نتیجه بررسی: درست

راستی‌آزمایی: استفاده از کرم‌های ضدآفتاب در کاهش آسیب‌های ناشی از پرتوهای خطرناک نور خورشید موثر است.

بیان مسئله

در محیط‌های مختلف، این سؤال مطرح است که استفاده از کرم‌های ضدآفتاب می‌تواند به‌طور مؤثری به کاهش تأثیرات مضر پرتوهای فرابنفش (UV) خورشید کمک کند یا خیر. در این گزارش، به بررسی این موضوع می‌پردازیم و با استفاده از یافته‌های علمی و توصیه‌های نهادهای معتبر سلامت (مانند CDC و WHO)، صحت این ادعا را ارزیابی می‌کنیم.

یافته‌ها

پرتوهای فرابنفش UV و تاثیرات زیان‌آور آن‌ها: نور خورشید شامل پرتوهای UVA و UVB است که هر دو می‌توانند به DNA سلول‌های پوستی آسیب برسانند و در بلندمدت منجر به سوختگی، پیری زودرس و انواع سرطان پوست شوند (۱). به‌عنوان مثال، CDC گزارش می‌کند که مواجهه زیاد با UV می‌تواند به مشکلات جدی سلامت، از جمله سرطان پوست، منجر شود (۱).

تفاوت UV-A و UV-B: پرتوهای UVB باعث ایجاد سوختگی و آسیب مستقیم DNA می‌شوند، درحالی‌که پرتوهای UVA در عمق بیشتری از پوست نفوذ کرده و با ایجاد استرس اکسیداتیو و التهاب، به پیری زودرس پوست و نیز بروز سرطان کمک می‌کنند (۱). هر دو نوع پرتو در افزایش خطر سرطان پوست نقش دارند.

مکانیسم عملکرد کرم ضدآفتاب: کرم‌های ضدآفتاب، حاوی فیلترهای شیمیایی یا فیزیکی (مانند اکسید تیتانیوم یا فیلترهای آلی) هستند که با جذب یا پراکندگی پرتوهای UV، از رسیدن آن‌ها به پوست جلوگیری می‌کنند (۳). مطالعات نشان داده‌اند کرم‌های ضدآفتاب با طیف‌گسترده (Broad-Spectrum) قادر به فیلتر کردن هردو نوع UV-A و UV-B هستند (۳).

مفهوم SPF و اهمیت طیف گسترده (Broad-Spectrum): عدد SPF یا Sun Protection Factor نشان‌دهنده میزان محافظت کرم ضدآفتاب در برابر UVB است. هرچه عدد SPF بالاتر باشد، محافظت بیشتری را در برابر سوختگی UVB دریافت خواهید کرد (۳). لازم است کرم ضدآفتاب، «طیف‌گسترده» بوده و از پوست در برابر UV-A نیز محافظت کند؛ WHO توصیه می‌کند که ضدآفتاب با SPF حداقل ۳۰ و از نوع طیف‌گسترده انتخاب شود (۲ و ۳).

تاثیرات بالینی و کاهش سرطان پوست: بررسی‌های علمی متعددی نشان داده‌اند که استفاده منظم و صحیح از کرم‌های ضدآفتاب، خطر ابتلا به سرطان پوست را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. برای مثال، یک کارآزمایی بالینی کنترل‌شده (RCT) بزرگ در استرالیا نشان داد استفاده روزانه از کرم ضدآفتاب باعث کاهش ۵۰٪ در خطر ابتلا به ملانوما شد. هم‌چنین در تحقیقات دیگر دیده شد که استفاده منظم از کرم ضدآفتاب با SPF15 حداقل با ۳۰٪ کاهش در خطر بروز ملانومای پوست همراه بود (۵). استفاده از ضدآفتاب نه‌تنها با ابتلا به ملانومای کشنده مقابله می‌کند، بلکه خطر بروز سرطان‌های شایع دیگر پوست (کارسینومای سلول سنگفرشی و بازال) را نیز کاهش می‌دهد (۳ و ۵).

توصیه نهادهای سلامت: سازمان‌های معتبری مانند CDC و WHO استفاده از کرم ضدآفتاب را به‌عنوان بخشی از راهبرد کلی حفاظت در برابر آفتاب توصیه کرده‌اند. CDC معتقد است که برای محافظت از پوست در برابر آسیب‌های UV باید سالانه و به‌ویژه در فصول آفتابی از کرم ضدآفتاب با SPF15 یا بیشتر استفاده کرد (۱). WHO نیز توصیه می‌کند از کرم‌های ضدآفتاب طیف‌گسترده با SPF حداقل ۳۰ به مقدار کافی استفاده شده و در فواصل ۲ ساعته تجدید شود (۲). سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیز تأکید می‌کند که کرم ضدآفتاب همراه با سایه‌بان و لباس محافظ، بهترین حفاظت را فراهم می‌کند (۶).

نحوه مصرف صحیح ضدآفتاب: اثربخشی ضدآفتاب به میزان استفاده‌ صحیح از آن وابسته است. تحقیقات نشان داده‌اند که بیشتر افراد معمولاً مقدار کافی ضدآفتاب (حدود ۳۵ میلی‌لیتر برای پوشش بدن یک فرد بالغ) را به پوست خود نمی‌زنند، در نتیجه محافظت واقعی بدن کمتر از عدد SPF روی برچسب است (۴). به همین دلیل تأکید می‌شود که کرم را با لایه ضخیم و یکنواخت بمالید و هر دو ساعت تجدید کنید تا به مقدار SPF روی بسته دست یابید (۲ و ۴).

مزایای جانبی ضدآفتاب: استفاده مستمر از ضدآفتاب نه‌تنها خطر ابتلا به سرطان پوست را کاهش می‌دهد، بلکه در پیشگیری از پیری زودرس پوست (چروک و لک) نیز مؤثر است. افراد استفاده‌کننده‌ روزانه از ضدآفتاب، در طول زمان پوست جوان‌تر و سالم‌تری دارند (۵).

محدودیت‌ها و نکات تکمیلی: ضدآفتاب‌ها نمی‌توانند ۱۰۰٪ پرتوهای مضر UV را مسدود کنند (۲). بنابراین، نباید فقط به کرم اعتماد کرد. WHO و FDA توصیه می‌کنند که در کنار ضدآفتاب، از سایه‌بان، لباس‌های پوشاننده و کلاه لبه‌دار نیز استفاده شده و از ماندن طولانی‌مدت در آفتاب خودداری شود.

نتیجه‌گیری
با توجه به شواهد موجود، استفاده منظم از کرم ضدآفتاب با SPF مناسب (حداقل ۱۵ و ترجیحاً ۳۰) و طیف‌گسترده، در کنار سایر تدابیر (لباس، سایه‌بان، اجتناب از مواجهه با تابش شدید) می‌تواند به‌طور چشمگیری خطرات UV را شامل سرطان پوست، سوختگی و پیری زودرس، کاهش دهد (۳، ۵، ۶). بنابراین، این ادعا درست است: کرم ضدآفتاب یکی از روش‌های مؤثر محافظت از پوست در برابر آسیب‌های خورشید است.

منابع

1. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Radiation and Your Health: Ultraviolet Radiation. 16 July 2025.
2. World Health Organization (WHO). Radiation: Protecting against skin cancer (Q&A on UV protection).
3. Sander M.S. et al. The efficacy and safety of sunscreen use for the prevention of skin cancer. CMAJ 2020;192(45):E1360–E1365.
4. National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine (NASEM). Review of Fate, Exposure, and Effects of Sunscreens in Aquatic Environments and Implications for Sunscreen Usage and Human Health. Chapter 7. August 2022.
5. Stanford Medicine News. Sunscreen fact and fiction: What the science says. June 2025.
6. S. Food and Drug Administration (FDA). Sunscreen: How to help protect your skin from the sun. FDA Consumer Updates.