نتیجه بررسی: نادرست

راستی‌آزمایی: تزریق بوتاکس در دوران شیردهی خطرناک است.

بیان مسئله

بوتاکس امروزه به یکی از پرکاربردترین درمان‌های زیبایی و گاهی درمانی تبدیل شده است. با این حال، نگرانی‌هایی پیرامون استفاده از آن در دوران حساسی، مانند شیردهی، وجود دارد. بسیاری از متخصصان از روی احتیاط، استفاده از بوتاکس را در دوران شیردهی منع می‌کنند، اما آیا این محدودیت بر اساس شواهد علمی قوی است؟

یافته‌ها

در یک مطالعه مقدماتی که روی چهار زن شیرده انجام شد، این افراد تزریق استاندارد بوتاکس صورت را با دوز ۴۰ تا ۹۲ واحد دریافت کردند. محققان نمونه‌های شیر این زنان را طی ۵ روز جمع‌آوری کرده و با استفاده از روش الایزا (ELISA) برای وجود بوتاکس آنالیز کردند. نتایج نشان دادند که از ۱۶ نمونه شیر جمع‌آوری شده، در ۸ نمونه هیچ سمی یافت نشد، درحالی‌که ۸ نمونه دیگر دارای مقادیر قابل اندازه‌گیری بودند. با این حال، مقادیر یافت‌شده بسیار کمتر از دوز کشنده گزارش‌شده برای نوزادان بودند. این مطالعه نتیجه‌گیری کرد که ممنوعیت استفاده از بوتاکس زیبایی برای مادران شیرده بیشتر از روی احتیاط بوده و به نظر نمی‌رسد تزریق بوتاکس صورت، نیازی به قطع شیردهی داشته باشد. البته محققان تأکید کردند که انجام مطالعات بیشتر با حجم نمونه بزرگتر ضروری است (۱).

یکی از دلایل اصلی که احتمال خطر بوتاکس را در دوران شیردهی کاهش می‌دهد، خصوصیات فیزیکی و فارماکولوژیکی این بوتاکس است. بوتولینوم توکسین نوع A دارای وزن مولکولی بالایی است و پس‌از تزریق مناسب عضلانی یا داخل پوستی، انتظار نمی‌رود در گردش خون سیستمیک حضور قابل توجهی داشته باشد. این خصوصیت، احتمال انتقال آن را به شیر مادر بسیار کاهش می‌دهد. علاوه‌بر این، مطالعات نشان داده‌اند که این سم، به‌دلیل وزن مولکولی بالا، حتی از جفت نیز عبور نمی‌کند، که احتمالاً همین محدودیت برای عبور از سد خونی-شیری نیز وجود دارد (۲).

داده‌های مربوط به بی‌خطری استفاده از بوتاکس در بارداری می‌تواند بینشی را در مورد بی‌خطر بودن آن در دوران شیردهی نیز ارائه دهد. در یک تحلیل ۲۹ ساله از پایگاه داده ایمنی جهانی Allergan، اطلاعات ۹۱۳ بارداری زنانی که در دوران بارداری یا تا ۳ ماه پیش‌از بارداری با اونابوتولینوم‌توکسین A درمان شدند، بررسی شد. از این میان، ۳۹۷ مورد با نتایج مشخص بارداری شناسایی شدند. نتایج نشان دادند که میزان نقص جنینی عمده در نوزادان متولد شده از این مادران تنها ۰/۷٪ بود که با میزان ۳٪ تا ۶٪ در جمعیت عمومی قابل مقایسه است. این مطالعه نشان می‌دهد که بوتاکس اثرات سیستمیک قابل توجهی ندارد و حتی در صورت استفاده در بارداری، خطر قابل توجهی را برای جنین ایجاد نمی‌کند (۳).

مورد جالب دیگری که می‌تواند به درک ما از بی‌خطر بودن بوتاکس کمک کند، گزارش موردی استفاده از آن برای درمان یک زن باردار تایلندی مبتلا به آشالازی مری (اختلال در عملکرد مری) است. در این مورد، ۸۰ واحد بوتاکس A برای درمان این عارضه در هفته ۳۳ بارداری تزریق شد. پس‌از تزریق، عملکرد بلع بیمار به سرعت بهبود یافت و هم مادر و هم جنین شروع به افزایش وزن کردند. معاینات سونوگرافی بعدی، هیچ شواهدی را از سمیّت بوتولینوم در جنین نشان نداد و نوزاد در هفته ۳۶ بارداری با تنفس فعال و تون عضلانی طبیعی متولد شد. با این حال، شیردهی پس‌از زایمان متوقف شد که نشان‌دهنده احتیاط متخصصان در مورد شیردهی پس‌از استفاده از بوتاکس است (۴).

در مطالعه‌ای دیگر، محققان به بررسی ۳۸ مورد بارداری گزارش‌شده در متون علمی پرداختند که شامل زنانی بودند که در طول بارداری دچار مسمومیت بوتولیسم نیز شده بودند. نتایج نشان دادند که به نظر نمی‌رسد مواجهه با سم بوتولینوم نوع A، خطر پیامدهای نامطلوب را در جنین افزایش دهد. این یافته بسیار قابل توجه است، زیرا مسمومیت بوتولیسم منجر به سطوح سیستمیک بسیار بالاتری از سم در مقایسه با تزریق‌های موضعی زیبایی می‌شود (۲).

علی‌رغم این شواهد امیدوارکننده، برخی دستورالعمل‌های بالینی هم‌چنان استفاده از سم بوتولینوم را در زنان باردار یا شیرده منع می‌کنند. برای مثال، در یک دستورالعمل مربوط به استفاده از بوتاکس برای جوان‌سازی گردن، ذکر شده که «سم بوتولینوم نباید در زنان باردار یا شیرده یا در بیماران با حساسیت شناخته شده به آلبومین انسانی یا با سابقه اختلالات عصبی-عضلانی استفاده شود» (۵) با این حال، به نظر می‌رسد این محدودیت‌ها بیشتر بر اساس احتیاط بیش‌ازحد و کمبود داده‌های کافی است، نه براساس وجود شواهد قطعی از آسیب.

راستی‌آزمایی: مداخلات مربوط به شیردهی از افسردگی پس‌از زایمان پیشگیری می‌کنند.

نتیجه‌گیری

با توجه به مجموعه شواهد موجود، به نظر می‌رسد ادعای «تزریق بوتاکس در دوران شیردهی خطرناک است» از پشتوانه علمی قوی برخوردار نیست. مطالعات نشان می‌دهند که مقادیر بوتاکس که ممکن است به شیر مادر منتقل شود، بسیار ناچیز بوده، و به میزانی نیست که برای نوزاد خطرناک باشد. خصوصیات فیزیکی بوتاکس، مانند وزن مولکولی بالا، احتمال انتقال آن را به شیر مادر کاهش می‌دهد و حتی در صورت انتقال، مقدار آن بسیار کمتر از دوز خطرناک برای نوزاد است. با این حال، به دلیل محدود بودن مطالعات و حجم نمونه کوچک در پژوهش‌های موجود، هم‌چنان باید احتیاط کرد. توصیه می‌شود زنان شیرده پیش‌از استفاده از بوتاکس با پزشک خود مشورت کنند و تصمیم‌گیری براساس شرایط فردی، میزان دوز مورد نیاز، و ضرورت درمان انجام شود.

روش جست‌وجو

برای بررسی این ادعا، از کلیدواژه‌های زیر در پایگاه اطلاعاتی PubMed و موتور جست‌جوی Google Scholar استفاده شد. در نهایت، پنج مطالعه مورد استفاده قرار گرفتند.

(“Botulinum Toxins”[Mesh] OR “Botulinum Toxins, Type A”[Mesh] OR botox) AND (“Breast Feeding”[Mesh] OR breastfeeding OR lactation) AND (safety OR adverse effects OR toxicity)

منابع

1. Hudson C, Wilson P, Lieberman D, Mittelman H, Parikh S. Analysis of Breast Milk Samples in Lactating Women After Undergoing Botulinum Toxin Injections for Facial Rejuvenation: A Pilot Study. Facial Plast Surg Aesthet Med. 2024;26(5):523-6.
2. Tan M, Kim E, Koren G, Bozzo P. Botulinum toxin type A in pregnancy. Can Fam Physician. 2013;59(11):1183-4.
3. Brin MF, Kirby RS, Slavotinek A, Adams AM, Parker L, Ukah A, et al. Pregnancy outcomes in patients exposed to onabotulinumtoxinA treatment: a cumulative 29-year safety update. Neurology. 2023;101(2):e103-e13.
4. Wataganara T, Leelakusolvong S, Sunsaneevithayakul P, Vantanasiri C. Treatment of severe achalasia during pregnancy with esophagoscopic injection of botulinum toxin A: a case report. J Perinatol. 2009;29(9):637-9.
5. Brandt FS, Boker A. Botulinum toxin for the treatment of neck lines and neck bands. Dermatol Clin. 2004;22(2):159-66.