شواهد بررسی: درست

راستی‌آزمایی: افزودن فلوراید به آب از پوسیدگی دندان‌ها پیشگیری می‌کند.

پوسیدگی دندان یک مشکل عمده سلامت در کشورهای صنعتی است که ۶۰ تا ۹۰ درصد کودکان سنین مدرسه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مقامات سلامت در حدود ۲۵ کشور از برنامه افزودن فلوراید به آب در سطح جامعه (community water floriation) به عنوان یک استراتژی کلیدی برای پیشگیری از پوسیدگی دندان استفاده می‌کنند. هدف این بررسی، ارزیابی تأثیرات آغاز یا توقف این برنامه‌ها بر پیشگیری از پوسیدگی دندان و همچنین ارتباط آن با فلوروز دندانی است.

مطالعه مروری کاکرین

شواهد جدید (پس از سال ۱۹۷۵) نشان می‌دهد که آغاز برنامه افزودن فلوراید به آب ممکن است منجر به اندکی کاهش در شاخص پوسیدگی دندان‌های شیری (dmft) شود. میانگین این کاهش، معادل ۰٫۲۴ (۹۵% فاصله اطمینان: ۰٫۰۳- تا ۰٫۵۲) دندان به ازای هر کودک گزارش شده است. همچنین در دندان‌های دائمی (DMFT) نیز تغییرات مشابهی مشاهده شد، اما این شواهد با اطمینان کمی همراه هستند (۱).

کودکان بدون پوسیدگی دندان

این استراتژی ممکن است درصد کودکان بدون پوسیدگی را در دندان‌های شیری و دائمی، به ترتیب، به میزان ۴ درصد و ۳ درصد افزایش دهد. این تاثیرات کوچک نشان‌دهنده احتمال وجود مزایای جزئی است، اما عدم قطعیت در این یافته‌ها باقی مانده است. فقط یک مطالعه مرتبط با توقف افزودن فلوراید به آب پس از سال ۱۹۷۵ وجود دارد که تأثیر مشخصی را بر شاخص DMFS گزارش نکرد. داده‌های بیشتری برای ارزیابی این تاثیر در دسترس نیست (۱).

عوارض جانبی و فلوروز دندانی

ارتباط میان افزودن فلوراید به آب و بروز فلوروز دندانی (dental fluorosis) (ایجاد لکه‌های سفیدرنگ روی دندان)، با اطمینان کمی نشان داده شده است. در سطح فلوراید ۰٫۷ ppm، تقریباً ۱۲ درصد افراد دچار فلوروز دندانی همراه با ایجاد نگرانی از نظر زیبایی‌شناختی، و ۴۰ درصد دچار فلوروز در هر سطحی شده‌اند. عوارض جدی دیگر نظیر فلوروز اسکلتی یا شکستگی‌های استخوانی، شواهد کافی را برای تأیید در اختیار ندارند (۱).

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها

مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) تأکید دارد که استفاده از فلوراید در آب آشامیدنی در سطح جامعه اقدامی مؤثر و مفید است و می‌بایست ادامه یابد. این سازمان اعلام کرده که افزودن فلوراید به آب، یکی از ده دستاورد برتر سلامت در قرن بیستم بوده، و نقش مهمی را در بهبود سلامت دهان و دندان ایفا کرده است (۲).

این سازمان همچنین اعلام کرد: «مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهند که افزودن فلوراید به آب آشامیدنی در جامعه به‌طور گسترده‌ای از بروز پوسیدگی دندان‌ها پیشگیری کرده و علاوه بر این، هزینه‌های درمانی را، هم برای خانواده‌ها و هم برای سیستم مراقبت‌های سلامت، کاهش می‌دهد. نوشیدن آب حاوی فلوراید باعث استحکام دندان‌ها شده و پوسیدگی دندان‌ها را تا حدود ۲۵ درصد در کودکان و بزرگسالان کاهش می‌دهد. این کاهش پوسیدگی به معنای کاهش دردهای دهانی، نیاز کمتر به پر کردن دندان‌ها یا کشیدن آنها، و همچنین کاهش روزهای از دست رفته کاری و تحصیلی است.» (۲)

هزینه-اثربخشی

از نظر اقتصادی نیز این اقدام، بسیار مقرون‌به‌صرفه است. در جوامعی با جمعیت ۱۰۰۰ نفر یا بیشتر، به ازای هر ۱ دلار هزینه برای افزودن فلوراید به آب، بازگشت سرمایه‌ای معادل ۲۰ دلار تخمین زده می‌شود. این بازگشت سرمایه با افزایش جمعیت جامعه بیشتر می‌شود، اما حتی در جوامع کوچک نیز به‌صرفه است. به‌طور متوسط، هر فرد در جوامعی که از آب حاوی فلوراید استفاده می‌کنند، سالانه حدود ۳۲ دلار صرفه‌جویی در هزینه‌های مربوط به درمان پوسیدگی دندان‌ها خواهد داشت (۳).

عوامل تأثیرگذار بر پذیرش و اجرای برنامه‌ها

پیاده‌سازی برنامه‌های افزودن فلوراید به آب نیازمند در نظر گرفتن شرایط جمعیت، رژیم غذایی، مصرف آب لوله‌کشی و دسترسی به روش‌های دیگر پیشگیری از پوسیدگی است. هزینه-اثربخشی و قابلیت اجرایی آنها نیز باید مورد توجه قرار گیرند.

نتیجه‌گیری

افزودن فلوراید به آب یک استراتژی اثبات‌شده و موثر برای پیشگیری از ایجاد پوسیدگی دندان‌ها است که در بسیاری از کشورهای دنیا با موفقیت اجرا می‌شود. شواهد نشان می‌دهد که این برنامه می‌تواند پوسیدگی دندان‌ها را تا ۲۵ درصد کاهش دهد و از نظر اقتصادی نیز بسیار مقرون‌به‌صرفه است. علاوه بر این، افزودن فلوراید به آب به کاهش هزینه‌های درمانی و پیشگیری از مشکلات دهانی کمک می‌کند. بنابراین، اجرای این اقدام نه‌تنها به بهبود سلامت عمومی کمک می‌کند، بلکه به دلیل تاثیرات مثبت آن در پیشگیری از پوسیدگی دندان‌ها و کاهش هزینه‌ها، انجام آن در سطح جامعه توصیه شده است.

روش کار: برای بررسی این ادعا از کلیدواژ‌های Fluoride؛ Fluoridation و Community water Fluoridation در کتابخانه کاکرین (Cochrane Library) و پایگاه اطلاعاتی PubMed استفاده شد. در نهایت، از نتایج یک مرور کاکرین، یک مطالعه هزینه‌-اثربخشی و توصیه مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌های آمریکا استفاده شد.

منابع:

1. Iheozor-Ejiofor Z, Walsh T, Lewis SR, Riley P, Boyers D, Clarkson JE, et al. Water fluoridation for the prevention of dental caries. Cochrane Database of Systematic Reviews. 2024(10).
2. CDC. About Community Water Fluoridation 2024 [Available from: https://www.cdc.gov/fluoridation/about/index.html.
3. O’Connell J, Rockell J, Ouellet J, Tomar SL, Maas W. Costs And Savings Associated With Community Water Fluoridation In The United States. Health Aff (Millwood). 2016;35(12):2224-32.