از تاثیر تمرینات قلبیتنفسی و مقاومتی بر عملکرد حرکتی در بیماران دچار سکته مغزی چه میدانیم؟
بیان مسئله
یکی از پرسشهایی که مطرح میشود، آن است که مصرف ترکیبی از قرصهای زینک (روی) و منیزیم همراه با نوشیدن چای سبز، واقعاً میتواند افسردگی را درمان کند؟
افسردگی اختلالی شایع در جهان است؛ بهنحویکه بهگفته سازمان جهانی بهداشت، حدود ۵ درصد بزرگسالان در سال دچار افسردگی میشوند (۱). روشن است که برای این بیماری جدی نیاز به درمانهای اثباتشده (مانند رواندرمانی یا داروهای ضدافسردگی) وجود دارد. در این راستیآزمایی، به ترتیب، به بررسی شواهد علمی مرتبط با مصرف زینک، منیزیم و چای سبز پرداخته و ارزیابی میکنیم که این ترکیب مکمل واقعاً میتواند افسردگی را درمان کند یا خیر.
یافتهها
پژوهشهای علمی نشان دادهاند که کمبود برخی مواد مغذی، مثل زینک یا منیزیم، ممکن است در سلامت مغز و عملکرد عصبی اختلال ایجاد کرده و با خطر بیشتری از بروز علائم افسردگی مرتبط باشد. بااینحال، افسردگی یک بیماری چندعاملی است. عواملی مانند کیفیت کلی رژیم غذایی، فعالیت بدنی، خواب کافی، مدیریت استرس و حمایت اجتماعی نیز در بروز یا بهبود افسردگی بسیار مهم هستند (۲، ۴). به عبارت دیگر، نوسان یا کمبود یک یا دو ماده معدنی بهتنهایی، لزوماً تنها عامل بروز افسردگی نیستند. پژوهشهای بیشتر نشان میدهند افرادی که رژیم غذایی ضعیف داشته یا با دیگر بیماریها دستوپنجه نرم میکنند، ممکن است هم در معرض ابتلا به افسردگی بوده و هم در تأمین مواد مغذی دچار اختلال شوند. بنابراین حتی اگر تغذیه مناسب به سلامت روحی کمک کند، این ادعا که صرفا با خوردن مکملهای زینک و منیزیم و نوشیدن چای سبز بتوان افسردگی را «درمان» کرد، نیاز به بررسی دقیق دارد.
شواهد علمی درباره زینک و افسردگی
شواهد متعددی نشان میدهند که سطح زینک در بدن با خلقوخو ارتباط دارد. نتایج مطالعات حاکی از آن هستند که سطح زینک در خون افراد مبتلا به افسردگی نسبت به افراد سالم اغلب پایینتر است. بهعنوان مثال، یک مطالعه مروری و متاآنالیز نشان داد میزان زینک در خون افراد افسرده بهطور متوسط حدود ۱٫۸۵ میکرومول در لیتر کمتر از افراد غیرافسرده است (تفاوت با معناداری آماری) (۲). همچنین در بررسیهای دیگر مشخص شد که کمبود زینک با افزایش احتمال بروز افسردگی همراه است (۱). برخی مطالعات بالینی نیز مصرف مکمل زینک را بهعنوان درمان کمکی بررسی کردهاند. نتایج یک متاآنالیز جدید نشان داد افزودن مکمل زینک به درمانهای استاندارد ضدافسردگی میتواند تا حدودی باعث کاهش علائم افسردگی شود (۳). بااینحال، این به معنای «درمان کامل» نیست، بلکه در شرایطی که فرد کمبود زینک دارد یا در کنار داروهای ضدافسردگی، ممکن است علائم افسردگی را کاهش دهند. شایان ذکر است که، در بیشتر این مطالعات، مکمل زینک بهعنوان درمان کمکی بررسی شده و معمولاً تاثیر متوسطی داشته است (۳). در افراد سالم با تغذیه معمولی که کمبود مشخصی ندارند، شواهد کافی برای اثبات نقش درمانی زینک در افسردگی وجود ندارد.
شواهد علمی درباره منیزیم و افسردگی
منیزیم نیز نقش مهمی در عملکرد عصبی دارد و کمبود آن ممکن است سیستم اعصاب و محور هورمونی استرس را تحت تأثیر قرار دهد. برخی پژوهشهای اپیدمیولوژیکی نشان دادهاند که افراد مبتلا به کمبود منیزیم با خطر بالاتر ابتلا به افسردگی روبهرو هستند. برای مثال، یک مطالعه بزرگ در آمریکا با استفاده از شاخص «امتیاز کمبود منیزیم» نشان داد که هرچه کمبود منیزیم بیشتر باشد، احتمال بروز افسردگی نیز بیشتر میشود؛ بهطوریکه هر واحد افزایش در این امتیاز باعث افزایش ۱۳ درصدی احتمال افسردگی میشود (۵). از سوی دیگر، یک بررسی جدید روی چند کارآزمایی بالینی تصادفیسازیشده نشان داد مصرف مکمل منیزیم در افراد افسرده میتواند منجر به کاهش معنیداری در نمره افسردگی شود (۱۰). در این متاآنالیز، هفت کارآزمایی شامل حدود ۳۲۵ نفر شرکت کردند و مشخص شد که علائم افسردگی با مصرف منیزیم کاهش مییابد (معنیداری آماری). بااینحال، این مطالعات عمدتاً کوتاهمدت و با حجمنمونههای کوچک هستند و مکانیسم دقیق تاثیر منیزیم بر مغز بهطور کامل شناخته نشده است. نکته مهم آن است که، بررسیها نشان دادند شواهد موجود درباره منیزیم، ضعیفتر و محدودتر از زینک است (۱). در مجموع، اگر فردی دچار کمبود منیزیم باشد، ممکن است با مصرف مکمل به بهبودی بیشتری در علائم دست یابد، اما این به معنای درمان قطعی افسردگی نیست، و تأییدهای بیشتر و مطالعات بلندمدت نیاز است.
شواهد علمی درباره چای سبز و وضعیت روحی
چای سبز حاوی ترکیبات فعالی مثل L-تیانین، کافئین و کاتچینها (مثلاً EGCG) است که در مطالعات مختلف بررسی شدند. مروری جامع از چند مطالعه تصادفیسازی و کنترلشده نشان داد مصرف چای سبز یا عصارههای آن (مانند چای سبز ترکیبی) ممکن است به بهبود نشانههای افسردگی و استرس کمک کند (۷). در این مرور سیستماتیک، ۱۳ مطالعه بالینی بررسی شدند و در چند تحقیق، گزارشهایی از بهبودی علائم افسردگی دیده شد (۷). همچنین در یک مطالعه آزمایشگاهی روی موشهای افسرده شبیهسازیشده و در چند مطالعه انسانی، مشخص شد که نسبتهای خاصی از ترکیب کافئین و تیانین در چای سبز میتواند رفتار افسردگیمانند را کاهش دهد (۸). برای مثال، پژوهشی در ژاپن نشان داد نوشیدن چای سبز با نسبت مشخصی از کافئین و EGCG (نسبت CE/TA حدود ۴ تا ۵) باعث کاهش احساس افسردگی در شرکتکنندگان شد (۸). حتی در یک کارآزمایی کوچک، افزودن L-تیانین بهعنوان یک عنصر چای سبز به داروی سرترالین (یک ضدافسردگی)، باعث بهبودی بیشتری در بیماران افسرده شد (۹). بااینحال، نکته مهم آن است که این مطالعات معمولاً مکملها را بهعنوان درمان کمکی بررسی کردند و تعداد مطالعات مستقل بر مصرف فقط چای سبز، محدود است. علاوهبر این، نتایج برخی مطالعات مشاهدهای نشان دادند مصرف معمول چای سبز در برخی جمعیتهای خاص ممکن است با کاهش افسردگی چندان مرتبط نباشد (یعنی شواهد متضاد وجود دارد). در کل، چای سبز بهعنوان یک نوشیدنی سالم میتواند تا حدودی خلقوخو را بهبود دهد، اما شواهد موجود کافی نیست که نشان دهد صرفاً نوشیدن چای سبز بهتنهایی میتواند افسردگی را «درمان» کند.
مطالعات ترکیبی مکملها
چند مطالعه به بررسی تاثیر ترکیب دو یا چند مکمل پرداختند، ولی بهندرت کامل بودن ترکیب زینک+منیزیم+چای سبز بررسی شده است. یک کارآزمایی بالینی روی بیماران دیابتی و بیماری قلبی نشان داد که مصرف همزمان قرص منیزیم و زینک به مدت ۱۲ هفته باعث کاهش معنیدار در نمره افسردگی (و اضطراب) نسبت به دارونما (placebo) شد (۴). این مطالعه که در جمعیت خاصی انجام شد، نشان میدهد ترکیب منیزیم و زینک میتواند در شرایط بالینی خاصی به بهبود خلقوخو کمک کند. از سوی دیگر، یک مطالعه دیگر با بررسی استفاده از مواد مختلف (چای سبز، رودیولا، منیزیم، ویتامینهای گروه ب) گزارش کرد این ترکیب بر فعالیت مغزی و تحمل استرس تاثیر مثبت دارد، ولی بیشتر به فعالیت الکتریکی مغز پرداخته و نتیجهگیری مشخصی درباره افسردگی نکرده است. بهطور خلاصه، شواهد علمی مستقلی وجود ندارد که دقیقاً اثربخشی ترکیب همزمان زینک، منیزیم و چای سبز را بر افسردگی نشان دهد. مطالعات موجود به صورت جداگانه یا ترکیب محدود (مثلاً منیزیم+زینک) بهبودهای جزئی را در علائم افسردگی نشان دادند، اما هیچ مطالعهای اثبات نکرد که این ترکیب سهگانه بهطور قطعی افسردگی را درمان میکند.
کیفیت شواهد و محدودیتها
اکثر مطالعات ذکرشده، تحقیقات کوتاهمدت و با تعداد نسبتاً کم شرکتکننده هستند. بسیاری از مطالعات، مشاهدهای بوده و نمیتوانند علت و معلول را مشخص کنند. حتی در متاآنالیزها که تاثیر مثبت ملایمی از مکملها دیده شد، محققان تأکید کردند که شواهد هنوز محدود است و نیاز به پژوهشهای جدید و بلندمدت وجود دارد (۱). بهطور مثال، نویسندگان مروری که در سال ۲۰۱۸ منتشر شد، پیشنهاد دادند برای اطمینان از اثربخشی مصرف مکملها بهعنوان درمان کمکی افسردگی، باید مطالعات بیشتری انجام شوند (۱). همچنین شایان ذکر است که، دوز و نحوه مصرف دقیق (مقدار زینک یا منیزیم، تعداد لیوان چای سبز در روز و نسبت ترکیبات) در این مطالعات تفاوت داشته و استاندارد نشدند. از سوی دیگر، مصرف بلندمدت هر مکملی ممکن است عوارض جانبی داشته باشد (مثلاً مصرف بالای زینک میتواند کمبود مس ایجاد کند، یا منیزیم بالا میتواند مشکلات گوارشی داشته باشد). لذا حتی اگر تحقیقات اولیه اثرات مثبتی را به دست آوردند، هیچ مرجع علمی، مصرف خودسرانه و ترکیب این مکملها را بهعنوان درمان اصلی افسردگی توصیه نمیکند.
راستیآزمایی: مداخلات مربوط به شیردهی از افسردگی پساز زایمان پیشگیری میکنند.
نتیجهگیری
در مجموع، شواهد علمی نشان میدهد که کمبودهای تغذیهای مانند سطح پایین زینک یا منیزیم در بدن میتواند با بروز یا تشدید علائم افسردگی مرتبط باشد. مصرف مکملهای زینک و منیزیم در افرادی که دچار کمبود آنها هستند، ممکن است اندکی باعث بهبود خلقوخو شده و برخی مطالعات، گزارشهایی را از تاثیرات مفید ترکیبی از آنها در کوتاهمدت منتشر کردند. همچنین، چای سبز و ترکیباتی مثل L-تیانین میتوانند خلقوخو را تا حدودی بهبود دهند. اما نکته مهم آن است که هیچ شواهد قاطع و جامعی وجود ندارد که نشان دهد صرفاً مصرف زینک، منیزیم و چای سبز بهطور همزمان میتواند افسردگی را بهطور قطعی «درمان» کند. افسردگی یک وضعیت پیچیده است که برای درمان آن باید عوامل متعدد (روانشناختی، دارویی، اجتماعی و…) در نظر گرفته شوند. ادعای درمان مطلق افسردگی با این ترکیب، پشتوانه علمی ندارد. بر این اساس، بهتر است افراد از مراجعه به درمانهای استاندارد غافل نشوند و پیشاز مصرف هر مکملی، با پزشک خود مشورت کنند. در نتیجه، این ادعا که ترکیب زینک، منیزیم و چای سبز بهتنهایی افسردگی را درمان میکند، صحیح نیست و میتواند گمراهکننده باشد.
منابع
[۱] Wang J. et al. Zinc, Magnesium, Selenium and Depression: A Review of the Evidence, Potential Mechanisms and Implications. Nutrients. 2018;10(5):584.
[2] Swardfager W. et al. Zinc in Depression: A Meta-Analysis. Biol Psychiatry. 2013;74(12):872–۸۷۸.
[۳] Silva LEM. et al. Zinc Supplementation with Antidepressant Drugs for Treatment of Patients with Depression: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutr Rev. 2021;79(1):1–۱۲.
[۴] Hamedifard Z. et al. The effects of combined magnesium and zinc supplementation on metabolic status in patients with type 2 diabetes and coronary heart disease. Nutr J. 2020;19:112.
[5] Zhao W. et al. Magnesium depletion score and depression: a positive correlation among US adults. Front Public Health. 2024;12:1486434.
[7] Cavanah AM. et al. The Impact of Green Tea and Its Bioactive Compounds on Mood Disorder Symptomology and BDNF: A Systematic Review of RCTs. Biomedicines. 2025;13(7):1656.
[8] Unno K. et al. Improvement of Depressed Mood with Green Tea Intake. Nutrients. 2022;14(14):2949.
[9] Shamabadi A. et al. L-theanine adjunct to sertraline for major depressive disorder: A randomized, double-blind, placebo-controlled clinical trial. J Affect Disord. 2023;333:38–۴۳.
[۱۰] Moabedi M. et al. Magnesium supplementation beneficially affects depression in adults with depressive disorder: a systematic review and meta-analysis of RCTs. Front Psychiatry. 2023;14:1333261.
دیدگاهتان را بنویسید