نتیجه بررسی: شواهد ضعیف

 راستی‌آزمایی:‌ برخی از منابع آبی می‌توانند باعث ایجاد سنگ کلیه شوند.

بیان مسئله

سنگ کلیه یکی از مشکلات شایع دستگاه ادراری است که به شکل توده‌های سخت از بلورهای معدنی در کلیه‌ها، حالب، مثانه یا پیشابراه تشکیل می‌شود. این سنگ‌ها زمانی ایجاد می‌شوند که ترکیبات مختلفی مانند کلسیم، اگزالات، اسید اوریک و فسفات در ادرار تجمع کرده و به‌هم می‌چسبند. به‌طور معمول، تشکیل سنگ‌های کلیه به دلیل افزایش غلظت این ترکیبات در ادرار یا تغییرات در اسیدیته آن رخ می‌دهد. در این فرآیند، بلورها به تدریج رشد کرده و به سنگ‌هایی تبدیل می‌شوند که می‌توانند موجب انسداد مجاری ادراری و درد شدید شوند.

انواع مختلفی از سنگ‌های کلیه وجود دارند که رایج‌ترین آنها، سنگ‌های کلسیم اگزالاتی بوده و حدود ۸۰ درصد از سنگ‌های کلیه را تشکیل می‌دهند. دیگر انواع عبارتند از سنگ‌های کلسیم فسفات، اسید اوریک و استروویت (که معمولاً به دلیل عفونت‌های باکتریایی ایجاد می‌شوند).

برای پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه، یکی از مهم‌ترین توصیه‌ها، مصرف کافی آب است. نوشیدن آب باعث رقیق شدن ادرار و کاهش غلظت ترکیباتی می‌شود که می‌توانند به تشکیل سنگ‌های کلیه منجر شوند. با این حال، منابع آبی مختلف ممکن است تأثیرات متفاوتی بر تشکیل سنگ کلیه داشته باشند. در این راستا، قصد داریم بررسی کنیم که میان منابع آبی مختلف و تشکیل سنگ کلیه ارتباطی وجود دارد یا خیر.

یافته‌‌ها

سنگ کلیه یکی از مشکلات شایع سلامت عمومی در سراسر جهان است که عوامل مختلفی مانند اپیدمیولوژی، قرار گرفتن در معرض عوامل محیطی، عادات غذایی و فاکتورهای ژنتیکی در ایجاد آن نقش دارند. پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که افراد برای پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه، روزانه بیش از ۳ لیتر آب مصرف کنند. یک مطالعه گسترده در بنگال غربی هند نشان داد که بیش از نیمی از بیماران مبتلا به سنگ کلیه (۵۳.۶ درصد) روزانه کمتر از ۳ لیتر آب مصرف می‌کردند (۱).

بررسی‌های انجام‌شده در کشور پاکستان نشان می‌دهند که میزان کلسیم و منیزیم در منابع مختلف آب آشامیدنی متفاوت هستند. در این مطالعه، آب‌های زیرزمینی، آب‌های معدنی موجود در بطری و آب‌های تصفیه‌شده خانگی بررسی شدند. نتایج نشان دادند افرادی که از آب‌های زیرزمینی استفاده کردند، بیشتر در معرض خطر تشکیل سنگ کلیه قرار داشتند (۲).

یافته‌های مطالعه‌ای روی ۱۸ بیمار مبتلا به سنگ کلیه نشان دادند که سختی آب مصرفی می‌تواند بر خطر تشکیل سنگ‌های کلسیمی تأثیرگذار باشد. در این مطالعه، مصرف آب سخت (با میزان کلسیم ۲۵۵ میلی‌گرم در لیتر) باعث افزایش ۵۰ درصدی غلظت کلسیم در ادرار شد، در حالی که آب نرم (با میزان کلسیم ۲۲ میلی‌گرم در لیتر) خطر کمتری برای تشکیل سنگ‌های کلسیمی داشت (۳).

تحقیقات آزمایشگاهی و مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که فلوراید موجود در آب آشامیدنی می‌تواند از تشکیل سنگ کلیه پیشگیری کند. آزمایش‌های انجام‌شده روی موش‌های صحرایی نر نشان دادند که فلوراید می‌تواند از کلسیفیکاسیون کلیه‌ها و تشکیل سنگ جلوگیری کند. همچنین، نتایج آزمایشگاهی نشان دادند که فلوراید می‌تواند رشد کریستال‌ها را به‌صورت وابسته به دوز به تأخیر اندازد (۴).

یک مطالعه گسترده در نیوفاندلند کانادا که روی ۱,۱۱۲ بزرگسال انجام شد، نشان داد که شیوع سنگ کلیه در مردان ۱۵.۵ درصد و در زنان ۸.۳ درصد است. این مطالعه هیچ ارتباط قابل تشخیصی را بین شیوع سنگ کلیه و سختی آب آشامیدنی یا محتوای کلسیم، منیزیم، سیلیکا، روی، منگنز، آهن یا مس آن پیدا نکرد. نکته قابل توجه آنکه این مطالعه نشان داد عوامل ژنتیکی می‌توانند نقش مهمی در تشکیل سنگ کلیه داشته باشند (۵).

طبق نظر دکتر اریک برگ، کلسیم مصرفی، چه از طریق آب، غذا یا مکمل‌ها، با اگزالات‌های موجود در غذاهایی که صرف می‌شود، ترکیب شده، در نتیجه، کلسیم در دستگاه گوارش قابل جذب نیست و به خون منتقل نمی‌شود، بنابراین وارد کلیه‌ها نشده و سنگ کلیه را تشکیل نمی‌دهد. در واقع، مصرف کلسیم می‌تواند خطر تشکیل سنگ کلیه را کاهش دهد (۶).

برخی معتقدند که ارتباط میان سختی آب و تشکیل سنگ کلیه ممکن است به این دلیل باشد که آب سخت، طعمی تلخ ایجاد می‌کند که باعث می‌شود افراد از نوشیدن آن خودداری کنند. در نتیجه، مصرف روزانه آب در آنها کاهش می‌یابد و این امر می‌تواند منجر به کاهش میزان ادرار و در پی آن، تجمع مواد معدنی در کلیه‌ها و تشکیل سنگ کلیه شود (۷).

 

راستی‌آزمایی: افزودن فلوراید به آب از پوسیدگی دندان‌ها پیشگیری می‌کند.

نتیجه‌گیری

در مجموع، شواهد موجود نشان می‌دهند که منابع مختلف آبی می‌توانند تأثیر متفاوتی بر تشکیل سنگ کلیه داشته باشند، اما هیچ ارتباط قطعی و یکسانی میان انواع آب و بروز این وضعیت مشاهده نمی‌شود. مصرف آب، به‌ویژه با سختی و ترکیبات معدنی مختلف، ممکن است در برخی موارد خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد، اما عوامل دیگری همچون عادات غذایی، ترکیب مواد معدنی در ادرار و فاکتورهای ژنتیکی نقش بسیار مهمی در بروز این بیماری دارند. در حالی که بعضی مطالعات نشان داده‌اند که سختی آب و میزان کلسیم در آن می‌تواند تأثیرگذار باشد، برخی دیگر هیچ ارتباط قابل توجهی را میان سختی آب و تشکیل سنگ کلیه پیدا نکرده‌اند. بنابراین، بهترین راهکار برای پیشگیری از تشکیل سنگ کلیه، مصرف آب کافی و متعادل، به‌ویژه در افرادی است که مستعد ابتلا به این بیماری هستند. توجه به دیگر عوامل خطر، مانند رژیم غذایی مناسب و کنترل مصرف مواد معدنی خاص، نیز می‌تواند در کاهش این خطر مؤثر باشد.

روش جست‌وجو

برای بررسی این ادعا، از کلیدواژه‌های زیر در پایگاه اطلاعاتی PubMed و کتابخانه کاکرین (Cochrane Library) استفاده شد:

“Kidney stone” OR “Kidney stone risk” OR “Kidney stones” OR “nephrolithiasis” OR “Urinary stone formation” OR “Kidney stone disease” OR “Kidney stone diseases” OR “Renal calculus disease OR “Renal calculi” AND “Water sources” OR “Drinking water” OR “Hard water” OR “Mineral content in water” OR “Calcium-rich water” OR “Calcium rich water” OR “Water hardness” OR “Groundwater quality” OR “Drinking water contamination” OR “Magnesium in water” OR “Water supply” OR “Water supplies”

در نهایت برای بررسی این ادعا از نتایج پنج مطالعه استفاده شد.

منابع

1. Mitra P, Pal DK, Das M. Does quality of drinking water matter in kidney stone disease: A study in West Bengal, India. Investig Clin Urol. 2018;59(3):158-65.
2. Panhwar AH, Kazi TG, Afridi HI, Shaikh HR, Arain SA, Arain SS, et al. Evaluation of calcium and magnesium in scalp hair samples of population consuming different drinking water: risk of kidney stone. Biol Trace Elem Res. 2013;156(1-3):67-73.
3. Bellizzi V, De Nicola L, Minutolo R, Russo D, Cianciaruso B, Andreucci M, et al. Effects of water hardness on urinary risk factors for kidney stones in patients with idiopathic nephrolithiasis. Nephron. 1999;81 Suppl 1:66-70.
4. Hering F, Briellmann T, Seiler H, Rutishauser G. Fluoridation of drinking water: effects on kidney stone formation. Urol Res. 1985;13(4):175-8.
5. Churchill DN, Maloney CM, Bear J, Bryant DG, Fodor G, Gault MH. Urolithiasis–a study of drinking water hardness and genetic factors. J Chronic Dis. 1980;33(11-12):727-31.
6. Berge DE. Will Drinking Mineral Water Cause Kidney Stones? – Dr.Berg 2019 [Available from: https://youtu.be/fmEn4B9U48I.
7. https://www.watercare.com/about-us/blog/41153-common-misunderstandings-hard-water-and-kidney-stones.html