نتیجه بررسی: شواهد ضعیف

راستی‌آزمایی: اکثر سرطان‌های دوران کودکی، قابل درمان‌اند.

بیان مسئله

سرطان یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در کودکان و نوجوانان در سراسر جهان محسوب می‌شود. با این حال، پیشرفت‌های علمی و پزشکی در دهه‌های اخیر، چشم‌انداز درمان سرطان کودکان را به‌طور قابل توجهی تغییر داده است. در این مقاله، با بررسی شواهد علمی و آمارهای موجود، به این پرسش می‌پردازیم که آیا اکثر سرطان‌های دوران کودکی واقعاً قابل درمان هستند و عوامل تأثیرگذار بر نتایج درمانی را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

یافته‌ها

نرخ بقا و درمان‌پذیری سرطان کودکان در جهان

سرطان یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در کودکان و نوجوانان است. احتمال بقا پس از تشخیص سرطان کودکی به کشور محل زندگی کودک بستگی دارد؛ در کشورهای با درآمد بالا، بیش از ۸۰٪ کودکان مبتلا به سرطان درمان می‌شوند، اما در بسیاری از کشورهای با درآمد کم و متوسط (LMICs)، کمتر از ۳۰٪ کودکان مبتلا به سرطان درمان می‌شوند (۱). این تفاوت چشمگیر در نتایج درمانی نشان‌دهنده تأثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی و زیرساختی بر درمان‌پذیری سرطان کودکان است.

مطالعات نشان می‌دهند که میزان بقای ۵ ساله برای تمام سرطان‌های کودکان در کشورهای توسعه‌یافته از حدود ۵۸٪ در دهه ۱۹۷۰ به بیش از ۸۰٪ در سال‌های اخیر افزایش یافته است (۲). این پیشرفت قابل توجه نتیجه دهه‌ها تحقیق، نوآوری در روش‌های درمانی و بهبود مراقبت‌های حمایتی است.

عوامل مؤثر در درمان‌پذیری سرطان کودکان

اگرچه سرطان کودکان عموماً قابل پیشگیری نیست یا از طریق غربالگری قابل شناسایی نیست، بیشتر انواع سرطان کودکان با داروهای عمومی و سایر اشکال درمان، از جمله جراحی و پرتودرمانی، قابل درمان هستند (۱). وقتی سرطان زود شناسایی می‌شود، احتمال پاسخ به درمان مؤثر افزایش می‌یابد و منجر به احتمال بقای بیشتر، رنج کمتر و اغلب درمان کم‌هزینه‌تر و کم‌شدت‌تر می‌شود.

تشخیص زودهنگام شامل سه مؤلفه اصلی است: آگاهی از علائم توسط خانواده‌ها و ارائه‌دهندگان مراقبت‌های اولیه؛ ارزیابی بالینی دقیق و به‌موقع، تشخیص و مرحله‌بندی؛ و دسترسی به درمان فوری (۱). تشخیص زودهنگام در تمام محیط‌ها مرتبط است و بقا را برای بسیاری از سرطان‌ها بهبود می‌بخشد. برنامه‌های ترویج تشخیص زودهنگام و صحیح با موفقیت در کشورهای با تمام سطوح درآمدی اجرا شده‌اند، اغلب از طریق تلاش‌های همکاری دولت‌ها، جامعه مدنی و سازمان‌های غیردولتی، با نقش‌های حیاتی که گروه‌های والدین ایفا می‌کنند.

سرطان‌های کودکان به دلیل اینکه معمولاً ناشی از یک یا دو جهش ژنتیکی هستند، نسبت به سرطان‌های بزرگسالان که معمولاً نتیجه ده‌ها یا صدها جهش هستند، احتمال بیشتری دارند که به درمان‌های هدفمند پاسخ دهند (۳).

از طرفی کودکان به طور کلی نسبت به بزرگسالان نرخ بقای بالاتری دارند. این به دلیل مقاومت بیشتر بدن کودکان و سلامت کلی اعضای بدن آن‌ها است که به سیستم ایمنی اجازه می‌دهد تا به‌طور مؤثرتری با سلول‌های سرطانی مبارزه کند (۳).

دسترسی به درمان‌های مناسب

تشخیص صحیح برای تجویز درمان مناسب برای نوع و وسعت بیماری ضروری است. درمان‌های استاندارد شامل شیمی‌درمانی، جراحی و/یا پرتودرمانی است. کودکان همچنین به توجه ویژه به رشد جسمی و شناختی مداوم و وضعیت تغذیه‌ای خود نیاز دارند، که مستلزم یک تیم چندتخصصی اختصاصی است (۱).

درمان دارویی، به عنوان مثال، شامل داروهای ژنریک ارزان‌قیمتی است که در فهرست داروهای ضروری WHO برای کودکان گنجانده شده‌اند. این بدان معناست که از نظر فنی، درمان‌های مؤثر برای اکثر سرطان‌های کودکان وجود دارند، اما دسترسی به تشخیص مؤثر، داروهای ضروری، پاتولوژی، محصولات خونی، پرتودرمانی، فناوری و مراقبت‌های روانی-اجتماعی و حمایتی در سراسر جهان متغیر و نابرابر است (۱).

علل و عوامل خطر سرطان کودکان

سرطان در افراد تمام سنین رخ می‌دهد و می‌تواند هر قسمت از بدن را تحت تأثیر قرار دهد. برخلاف سرطان در بزرگسالان، اکثر سرطان‌های کودکان علت شناخته‌شده‌ای ندارند. مطالعات متعددی به دنبال شناسایی علل سرطان کودکان بوده‌اند، اما تعداد بسیار کمی از سرطان‌ها در کودکان ناشی از عوامل محیطی یا سبک زندگی هستند (۱).

برخی عفونت‌های مزمن، مانند HIV، ویروس اپشتین-بار و مالاریا، عوامل خطر برای سرطان کودکان هستند. آنها به‌ویژه در کشورهای با درآمد کم و متوسط مرتبط هستند. سایر عفونت‌ها می‌توانند خطر ابتلای کودک به سرطان در بزرگسالی را افزایش دهند، بنابراین واکسیناسیون و سایر روش‌ها مانند تشخیص زودهنگام و درمان عفونت‌های مزمنی که می‌توانند منجر به سرطان شوند، اهمیت دارد (۱).

داده‌های فعلی نشان می‌دهند که حدود ۱۰٪ از تمام کودکان مبتلا به سرطان به دلیل عوامل ژنتیکی استعداد ابتلا دارند (۴). تحقیقات بیشتری برای شناسایی عوامل مؤثر بر توسعه سرطان در کودکان مورد نیاز است.

چالش‌های موجود در درمان سرطان کودکان

دلایل نرخ بقای پایین‌تر در کشورهای با درآمد کم و متوسط شامل تأخیر در تشخیص، ناتوانی در دستیابی به تشخیص دقیق، درمان غیرقابل دسترس، ترک درمان، مرگ ناشی از سمیت (عوارض جانبی) و عود قابل اجتناب است (۱). بهبود دسترسی به مراقبت‌های سرطان کودکان، از جمله داروها و فناوری‌های ضروری، بسیار مقرون‌به‌صرفه و امکان‌پذیر است و می‌تواند بقا را در تمام شرایط درآمدی بهبود بخشد.

سیستم‌های داده سرطان کودکان برای ایجاد بهبود مداوم در کیفیت مراقبت و اطلاع‌رسانی به تصمیمات سیاست مورد نیاز هستند (۱). همچنین، تفاوت قابل توجهی در نرخ بقا بین انواع مختلف سرطان کودکان وجود دارد. برخی سرطان‌ها، مانند لوسمی لنفوبلاستیک حاد (ALL)  و لنفوم هوچکین، نرخ بقای بسیار بالایی دارند (به ترتیب بیش از ۹۰٪ و حدود ۹۵٪)، در حالی که سرطان‌های دیگر، مانند تومورهای مغزی و سیستم عصبی مرکزی، نرخ بقای پایین‌تری دارند (حدود ۷۰-۷۵٪)  (۵).

نقش مراقبت‌های تسکینی

مراقبت تسکینی علائم ناشی از سرطان را تسکین می‌دهد و کیفیت زندگی بیماران و خانواده‌های آنها را بهبود می‌بخشد. همه کودکان مبتلا به سرطان قابل درمان نیستند، اما تسکین رنج برای همه امکان‌پذیر است. مراقبت تسکینی کودکان به‌عنوان یک مؤلفه اصلی مراقبت جامع در نظر گرفته می‌شود، که از زمان تشخیص بیماری شروع می‌شود و در طول درمان و مراقبت ادامه می‌یابد، صرف‌نظر از اینکه آیا کودک درمانی با هدف درمان قطعی دریافت می‌کند یا خیر (۱).

برنامه‌های مراقبت تسکینی می‌توانند از طریق مراقبت‌های مبتنی بر جامعه و خانه ارائه شوند و تسکین درد و حمایت روانی-اجتماعی را برای بیماران و خانواده‌های آنها فراهم کنند. دسترسی کافی به مورفین خوراکی و سایر داروهای ضد درد باید برای درمان درد سرطان متوسط تا شدید، که بیش از ۸۰٪ از بیماران سرطانی را در مرحله پایانی تحت تأثیر قرار می‌دهد، فراهم شود (۱).

راستی‌آزمایی: ورزش‌های مقاومتی به کاهش خستگی در افراد مبتلا به سرطان کمک می‌کند. 

نتیجه‌گیری

بر اساس شواهد علمی و آمارهای ارائه شده توسط سازمان بهداشت جهانی و سایر منابع معتبر، می‌توان نتیجه گرفت که ادعای “اکثر سرطان‌های دوران کودکی قابل درمان هستند” در شرایطی که دسترسی مناسب به خدمات تشخیصی و درمانی وجود داشته باشد، صحیح است. در کشورهای با درآمد بالا، بیش از ۸۰٪ کودکان مبتلا به سرطان درمان می‌شوند، که نشان‌دهنده پتانسیل بالای درمان‌پذیری است.

با این حال، نابرابری قابل توجهی در دسترسی به مراقبت‌های سرطان کودکان در سراسر جهان وجود دارد، به‌طوری که در بسیاری از کشورهای با درآمد کم و متوسط، نرخ درمان به کمتر از ۳۰٪ می‌رسد. این نشان می‌دهد که مشکل اصلی نه در قابلیت درمان سرطان‌های کودکان، بلکه در دسترسی به تشخیص به‌موقع و درمان مناسب است.

روش جستجو: برای بررسی این ادعا، از کلیدواژه‌های “Childhood cancer survival rate” در پایگاه‌های اطلاعاتی PubMed، Scopus و استفاده شد. همچنین از دیگر منابع علمی مانند WHO استفاده شد.

منابع

1. World Health Organization (WHO). Childhood cancer. 2023.
2. Steliarova-Foucher E, et al. International incidence of childhood cancer, 2001-10: a population-based registry study. Lancet Oncol. 2017;18(6):719-731.
3. Understanding the Differences Between Pediatric & Adult Cancers By Bill Thomas | April 1, 2024
4. Ward E, et al. Childhood and adolescent cancer statistics, 2014. CA Cancer J Clin. 2014;64(2):83-103.
5. Bhakta N, et al. The burden of childhood cancer: a global perspective. Lancet Oncol. 2019;20(1):e42-e53.