از تاثیر تمرینات قلبیتنفسی و مقاومتی بر عملکرد حرکتی در بیماران دچار سکته مغزی چه میدانیم؟
بیان مسئله
چاقی در کودکان و نوجوانان، فقط به اضافهوزن ختم نمیشود؛ این مشکل میتواند زمینهساز بروز بیماریهای قلبی، دیابت، فشار خون بالا و مشکلات روحی در آینده باشد. در سالهای اخیر، دانشمندان متوجه شدهاند که شاید بخشی از پاسخ این معما، درون روده ما پنهان شده باشد؛ جایی که میلیاردها باکتری و میکروارگانیسم زندگی میکنند و مجموعه آنها را «میکروبیوم روده» مینامیم.
این میکروبیوم، نهتنها در دستگاه گوارش نقش دارد، بلکه با متابولیسم بدن، اشتها، و حتی خلقوخو نیز در ارتباط است. حالا این سوال مطرح شده که اگر ترکیب میکروبیوم روده را تغییر دهیم، میتوانیم به کاهش وزن در کودکان کمک کنیم، یا اینکه این ایدهها فقط در ظاهر جذاب به نظر میرسند؟
در ادامه به بررسی شواهد معتبر علمی میپردازیم تا ببینیم این ادعا، پشتوانه علمی دارد یا خیر.
راستیآزمایی: آیا مداخلاتی برای پیشگیری از چاقی در کودکان ۲ تا ۴ سال وجود دارد؟
روش کار
نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل: Gut microbiome؛ Obesity؛ Children و Adolescents استخراج کرده و پساز یافتن MeSH terms در پایگاه اطلاعاتی PubMed، به جستوجوی مقالات پرداختیم.
آیا باکتریهای روده میتوانند به کاهش وزن کودکان کمک کنند؟ نگاهی به شواهد اولیه و آزمایشهای بالینی
در سالهای اخیر، پژوهشگران تمرکز ویژهای بر بررسی ارتباط میان میکروبیوم روده و چاقی کودکان و نوجوانان داشتهاند. مطالعهای که در سال ۲۰۲۲ انجام شد، نشان داد ترکیب میکروبی روده کودکان چاق با افراد سالم تفاوت قابل توجهی دارد. در این مطالعه تأکید شد که کاهش باکتریهای مفیدی مانند Bacteroidetes و افزایش Firmicutes در افراد چاق ممکن است با افزایش استخراج انرژی از غذا مرتبط باشد. همچنین، متابولیتهای میکروبی مانند اسیدهای چرب زنجیره کوتاه و اسیدهای صفراوی نقش مهمی را در تنظیم متابولیسم چربی و قند ایفا میکنند. بنابراین، این یافتهها فرضیهای را مطرح کردند که اگر بتوان ترکیب این میکروارگانیسمها یا متابولیتهای آنها را تغییر داد، ممکن است بتوان وزن بدن را نیز کنترل کرد (۱).
راستیآزمایی: تغذیه دقیق به مدیریت چاقی در کودکان و نوجوانان کمک میکند.
برای آزمودن این فرضیه، انجام چندین کارآزمایی بالینی کوچک روی کودکان چاق طراحی شد. بهعنوان مثال، در یک مطالعه، استفاده از مکملهای سینبیوتیک (ترکیبی از پروبیوتیکها و پریبیوتیکها) در دو دوره ۴ و ۸ هفتهای بررسی شد. نتایج این مداخلات، کاهش معنیداری را در وزن بدن و شاخص توده بدنی کودکان نشان دادند. با این وجود، اندازه اثر مداخله، نسبتاً کوچک بود و مطالعات دارای محدودیتهایی، مانند حجم نمونه کم و مدت زمان کوتاه، بودند، که ضرورت انجام مطالعات بیشتر را برای تصمیمگیری قطعی برجسته میکند (۲).
همچنین، نتایج پژوهش دیگری که با هدف بررسی کلیه خدمات مبتنی بر میکروبیوم در کودکان و نوجوان صورت گرفت، تاکید میکند اگرچه برخی مطالعات نتایج مثبتی را در زمینه کاهش وزن، بهبود مقاومت به انسولین، و کاهش چربی شکمی گزارش کردند، هنوز هم شواهد، محدود، ناهمگون و متکی بر روشهای گوناگون هستند؛ بهویژه تأکید شد که مطالعات فعلی اغلب دارای حجم نمونههای کوچک، طراحیهای متفاوت و گاهی بدون گروه کنترل هستند، و برای اثبات قطعی اثربخشی آن، نیاز به انجام کارآزماییهای بالینی بزرگتر، با طراحیهای دقیق، دورههای مداخله طولانیتر و ارزیابیهای بالینی چندجانبه وجود دارد (۳).
راستیآزمایی: مصرف مشروبات الکلی قاچاق و دستساز میتواند باعث کوری شود.
بررسی جامع اثربخشی مداخلات میکروبی در کنترل چاقی کودکان
کودکان دارای اضافهوزن و چاقی، اغلب دارای تنوع میکروبی کمتر و تغییراتی در نسبت باکتریها، بهویژه کاهش Bacteroidetes و Bifidobacterium و افزایش Proteobacteria و برخی گونههای Lactobacillus هستند. این تغییرات با افزایش خطر التهاب، ذخیره انرژی بیشتر و اختلال در متابولیسم همراه بودند. همچنین، مشخص شد که فعالیت بدنی میتواند تا حدودی ترکیب میکروبیوم را به سمت الگوی سالمتری تغییر دهد، اما اثر آن وابسته به شدت و مدت زمان مداخله است (۴).
بررسی ۱۷ کارآزمایی بالینی تصادفیسازیشده با هدف بررسی اثربخشی مداخلات میکروبی و شامل ۸۳۸ کودک و نوجوان که توسط کتابخانه کاکرین (Cochrane Library) منتشر شد، نشان داد این مداخلات تأثیر بسیار ناچیزی بر شاخص توده بدن، وزن، دور کمر یا درصد چربی بدن داشتند. بااینحال، کیفیت کلی شواهد بسیار پایین بود و نیاز به انجام مطالعات قویتر مطرح شد (۵).
بررسی ادعا: مصرف مکمل کلسیم باعث کاهش وزن در افراد دارای اضافهوزن یا چاق میشود
همسو با مطالب فوق، یک مرور جامع دیگر نیز نشان داد که رابطه میان میکروبیوم روده و چاقی در کودکان بسیار پیچیده و ناهمگن است. برخی از پژوهشها حتی نتوانستند تفاوتهای مشخصی را در ترکیب میکروبی روده کودکان چاق و طبیعی بیابند. عوامل متعددی، مانند سن، رژیم غذایی، محل زندگی، روش نمونهگیری و تکنولوژیهای متفاوت آنالیز میتوانند بر نتایج اثرگذار باشند. بنابراین، هنوز الگوی میکروبی ثابتی برای تشخیص یا درمان چاقی در کودکان وجود ندارد (۶).
نتیجهگیری
در حال حاضر شواهد بسیار محدود، پراکنده و با قطعیت پایین هستند. برای رسیدن به نتیجهای قابل اعتماد، مطالعات آینده باید طراحی دقیقتری داشته باشند و جمعیتهای بزرگتر را نیز در بر بگیرند. این حوزه پژوهشی جذاب و نوظهور است، اما هنوز راه درازی را برای تبدیل شدن به یک درمان استاندارد پیشرو دارد. بنابراین استفاده گسترده از مداخلات میکروبی برای مدیریت چاقی کودکان و نوجوانان، زودهنگام بوده و فاقد پشتوانه قوی علمی است.
منابع
۱. Zhang S, Dang Y. Roles of gut microbiota and metabolites in overweight and obesity of children. Frontiers in Endocrinology. 2022;13:994930.
2. Cho KY. Association of gut microbiota with obesity in children and adolescents. Clin Exp Pediatr. 2023;66(4):148-54.
3. Luo Y, Li M, Luo D, Tang B. Gut Microbiota: An Important Participant in Childhood Obesity. Advances in Nutrition. 2025;16(2):100362.
4. Morgado MC, Sousa M, Coelho AB, Costa JA, Seabra A. Exploring Gut Microbiota and the Influence of Physical Activity Interventions on Overweight and Obese Children and Adolescents: A Systematic Review. Healthcare. 2023;11(17):2459.
5. Fahim SM, Huey SL, Palma Molina XE, Agarwal N, Ridwan P, Ji N, et al. Gut microbiome-based interventions for the management of obesity in children and adolescents aged up to 19 years. Cochrane Database Syst Rev. 2025;7(7):Cd015875.
6. Nóbrega R, Costa CFFA, Cerqueira Ó, Inês A, Carrola JS, Gonçalves C. Association between gut microbiota and pediatric obesity: A systematic review. Nutrition. 2025;140:112875.
دیدگاهتان را بنویسید