نتیجه بررسی: شواهد ضعیف

شواهد کاکرین: آیا یوگا می‌تواند در کنترل صرع مؤثر باشد؟

بیان مسئله

صرع یکی از چالش‌برانگیزترین بیماری‌های مغزی است که با حملات ناگهانی و گاه ناتوان‌کننده همراه است. اگرچه داروهای ضدصرع برای بسیاری از بیماران مؤثرند، حدود یک‌سوم افراد هم‌چنان با حملات مقاوم به درمان دست‌وپنجه نرم می‌کنند. در این میان، یوگا با ترکیبی از تنفس آگاهانه، حرکات آرام و مدیتیشن، با ایجاد آرامش، کاهش استرس و تأثیر بر فعالیت‌های مغزی و سیستم عصبی خودکار، به‌عنوان یک روش مکمل و غیردارویی، توجه بسیاری را در کنترل صرع به خود جلب کرده است.

اما سؤال مهم اینجاست، آیا یوگا فقط یک مُد روز است یا واقعاً می‌تواند به کنترل صرع کمک کند؟ در این «فکت‌نامه سلامت»، با مرور مقالات معتبر، پاسخی روشن و مستند به این پرسش می‌دهیم.

روش کار

نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل Yoga و Epilepsy استخراج کرده و پس‌از یافتن MeSH terms در پایگاه اطلاعاتی PubMed به جست‌وجوی مقالات پرداختیم.

 

راستی‌آزمایی: انجام یوگا برای رفع خستگی در افراد مبتلا به سرطان موثر است.

یوگا و صرع؛ آرامشی برای مغز پرتلاطم؟

با جست‌وجو در کتابخانه‌­ کاکرین، بانک‌های اطلاعاتی معتبر پزشکی و پایگاه‌های ثبت‌ کارآزمایی بالینی، دو مطالعه شناسایی شدند که نتایج آن‌ها نشان دادند یوگا در مقایسه با عدم درمان یا حرکات تقلیدی (تمریناتی که ظاهراً شبیه یوگا هستند اما فاقد عناصر کلیدی مانند تنفس آگاهانه، مدیتیشن و تمرکز ذهنی‌ هستند)، ممکن است به کاهش دفعات و مدت حملات صرع کمک کند و در برخی موارد کیفیت زندگی را بهبود بخشد. با این حال، به دلیل حجم کم داده‌ها، نبود کورسازی مناسب، و تفاوت در روش‌های اندازه‌گیری، نویسندگان، نتیجه‌گیری قطعی را ممکن ندانستند. کیفیت شواهد موجود در سطح پایین ارزیابی شد و برای تأیید اثربخشی یوگا در درمان صرع مقاوم، نیاز به انجام مطالعات بزرگ‌تر و با طراحی دقیق‌تر وجود دارد. بنابراین، یوگا فعلاً به‌عنوان یک گزینه مکمل امیدوارکننده مطرح است، اما نمی‌توان آن را به‌عنوان درمان قطعی توصیه کرد (۱).

 

راستی‌آزمایی: زنان مبتلا به سرطان تحت شیمی‌درمانی می‌توانند هم‌چنان فرزندآوری کنند.

یوگا و صرع؛ نتایج امیدوارکننده، اما هنوز دور از قطعیت

یک مطالعه تصادفی‌سازی‌شده نشان داد که ۴ مورد از ۱۰ بیمار تحت درمان یوگا و داورهای ضدصرع به مدت شش ماه کاملاً بدون حمله باقی ماندند. هم‌چنین، ۹ بیمار از گروه یوگا، کاهش بیش‌از ۵۰­% در تعداد حملات داشتند. مدت زمان حملات نیز در ۷ بیمار از گروه یوگا به‌طور قابل توجهی کاهش یافت. با وجود این نتایج امیدوارکننده، نویسندگان مقاله تأکید کردند که به دلیل حجم کم نمونه، نبود کورسازی، و دامنه وسیع فاصله اطمینان آماری، نمی‌توان به‌طور قطعی اثربخشی یوگا را در درمان صرع تأیید کرد. برای رسیدن به نتیجه‌گیری علمی معتبر، انجام مطالعات بزرگ‌تر و با طراحی دقیق‌تر ضروری است (۲).

 

راستی‌آزمایی: مداخلات روان‌شناختی به بهبود روند درمان بیماری التهابی روده کمک می‌کنند.

هم‌سو با مطالب فوق نیز، اگرچه یوگا به‌­عنوان درمان مکمل ضدصرع مورد توجه قرار گرفته، بررسی‌ها نشان می‌دهند که مطالعات موجود درباره یوگا و کنترل صرع، محدود، پراکنده و اغلب با طراحی علمی ضعیف هستند. بسیاری از این پژوهش‌ها شامل تعداد کمی شرکت‌کننده‌ بودند و به‌صورت غیرتصادفی انجام شده یا فقط روی یک جمعیت خاص متمرکز بودند؛ بنابراین نمی‌توان نتایج آن‌ها را به کل جمعیت تعمیم داد (۳).

یوگا در کودکان مبتلا به صرع؛ نتایج یک کارآزمایی تصادفی‌سازی‌شده

۲۰ کودک ۸ تا ۱۲ ساله مبتلا به صرع که تحت درمان دارویی بودند، به‌صورت تصادفی به دو گروه تقسیم شدند: گروه یوگا و گروه کنترل. گروه یوگا طی ۱۰ جلسه یک‌ساعته، تمرینات یوگا دریافت کردند. پژوهشگران تعداد حملات و نتایج نوار مغزی (EEG) را در ابتدا، سه ماه و شش ماه بعد بررسی کردند.

نتایج نشان دادند که در پایان سه و شش ماه، هیچ‌کدام از کودکان گروه یوگا دچار حمله صرع نشدند، درحالی‌که در گروه کنترل، چهار کودک در ماه سوم و سه کودک در ماه ششم هم‌چنان حمله داشتند. هم‌چنین، در آغاز مطالعه، نوار مغزی ۸ کودک در هر دو گروه غیرطبیعی بود، اما پس‌از شش ماه، فقط یک کودک در گروه یوگا و هفت کودک در گروه کنترل، نوار مغزی غیرطبیعی داشت و این تفاوت از نظر آماری معنادار بود.

با این وجود، اگرچه یافته­‌های این مطالعه حاکی از آن بود که یوگا به‌عنوان درمان مکمل در کنار داروهای ضدصرع، می‌تواند در کودکان مبتلا به صرع به توقف حملات و بهبود فعالیت مغزی کمک کند، برای تأیید قطعی این نتایج، انجام مطالعات بزرگ‌تر و با طراحی دقیق‌تر مورد نیاز است (۴).

راستی‌آزمایی: کندن موی سفید باعث زیاد شدن تعداد موی سفید سر می‌شود.

نتیجه­‌گیری

شواهد علمی فعلی برای توصیه رسمی یوگا به‌عنوان یک درمان مؤثر کافی نیستند. بیشتر مطالعات انجام‌شده محدود، پراکنده و با طراحی‌های علمی ضعیف بوده و حجم نمونه‌ها نیز کوچک بودند. بنابراین، اگرچه یوگا گزینه‌ای امیدوارکننده به نظر می‌رسد، برای تأیید قطعی اثربخشی آن در درمان صرع، به پژوهش‌های گسترده‌تر، دقیق‌تر و با کیفیت بالاتر نیاز داریم. تا آن زمان، یوگا را می‌توان با مشورت پزشک، به‌عنوان یک روش مکمل و بی‌خطر در کنار درمان‌های دارویی در نظر گرفت.

منابع

۱. Panebianco M, Sridharan K, Ramaratnam S. Yoga for epilepsy. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2017(10).
2. Ramaratnam S, Sridharan K. Yoga for epilepsy. Cochrane Database Syst Rev. 2000(3):CD001524.
3. Yardi N. Yoga for control of epilepsy. Seizure. 2001;10(1):7-12.
4. Kanhere SV, Bagadia DR, Phadke VD, Mukherjee PS. Yoga in Children with Epilepsy: A Randomized Controlled Trial. Journal of Pediatric Neurosciences. 2018;13(4).