocatello Water Department. Water Hardness and Safety Statement. 2023.
4. Drinking Water Inspectorate (UK). Hardness in Drinking Water and WHO Guidelines. 2021.
5. Zhang et al. Association Between Tap Water Calcium Carbonate Concentration and Kidney Stone Risk in UK Population. Scientific Reports. 2025.
6. Calcium Carbonate. National Library of Medicine, 2024.
7. Hard Water and Household Effects. Centers for Disease Control and Prevention, 2023.