نتیجه بررسی: درست

قطره‌ها و شربت‌ها فقط تا یک ماه پس‌از باز کردن قابل استفاده‌اند.

بیان مسئله

یکی از پرسش‌های مهم و رایج در مصرف داروهای مایع، به‌ویژه قطره‌ها و شربت‌هایی که برای کودکان تجویز می‌شوند، این است که، پس‌از باز شدن درب بطری، تا چه زمانی می‌توان دارو را با خیال راحت استفاده کرد؟ بسیاری از والدین، داروسازان و حتی پزشکان با این چالش مواجه‌اند که تاریخ انقضای درج‌شده روی بسته‌بندی کافی است یا باید به مدت زمان مصرف پس‌از باز شدن نیز توجه ویژه‌ای داشت. در این راستی‌آزمایی، تلاش می‌شود با مرور منابع علمی و مقررات دارویی معتبر، به این پرسش پاسخ داده شود که آیا واقعاً «خط قرمز ۳۰ روزه» برای مصرف داروهای مایع کودکان پس‌از باز شدن درب آن‌ها، یک اصل علمی و قابل اتکا است یا خیر.

 

راستی‌آزمایی: مصرف لیمو شیرین برای درمان زردی نوزادی مفید است.

روش کار

نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل Pediatric Formulations و Drug Stability استخراج کرده و پس‌از یافتن MeSH terms در بانک اطلاعاتی PubMed، به جست‌وجوی مقالات پرداختیم.

از باز شدن درب بسته‌بندی دارو تا پایان عمر آن؛ خط قرمز ۳۰ روزه!

مرور مقررات سازمان­‌هایی مانند سازمان غذا و دارو ایالات متحده، آژانس دارویی اروپا، سازمان جهانی بهداشت، دارونامه ایالات متحده و شورای بین‌­المللی هماهنگ­‌سازی مقررات دارویی، توصیه می­‌کنند که داروهای خوراکی حاوی آب، اگر اطلاعات پایداری خاصی نداشته باشند، باید حداکثر تا ۱۴ روز در یخچال نگهداری شوند. هم‌چنین برای قطره‌ها و شربت‌های کودکان، معمولاً دوره مصرف ۳۰ روزه پس‌از باز شدن پیشنهاد شده است، مگر اینکه اطلاعات پایداری دقیق‌تری برای آن‌ها وجود داشته باشد. اطلاعات پایداری، به مجموعه‌ای از داده­‌ها و آزمایش­‌ها گفته می‌­شود که نشان می‌دهند یک دارو در طول زمان تحت شرایط مختلف (مثل نور، رطوبت و پس‌از باز شدن درب بسته‌‌بندی) تا چه حد کیفیت، اثربخشی و بی‌خطر بودن خود را حفظ می‌­کند (۱).

 

راستی‌آزمایی: طب سوزنی مدت زمان درمان و بستری نوزادان مبتلا به سندرم ترک نوزادی را کاهش می‌دهد.

داروها پس‌از باز شدن درب بسته‌بندی؛ شمارش معکوس تا پایان ایمنی

بسیاری از داروها پس‌از باز شدن، در معرض هوا، رطوبت، نور و آلودگی میکروبی قرار می‌گیرند و این عوامل می‌توانند اثربخشی و بی‌خطر بودن دارو را کاهش دهند. داروهای مایع خوراکی، مانند شربت‌ها و قطره‌ها، معمولاً پس‌از باز شدن فقط تا ۲ الی ۴ هفته قابل استفاده‌اند، مگر اینکه در بروشور دارو مدت زمان دقیق‌تری ذکر شده باشد. قطره‌های چشمی و گوشی نیز به دلیل حساسیت بالا، معمولاً باید حداکثر تا ۲۸ روز پس‌از باز شدن مصرف شوند. کرم‌ها، پمادها و ژل‌ها نیز بسته به نوع ماده نگهدارنده و شرایط نگهداری، ممکن است بین ۱ و ۳ ماه پس‌از باز شدن قابل استفاده باشند.

 

راستی‌آزمایی: طب سوزنی به کاهش درد ناشی از اقدامات پزشکی در نوزادان کمک می‌کند.

بیماران و والدین کودکان باید تاریخ باز شدن درب بسته‌بندی دارو را روی بطری یا بسته‌بندی یادداشت کرده و دارو را طبق دستور پزشک و شرایط نگهداری درج‌شده مصرف کنند. هم‌چنین، مصرف دارو پس‌از پایان دوره مصرف ایمن، ممکن است منجر به کاهش اثربخشی یا بروز عوارض جانبی شود (۲).

داروهای مایع کودکان؛ چرا فقط یک ماه فرصت داریم؟

مطالعه‌­ای با هدف بررسی مدت زمان مصرف داروها و مکمل‌های حاوی ویتامین د-۳ برای کودکان پس‌از باز شدن درب بسته‌بندی پرداخته است. یافته‌های مقاله نشان می‌دهند که بسیاری از داروهای مایع، از جمله قطره‌ها و شربت‌های کودکان، فقط تا ۲۸ الی ۳۰ روز پس‌از باز شدن قابل استفاده‌اند. دلیل این محدودیت، کاهش پایداری شیمیایی دارو و افزایش احتمال رشد میکروبی در محیط مایع است. علاوه‌بر این، توصیه می‌کند که والدین، تاریخ باز شدن دارو را روی بطری یادداشت کرده و دارو را در شرایط مناسب (مانند دمای یخچال) نگهداری کنند. بنابراین، مصرف دارو پس‌از این مدت ممکن است اثربخشی آن را کاهش دهد یا حتی خطرناک باشد (۳).

 

راستی‌آزمایی:‌ مصرف پروبیوتیک‌ها در نوزادان برای پیشگیری از بروز بیماری‌های آلرژیک موثر هستند.

ویتامین د-۳ کودکان؛ چرا ۳۰ روز پس‌از باز شدن خط پایان است؟

تولیدکنندگان داروها معمولاً تاریخ انقضای کلی محصول را درج می‌کنند، اما اطلاعات دقیقی را درباره مدت مصرف پس‌از باز شدن آن ارائه نمی‌دهند. این موضوع می‌تواند منجر به مصرف داروهایی شود که اثربخشی‌شان کاهش یافته یا حتی آلوده شده‌اند. توصیه عمومی این است که داروهای مایع کودکان پس‌از باز شدن، حداکثر تا ۳۰ روز مصرف شوند. هم‌چنین، شرایط نگهداری، مانند دمای محیط، نور، و تماس با هوا، می‌تواند به‌طور مستقیم بر کیفیت دارو تأثیر بگذارد. نگهداری در یخچال و ثبت تاریخ باز شدن روی بطری از جمله توصیه‌های کلیدی برای والدین و داروسازان است. این اقدامات می‌توانند از کاهش اثربخشی دارو یا بروز عوارض ناخواسته جلوگیری کنند (۴).

 

آیا سن شروع به تکلم در کودکان، پس‌از پاندمی کووید-۱۹ افزایش یافته است؟

کاپتوپریل برای کودکان؛ قرص‌های سریع‌حل‌شونده

کاپتوپریل یک داروی مهم برای درمان فشار خون بالا و نارسایی قلبی در کودکان است، که در دو فرم قرص سریع‌حل‌شونده و فرم مایع خوراکی دست‌ساز عرضه می‌­شود. داروسازان معمولاً فرم مایع را به‌­دلیل فراوانی کم دارو، به‌صورت دست‌ساز تهیه می‌کنند. مقایسه پایداری دو فرم دارویی کاپتوپریل برای کودکان نشان داد که قرص‌های سریع‌حل‌شونده پایداری بسیار بیشتری نسبت به فرم مایع دارند. فرم مایع پس‌از تهیه، فقط برای مدت کوتاهی قابل استفاده است (معمولاً کمتر از ۳۰ روز) و در معرض فساد میکروبی قرار می‌گیرد. در مقابل، قرص‌های سریع‌حل‌شونده تا چند ماه بدون افت کیفیت قابل نگهداری هستند و در زمان مصرف به‌راحتی در آب حل می‌شوند، که برای کودکان بسیار مناسب است (۵).

 

راست می‌گن واکسیناسیون کودکان با بیماری اوتیسم ارتباط داره؟

نتیجه­‌گیری

نتایج بررسی‌ها و توصیه‌های علمی نشان می‌دهند که داروهای مایع مخصوص کودکان، مثل قطره‌ها و شربت‌ها، پس‌از باز شدن فقط برای مدت محدودی قابل استفاده‌اند. این بازه اغلب بین ۱۴ و ۳۰ روز است، چون پس‌از آن احتمال کاهش اثربخشی دارو یا رشد میکروب‌ها بالا می‌رود. اگر اطلاعات پایداری خاصی از طرف شرکت سازنده ارائه نشده باشد، بهتر است داروها حداکثر تا یک ماه مصرف شوند.

بنابراین، ادعای «خط قرمز ۳۰ روزه» کاملاً درست و منطقی است. رعایت این محدودیت، به‌ویژه برای کودکان، نقش مهمی در حفظ ایمنی و اثربخشی دارو دارد. ثبت تاریخ باز شدن روی بطری و نگهداری صحیح دارو (مثلاً در یخچال) هم از نکات کلیدی برای مصرف بی‌خطر آن‌هاست.

منابع

۱. Lee H, Jin M, Jeon W-J, Kim H, Jung M, Yoo H, et al. Regulatory and safe-use considerations related to stability after opening of nonsterile dosage forms. Journal of Pharmaceutical Investigation. 2022;52(3):319-29.
2. Rani D, Saini V, Nangia T, Sharma S. 10. SHELF LIFE OF COMMON MEDICATIONS AFTER OPENING. PHARMACOLOGICAL ESSENTIALS: A PRACTICAL GUIDE TO DRUG DOSING, INTERACTIONS, AND SAFE MEDICATION PRACTICES.157.
3. Temova Ž, Roškar R. Shelf life after opening of prescription medicines and supplements with vitamin D₃ for paediatric use. European Journal of Hospital Pharmacy. 2017;24(2):115-9.
4. Temova Ž, Roškar R. Shelf life after opening of prescription medicines and supplements with vitamin D3 for paediatric use. European Journal of Hospital Pharmacy. 2017;24(2):115-9.
5. Pabari RM, McDermott C, Barlow J, Ramtoola Z. Stability of an Alternative Extemporaneous Captopril Fast-Dispersing Tablet Formulation Versus an Extemporaneous Oral Liquid Formulation. Clinical Therapeutics. 2012;34(11):2221-9.