نتیجه بررسی: درست

راستی‌آزمایی: مصرف لبنیات باعث استحکام استخوان‌ها می‌شود.

کلسیم قسمت اصلی وزن استخوان را به خود اختصاص داده و سبب استحکام آن می‌شود. پیروی از رژیم غذایی همچون لبنیات حاوی کلسیم، پروتئین، و ویتامین‌ها، کمک شایانی به سلامت استخوان‌ها می‌کند. امروزه ادعا می‌شود که بین مصرف لبنیات و سلامت استخوان‌ها همبستگی مثبتی وجود دارد. حال برآنیم تا در این مقاله، به بررسی این ادعا بپردازیم.

راستی‌آزمایی: آیا استفاده از مواد نگهدارنده در شیرهای فرادما و هموژنیزه صحت دارد؟

آیا بین مصرف لبنیات و سلامت استخوان‌ها ارتباط وجود دارد؟

به نقل از وب‌گاه دانشگاه علوم پزشکی گیلان، «چربی مانع جذب کلسیم می‌شود، لذا مصرف لبنیات زمانی می‌تواند موثر باشد که از انواع کم‌چرب آن استفاده شود. همچنین مصرف ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز برای بزرگسالان توصیه می‌شود و هر لیوان شیر نیاز ۳۰۰ میلی‌گرم آن را برطرف می‌کند.»

در این راستا، دفتر بهبود تغذیه جامعه علوم پزشکی کرمانشاه معتقد است که «مصرف ۲ الی ۳ لیوان شیر کم‌چرب در روز نیاز به کلسیم انسان بالغ را برطرف کرده و از نرمی استخوان، کندی رشد، خرابی دندان‌ها در کودکان و پوکی استخوان در بزرگسالان پیشگیری می‌کند.»

محققان دانشکده علوم پزشکی شیکاگو نیز معتقدند که شیر منبع غنی از کلسیم بوده و برای سلامت استخوان‌ها مفید است. براساس گزارش انجمن سلطنتی استئوپروز بریتانیا، کلسیم و ویتامین D دو ماده مغذی مهم برای استخوان‌ها هستند. خوردن و نوشیدن مواد غذایی مناسب، مانند لبنیات، در هر مرحله از زندگی می‌تواند مفید باشد.

هم‌سو با مطالب فوق، انجمن لبنیات آمریکا نیز نشان می‌دهد که غذاهای لبنی حاوی مواد مغذی ضروری از جمله کلسیم، ویتامین D، فسفر و پتاسیم بوده و نقش کلیدی در سلامت استخوان‌ها، از ابتدای کودکی تا اواخر بزرگسالی، دارند.

بررسی ادعا: مکمل کلسیم در کاهش وزن موثر است؟

بررسی مقالات

روش کار

نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل: Osteoporosis؛ Bone؛ Dairy Products و Milk استخراج کرده و پس از یافتن MeSH terms در پایگاه اطلاعاتی PubMed، به جست‌و‌جوی مقالات پرداختیم.

 مرور مقالات

نتایج مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۰ نشان داد که کلسیم حاصل از محصولات لبنی، تاثیرات مثبتی بر سلامت استخوان‌ها دارد، بدون آنکه پیامد نامطلوبی روی سلامت قلب و متابولیک بر جای بگذارد (۱). نتایج به دست آمده از مطالعه دیگری نیز در سال ۲۰۱۹، هم‌راستا با یافته فوق بود (۲). علاوه براین، مطالعات دیگر نشان دادند که خطر شکستگی استخوان‌ها با مصرف لبنیات، کاهش پیدا می‌کند (۳-۵).

یک مطالعه مروری در سال ۲۰۲۰ نشان داد که مصرف محصولات لبنی کم‌چرب، یک الگوی غذایی سالم همراه با بهبود تراکم استخوان‌ها و کاهش خطر شکستگی در افراد مسن است (۶). علاوه بر آن، یک مطالعه فراتحلیل (متاآنالیز) در سال ۲۰۲۳ نشان داد که مصرف مکمل‌های لبنی نقش مفیدی در تراکم‌های استخوانی و در نهایت سلامت آنها در کودکان و نوجوانان دارند (۷). همچنین یافته‌های مطالعه دیگری در سال ۲۰۲۱، اهمیت نقش مصرف شیر و محصولات لبنی را در پیشگیری از پوکی استخوان نشان داد (۸).

راستی‌آزمایی: خوردن پنیر باعث خنگ شدن فرد می‌شود.

مرور مقالات سال ۲۰۲۴

نتایج یک مطالعه مروری با بررسی کارآزمایی‌های بالینی، نشان داد که مصرف لبنیات برای سلامت استخوان مفید است و با ورزش کردن اثر هم‌افزایی دارد. علاوه بر این، باعث بهبود رشد و تکامل سیستم اسکلتی در نوجوانان و جلوگیری از پوکی استخوان با افزایش سن، می‌شود (۹). همچین یافته‌های یک مطالعه فراتحلیل با هدف بررسی تأثیر الگوهای غذایی، محصولات لبنی، نوشیدنی‌ها و عملکرد میکروبیوتا بر سلامت استخوان، حاکی از تاثیر مطلوب محصولات لبنی بر رشد توده استخوانی در دوران کودکی و نوجوانی بود و بین مصرف محصولات لبنی تخمیرشده با خطر شکستگی لگن، همبستگی منفی دیده شد (۱۰). هم‌سو با یافته‌های فوق، نتایج مطالعه دیگری نشان داد که مصرف به‌موقع کلسیم، ویتامین‌ها و محصولات لبنی کم‌چرب برای بهبود توده استخوانی اهمیت زیادی دارند (۱۱).

راستی‌آزمایی: مصرف هم‌زمان ماهی با ماست یا دوغ خطرناک است؟

نتیجه‌گیری

شیر و محصولات لبنی وابسته، منابع غنی از کلسیم هستند که مصرف آنها برای استخوان‌ها و پیشگیری از پوکی استخوان اهمیت زیادی دارند. پیروی از رژیم غذایی متعادل و استفاده از محصولات لبنی کم‌چرب برای سلامت استخوان‌ها ضرورت دارد.

فهرست منابع

1. Geiker NRW, Mølgaard C, Iuliano S, Rizzoli R, Manios Y, van Loon LJC, et al. Impact of whole dairy matrix on musculoskeletal health and aging–current knowledge and research gaps. Osteoporosis International. 2020 2020/04/01;31(4):601-15.
2. van Dongen LH, Sahni S. Dairy Products, Vitamin D, and Bone Health. Nutritional Influences on Bone Health: 10th International Symposium: Springer; 2019. p. 227-35.
3. van den Heuvel EGHM, Steijns JMJM. Dairy products and bone health: how strong is the scientific evidence? Nutrition Research Reviews. 2018;31(2):164-78.
4. Rizzoli R. Dairy products and bone health. Aging Clinical and Experimental Research. 2021 09/07;34.
5. Rizzoli R. Dairy products and bone health. Aging clinical and experimental research. 2022;34(1):9-24.
6. Wallace TC, Bailey RL, Lappe J, O’Brien KO, Wang DD, Sahni S, et al. Dairy intake and bone health across the lifespan: a systematic review and expert narrative. Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 2021 2021/11/25;61(21):3661-707.
7. Hidayat K, Zhang L-L, Rizzoli R, Guo Y-X, Zhou Y, Shi Y-J, et al. The Effects of Dairy Product Supplementation on Bone Health Indices in Children Aged 3 to 18 Years: A Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Advances in Nutrition. 2023 2023/09/01/;14(5):1187-96.
8. Ratajczak AE, Zawada A, Rychter AM, Dobrowolska A, Krela-Kaźmierczak I. Milk and Dairy Products: Good or Bad for Human Bone? Practical Dietary Recommendations for the Prevention and Management of Osteoporosis. Nutrients. 2021 Apr 17;13(4).
9. Cheng N, Josse AR. Dairy and Exercise for Bone Health: Evidence from Randomized Controlled Trials and Recommendations for Future Research. Current Osteoporosis Reports. 2024 2024/12/01;22(6):502-14.
10. Rizzoli R, Chevalley T. Bone health: biology and nutrition. Current Opinion in Clinical Nutrition & Metabolic Care. 2024;27(1).
11. Liu X, Wu Y, Bennett S, Zou J, Xu J, Zhang L. The Effects of Different Dietary Patterns on Bone Health. Nutrients. 2024;16(14):2289.