از تاثیر تمرینات قلبیتنفسی و مقاومتی بر عملکرد حرکتی در بیماران دچار سکته مغزی چه میدانیم؟
بیان مسئله
تشخیص سرطان در زنان جوان، تنها بهمعنای رویارویی با یک مشکل سلامت نیست، بلکه آغاز چالشی بزرگ در مسیر زندگی باروری و مادر شدن نیز محسوب میشود. یکی از مهمترین دغدغههایی که ذهن بسیاری از بیماران و پزشکان را به خود مشغول میکند، این است که درمانهایی همچون شیمیدرمانی به منزله پایان توان باروری زنان است؟
در سالهای اخیر شاخهای میانرشتهای با عنوان «حفظ باروری در بیماران سرطانی»، شکل گرفته که تلاش دارد جنبههای زیستی، اخلاقی، روانی و بالینی این موضوع را بهطور سیستماتیک بررسی کند. در این بررسی، با مرور مقالات به بررسی قابلیت باروری در زنان مبتلا به سرطان پرداختهایم.
روش کار
نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل: Fertility و Cancer استخراج کرده و پساز یافتن MeSH terms در پایگاه اطلاعاتی PubMed، به جستوجوی مقالات پرداختیم.
راستیآزمایی: چه عوامل موثری در بازگشت به کار در زنان مبتلا به سرطان پستان وجود دارند؟
چشمانداز باروری پساز سرطان
بررسی یک مطالعه مرور سیستماتیک و مناآنالیز روی ۱۸ تحقیق بالینی نشان میدهد که خطر ناباروری و کاهش توان باروری در زنانی که مبتلا به برخی سرطانها، مانند پستان، مغز، کلیه و استخوان بودهاند، بهطور معناداری افزایش مییابد. با این حال، در مورد سرطانهایی نظیر لنفوم غیرهوچکین، ملانوما و تیروئید، دادهها کاهش معناداری را در نرخ باروری نشان نمیدهند، که بیانگر تفاوت اثر سرطان و درمانهای مرتبط با آن بر اساس نوع تومور است (۱).
در یک مطالعه دیگر، بررسی تأثیر ابتلا به سرطان و درمانهای مرتبط با آن بر احتمال بارداری در زنان زیر ۴۰ سال نشان داد که شیمیدرمانی و پرتودرمانی بهطور کلی با کاهش ۳۸ درصدی در شانس بارداری در این گروه سنی همراه بود. البته این تاثیر منفی در همه انواع سرطان یکسان نیست. بهطور خاص، در سرطانهایی مانند هوچکین و سرطان پستان، اگرچه بلافاصله پس از درمان احتمال بارداری کاهش مییابد، با گذشت زمان و با فاصله گرفتن از دوره درمان، شانس بارداری بهتدریج بیشتر میشود. این امر میتواند ناشی از بهبودی نسبی در عملکرد تخمدان یا بهبود وضعیت سلامت عمومی بیماران باشد (۲).
راستیآزمایی: انجام یوگا برای رفع خستگی در افراد مبتلا به سرطان موثر است.
در یک مطالعه آیندهنگر، باروری زنان مبتلا به سرطان که تحت درمان قرار گرفتند با گروه کنترل سالم مقایسه شد. طی دوره پیگیری ۲۸ ماهه، در گروه بیماران سرطانی ۱۹ بارداری و در گروه کنترل ۱۸ بارداری رخ داد، که نشاندهنده نرخ تقریباً مشابه بارداری میان دو گروه است. این در حالی است که شاخصهای ذخیره تخمدانی از جمله هورمون آنتیمولرین (AMH) و شمار فولیکولهای آنترال (AFC) در زنان مبتلا به سرطان بهطور قابلتوجهی پایینتر از گروه کنترل بود. یافتهها نشان میدهند که کاهش ذخیره تخمدانی لزوماً به معنای کاهش فوری توان بارداری نیست و امکان بارداری طبیعی پساز درمان سرطان، حتی با آسیب به ذخیره تخمدانی، همچنان وجود دارد (۳).
حفاظت از باروری در برابر شیمیدرمانی
برخی داروهای شیمیدرمانی از جمله سیکلوفسفامید و سیسپلاتین دارای سمیّت بالای تخمدانی بوده و میتوانند بهطور جدی عملکرد تخمدان را تخریب کنند. روشهای فعلی مانند انجماد تخمک یا بافت تخمدان، اگرچه مفید هستند، بهتنهایی قادر به پیشگیری کامل از آسیب گنادی ناشی از درمان نیستند. ضرورت تحقیق و توسعه روشهای نوین مانند داروهای محافظتکننده تخمدانی جهت مدیریت باروری بیماران سرطانی احساس میشود (۴).
بررسی پژوهشگران روی زنان مبتلا به سرطان پستان برای حفظ توانایی باروری، پیشاز شروع شیمیدرمانی مشخص کرد که تکنیکهایی مانند تحریک تخمدان بهصورت فوری (بدون نیاز به انتظار برای زمان خاصی از چرخه قاعدگی)، انجام دو چرخه تحریک پشتسرهم، و استفاده همزمان از داروهایی مثل لتروزول یا تاموکسیفن میتوانند به برداشت تعداد بیشتری تخمک منجر شود. نکته مهم آن است که این روشها سطح هورمون استروژن را بیشازحد افزایش نمیدهند؛ موضوعی که برای زنان مبتلا به سرطان پستان حساس به هورمون، حیاتی است (۵).
علاوهبر این، توصیههای بینالمللی در مورد حفظ باروری در زنان مبتلا به سرطان، بهویژه سرطان پستان، نشان میدهد که شانس بارداری پساز درمان در زنان مبتلا به سرطان پستان بیشاز ۶۷٪ کاهش مییابد. با وجود نگرانیهای بالینی و هورمونی نسبت به بیخطر بودن بارداری، بارداری پساز درمان سرطان پستان، نهتنها خطر عود بیماری را افزایش نمیدهد، بلکه در برخی مطالعات با کاهش مرگومیر مرتبط بوده است. نتایج، لزوم اطلاعرسانی دقیق را به بیماران و ارائه گزینههای حفظ باروری را پیشاز آغاز درمان، برجسته میکند (۶).
حفظ باروری و سرطان براساس نتایج کتابخانه کاکرین
براساس نتایج مرور سیستماتیک منتشر شده در کتابخانه کاکرین، در بیشتر سرطانها، درمانهایی نظیر شیمیدرمانی و پرتودرمانی میتوانند به تخمدانها آسیب بزنند و باعث کاهش یا حتی از بین رفتن توانایی باروری شوند. در برخی سرطانها مثل تیروئید یا لنفوم غیرهوچکین، تاثیر منفی بر باروری خیلی کمتر است. بهطور کلی، این اثر به نوع سرطان، سن بیمار، نوع و مقدار درمان دریافتی وجود دارد.
استفاده از آگونیستهای GnRH برای پیشگیری از نارسایی زودرس تخمدان ناشی از درمانهای سرطان نیز نشان میدهد که شواهد موجود برای حمایت از اثربخشی این مداخلات بسیار ضعیف هستند. هرچند برخی مطالعات کاهش موقتی را در نارسایی تخمدان گزارش کردهاند، دادههای کافی برای ارزیابی قطعی نتایج نهایی مانند بارداری طبیعی یا تولد زنده وجود ندارد و نمیتوان توصیهای قطعی را درباره سودمندی یا بیاثر بودن استفاده از آن ارائه داد، و نیاز به انجام تحقیقات با طراحی قوی و پیگیری بلندمدت همچنان احساس میشود (۷).
نتیجهگیری
پاسخ کلی به این ادعا، به نوع سرطان، سن بیمار، نوع و مقدار درمان دریافتی بستگی دارد. با این وجود، اگرچه شیمیدرمانی و پرتودرمانی ممکن است به تخمدانها آسیب برسانند و شانس بارداری را کاهش دهند، بهویژه در سرطانهایی مانند پستان، مغز، کلیه و استخوان، با گذشت زمان از پایان درمان، احتمال بارداری دوباره افزایش پیدا میکند. روشهای پزشکی نوین نیز پیشاز شروع شیمیدرمانی، میتوانند کمک زیادی به حفظ قدرت باروری کنند.
راستیآزمایی: شیمیدرمانی و پرتودرمانی میتوانند در درمان سرطان پیشرفته پانکراس مؤثر باشند.
منابع
۱. Busnelli A, Vitagliano A, Mensi L, Acerboni S, Bulfoni A, Filippi F, et al. Fertility in female cancer survivors: a systematic review and meta-analysis. Reprod Biomed Online. 2020;41(1):96-112.
2. Anderson RA, Brewster DH, Wood R, Nowell S, Fischbacher C, Kelsey TW, et al. The impact of cancer on subsequent chance of pregnancy: a population-based analysis. Hum Reprod. 2018;33(7):1281-90.
3. Dillon KE, Sammel MD, Ginsberg JP, Lechtenberg L, Prewitt M, Gracia CR. Pregnancy after cancer: results from a prospective cohort study of cancer survivors. Pediatr Blood Cancer. 2013;60(12):2001-6.
4. Alesi LR, Nguyen QN, Stringer JM, Winship AL, Hutt KJ. The future of fertility preservation for women treated with chemotherapy. Reprod Fertil. 2023;4(2).
5. Hong YH, Park C, Paik H, Lee KH, Lee JR, Han W, et al. Fertility Preservation in Young Women With Breast Cancer: A Review. J Breast Cancer. 2023;26(3):221-42.
6. Lambertini M, Del Mastro L, Pescio MC, Andersen CY, Azim Jr HA, Peccatori FA, et al. Cancer and fertility preservation: international recommendations from an expert meeting. BMC medicine. 2016;14(1):1.
7. Weterings MA, Glanville E, van Eekelen R, Farquhar C. Interventions for fertility preservation in women with cancer undergoing chemotherapy. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2025(6).
دیدگاهتان را بنویسید