نتیجه بررسی: نادرست

راستی‌آزمایی: استحمام روزانه باعث ابتلا به دیابت می‌شود.

مقدمه

دیابت یکی از بیماری‌های مزمن و شایع در جهان است که عوامل مختلفی، از جمله سبک زندگی، رژیم غذایی و فعالیت بدنی، در ابتلا و کنترل آن نقش دارند. در این میان، برخی باورهای عمومی پیرامون نقش عادات بهداشتی، مانند حمام کردن، در بروز یا کنترل دیابت شنیده می‌شوند. این باورها، گاهی بدون پشتوانه علمی رواج یافته و ممکن است باعث نگرانی‌های نادرست میان افراد شوند.

در این راستی‌آزمایی، با استناد به مطالعات علمی معتبر، رابطه میان حمام کردن و ابتلا به دیابت را بررسی کرده و به این پرسش پاسخ خواهیم داد که حمام کردن تأثیری بر افزایش سطح قند خون دارد یا خیر.

یافته‌ها

برخلاف باور عمومی، تحقیقات نشان می‌دهند که حمام آب گرم منظم می‌تواند به کنترل قند خون در بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ کمک کند. در یک مطالعه با مشارکت ۸۳۸ بیمار مبتلا به دیابت نوع ۲، مشخص شد افرادی که بیش از ۷ بار در هفته حمام آب گرم می‌گیرند، نسبت به کسانی که کمتر از ۳ بار در هفته حمام می‌کنند، کنترل بهتری روی قند خون خود دارند (۱).

در مطالعه دیگری که روی ۱,۲۹۷ بیمار مبتلا به دیابت نوع ۲ انجام شد، محققان دریافتند افرادی که به‌طور منظم (۴ بار یا بیشتر در هفته) از حمام آب گرم استفاده می‌کنند، شاخص توده بدنی پائین‌تر، فشار خون دیاستولیک کمتر و سطح هموگلوبین A1c (معیار کنترل قند خون) بهتری نسبت به افرادی داشتند که کمتر حمام کردند (۲).

نکته جالب اینکه، حتی ایده قدم زدن در محیط جنگل و استحمام جنگلی (forest bathing) (شینرین-یوکو (Shinrin-yoku)) نیز می‌تواند به کاهش قند خون کمک کند. در مطالعه‌ای که روی ۸۷ بیمار دیابتی انجام شد، میانگین سطح قند خون بیماران پس‌از پیاده‌روی در جنگل از ۱۷۹ به ۱۰۸ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر کاهش یافت (۳).

پژوهش‌های دیگر نشان می‌دهند که استفاده از حمام‌های مخصوص مانند سونای مادون قرمز (radiant heat؛ یکی از انواع سونای خشک) یا حمام‌های CO2 می‌توانند در درمان زخم‌های پای دیابتی موثر باشند. در یک مطالعه تصادفی‌سازی شده و دوسو کور (double-blind)، استفاده از حمام‌های CO2 باعث تسریع در بهبود زخم‌های پای دیابتی شد (۴، ۵).

بر خلاف این ادعا، تحقیقات نشان می‌دهد که رعایت نکردن بهداشت و عدم دسترسی به آب تمیز برای استحمام باعث بروز مشکلات پا در نوجوانان مبتلا به دیابت خواهد شد. در مطالعه‌ای روی نوجوانان بومی کانادایی مبتلا به دیابت نوع ۲، مشخص شد که عدم دسترسی به آب لوله‌کشی و کاهش دفعات استحمام با افزایش مشکلات پای ناشی از دیابت همراه بود (۶).

در واقع، پائین بودن سطح بهداشت و عدم انجام شست‌وشوی منظم می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند وضعیت نامناسب ناخن‌های پا، پارونیشیا (paronychia؛ عقربک یا عفونت اطراف ناخن) و ناخن‌های فرورفته در گوشت شود که این مشکلات در بیماران دیابتی عواقب جدی‌تری را به‌همراه دارند.

نکته مهمی که باید در تفسیر این یافته‌ها در نظر گرفت، آن است که ارتباط مشاهده‌شده میان حمام کردن منظم و کنترل بهتر قند خون ممکن است به‌طور مستقیم نشان‌دهنده تأثیر حمام بر دیابت نباشد. به این معنی که معمولاً افرادی که به بهداشت فردی خود اهمیت می‌دهند و برنامه منظمی برای استحمام دارند، به‌طور کلی در زندگی خود نظم بیشتری داشته و به سلامت خود اهمیت بیشتری می‌دهند. این افراد احتمالاً در دیگر جنبه‌های زندگی نیز سبک زندگی سالم‌تری را دنبال می‌کنند، مثلاً بیشتر ورزش می‌کنند، رژیم غذایی سالم‌تری دارند، به توصیه‌های پزشکی بهتر عمل می‌کنند و به‌طور منظم قند خون خود را کنترل می‌کنند. بنابراین، ممکن است ارتباط مشاهده‌شده میان حمام منظم و کنترل بهتر قند خون، بیشتر نشان‌دهنده یک سبک زندگی کلی سالم‌تر باشد تا تاثیر مستقیم حمام کردن بر سطح قند خون.

راستی آزمایی: مصرف زیتون برای کنترل دیابت موثر است

نتیجه‌گیری

بررسی مطالعات علمی نشان می‌دهد که برخلاف برخی باورهای عامیانه، حمام کردن نه‌تنها منجر به دیابت نمی‌شود، بلکه می‌تواند در برخی موارد به بهبود کنترل قند خون در افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ کمک کند و رعایت بهداشت فردی در پیشگیری از عوارض دیابت، به‌ویژه مشکلات پا، نقش مهمی دارد. با این حال، این ارتباط ممکن است ناشی از سبک زندگی سالم‌تر افرادی باشد که به بهداشت خود اهمیت می‌دهند. برای ارزیابی دقیق‌تر تأثیر حمام بر ابتلا به دیابت، انجام تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.

روش جست‌وجو

برای بررسی این ادعا، از کلیدواژه‌های Bathing؛ Diabetes، به‌همراه کلمات مترادف آن‌ها در پایگاه‌های اطلاعاتی PubMed؛ Scopus و کتابخانه کاکرین (Cochrane Library) استفاده شد. در نهایت، از یافته‌های ۶ مطالعه مرتبط استفاده شد.

منابع

1. Kamioka H, Mori Y, Horiuchi T, Hayashi T, Ohmura K, Yamaguchi S, et al. Association of daily home-based hot water bathing and glycemic control in ambulatory japanese patients with type 2 diabetes mellitus during the COVID-19 pandemic: a multicenter cross-sectional study. Diabetes, Metabolic Syndrome and Obesity. 2020:5059-69.
2. Katsuyama H, Hamasaki H, Yanai H. Habit of bathing or showering is beneficially associated with body weight and abdominal circumference in patients with type 2 diabetes. Journal of Clinical Medicine Research. 2018;10(9):728.
3. Ohtsuka Y, Yabunaka N, Takayama S. Shinrin-yoku (forest-air bathing and walking) effectively decreases blood glucose levels in diabetic patients. International journal of Biometeorology. 1998;41:125-7.
4. Tappia PS, Hiebert B, Sanjanwala R, Komenda P, Sathianathan C, Arneja AS, et al. A novel bathing therapeutic approach for diabetic foot ulcers. Applied Sciences. 2021;11(18):8402.
5. Macura M, Ban Frangez H, Cankar K, Finžgar M, Frangez I. The effect of transcutaneous application of gaseous CO(2) on diabetic chronic wound healing-A double-blind randomized clinical trial. Int Wound J. 2020;17(6):1607-14.
6. Chuback J, Embil JM, Sellers E, Trepman E, Cheang M, Dean H. Foot abnormalities in Canadian Aboriginal adolescents with Type 2 diabetes. Diabet Med. 2007;24(7):747-52.