از تاثیر تمرینات قلبیتنفسی و مقاومتی بر عملکرد حرکتی در بیماران دچار سکته مغزی چه میدانیم؟
بیان مسئله
سالهاست که مکملهای ویتامینی بهعنوان راهی ساده و در دسترس برای حفظ سلامت عمومی معرفی میشوند؛ از قرصهای رنگارنگی که در داروخانهها به فروش میرسند تا توصیههای رایج در رسانهها و شبکههای اجتماعی. بسیاری از افراد، بدون داشتن کمبود مشخص، روزانه انواع مکملها را مصرف میکنند، با این تصور که «پیشگیری بهتر از درمان» است.
اما آیا این باور عمومی با شواهد علمی همخوانی دارد؟ آیا مصرف مکملها همیشه بیخطر و سودمند است؟
در این «فکتنامه سلامت»، با مرور مطالعات معتبر، به بررسی دقیق این پرسش میپردازیم تا مشخص شود که مصرف مکملهای ویتامینی در چه شرایطی مفیدند، و در چه شرایطی ممکن است سلامت را تهدید کنند.
روش کار
نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل Vitamin supplements؛ Adverse effects و Vitamin toxicity استخراج کرده و پساز یافتن MeSH terms در پایگاه اطلاعاتی PubMed، به جستجوی مقالات پرداختیم.
مکمل ویتامین: مفید یا مضر؟
مصرف مکملهای ویتامینی، اگرچه در برخی شرایط میتوانند عملکرد شناختی را بهبود بخشند یا کمبودهای تغذیهای را جبران کنند، مصرف بیرویه یا بدون نیاز واقعی آنها ممکن است با عوارض جانبی همراه باشد. برای نمونه، ریزمغذیها نقش مهمی در سلامت مغز، انتقال عصبی و تکامل شناختی دارند، اما مصرف بیشازحد آنها میتواند تعادل بیوشیمیایی مغز را مختل کند. علاوهبر این، یک مرور جامع از عوارض مکملهای ویتامینی نشان میدهد که مصرف دوزهای بالا از ویتامینهایی مانند «آ»، «د»، «ای» و «کا» ممکن است منجر به ایجاد مسمومیت، اختلالات گوارشی، آسیبهای کبدی یا کلیوی و حتی تداخل با داروهای دیگر شود. بنابراین، مصرف مکملهای ویتامینی فقط زمانی مفید هستند که براساس نیاز واقعی و تحت نظر متخصص مصرف شوند، نه بهعنوان جایگزین تغذیه سالم یا پیشگیری عمومی (۱، ۲).
راستیآزمایی: مصرف قرص مکمل زینک باعث افزایش جوش (آکنه) در صورت میشود.
مکملها؛ مرز باریک بین سلامت و خطر
بیخطر بودن مصرف ویتامینها و مواد معدنی موضوعی پیچیده و قابل تأمل است. برخی ریزمغذیها در دوزهای بالا میتوانند اثرات سمّی ایجاد کنند و سلامت کبد، کلیه و قلب را به خطر اندازند. همچنین، استانداردهای ایمنی مصرف مکملها در بسیاری کشورها به اندازه داروها سختگیرانه نیست و این موضوع میتواند منجر به مصرف بیرویه یا ناآگاهانه آنها شود. از سوی دیگر، برخی ویتامینها در دوزهای بالا ممکن است با داروها تداخل داشته باشند یا اثراتی مشابه داروها ایجاد کنند، بهطوریکه در برخی موارد باید آنها را با دقت و نظارت مشابه داروها مصرف کرد. در مجموع، مصرف مکملهای ویتامینی بدون نیاز واقعی یا مشورت تخصصی میتواند خطرناک باشد و نباید آنها را بیضرر یا کاملاً ایمن تصور کرد (۳، ۴).
راستیآزمایی: مصرف مکملها را میتوان بدون بررسی وضعیت بیمار تجویز کرد.
ویتامین«د» در کودکان؛ مرز میان نیاز و مسمومیت
مطالعهای با هدف بررسی بیخطر بودن مصرف مکمل ویتامین «د» در کودکان نشان میدهد که اگرچه این ویتامین برای رشد استخوان و عملکرد سیستم ایمنی ضروری است، مصرف بیشازحد آن میتواند منجر به مسمومیت شود. علائم مسمومیت شامل افزایش کلسیم خون، تهوع، استفراغ، ضعف، و در موارد شدید، آسیب کلیوی است. این مقاله تأکید میکند که موارد مسمومیت اغلب ناشی از دوزهای بالای تجویزی یا مصرف ناآگاهانه مکملها توسط والدین است. همچنین، تفاوت در نیازهای سنی و وضعیت تغذیهای کودکان باید در تجویز مکملها در نظر گرفته شود. در نهایت، نویسندگان توصیه میکنند که مصرف ویتامین «د» در کودکان باید براساس شواهد علمی، پایش منظم سطح سرمی و تحت نظر پزشک انجام گیرد تا از فواید آن بهرهمند شده و خطرات احتمالی به حداقل برسد (۵).
راستیآزمایی: مصرف مکمل کلسیم به بهبود پیامدهای بارداری و سلامت نوزاد کمک میکند.
نتیجهگیری
مصرف مکملهای ویتامینی زمانی میتوانند مفید باشند که براساس نیاز واقعی بدن و با نظارت تخصصی مصرف شوند. مصرف بیرویه یا ناآگاهانه آنها، بهویژه در دوزهای بالا، ممکن است با خطراتی مانند مسمومیت، آسیب به اندامهای حیاتی، یا تداخل با داروها همراه باشد. بنابراین، مکملها نباید جایگزین تغذیه سالم یا ابزار پیشگیری عمومی تلقی شوند، بلکه باید با دیدی علمی و مسئولانه استفاده شوند.
راستیآزمایی: استفاده از مکمل قرص آهن در بارداری باعث بهبود سلامت جنین و مادر می شود.
منابع
۱. Hassan MA, Wadan A-HS, Elhelw JS, Atia NE, Sarhan MM. The Impact of Micronutrients on Cognitive Functions. In: Mohamed W, Özge A, editors. Feeding the Mind: The Connection Between Diet, Drugs, and Mental Health Volume 1: Foundations and Clinical Connections in Diet and Mental Health. Singapore: Springer Nature Singapore; 2025. p. 243-64.
2. Korah MC, Pv JR, Rajeswari R, Behanan A, Paul EP, Sivakumar T. Adverse effects and side effects on vitamin therapy: a review. Asian J Pharm Clin Res. 2017;10(19):10.22159.
3. Soni MG, Thurmond TS, Miller ER, III, Spriggs T, Bendich A, Omaye ST. Safety of Vitamins and Minerals: Controversies and Perspective. Toxicological Sciences. 2010;118(2):348-55.
4. Rogovik AL, Vohra S, Goldman RD. Safety Considerations and Potential Interactions of Vitamins: Should Vitamins Be Considered Drugs? Annals of Pharmacotherapy. 2010;44(2):311-24.
5. Vogiatzi MG, Jacobson-Dickman E, DeBoer MD, for the Drugs, Society TCoTPE. Vitamin D Supplementation and Risk of Toxicity in Pediatrics: A Review of Current Literature. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2014;99(4):1132-41.
دیدگاهتان را بنویسید