از سوالات مربوط به مارگزیدگی چه می‌دانیم؟
بیان مسئله
از همان لحظه‌ای که بارداری آغاز می‌شود، بدن زن وارد مسیری شگفت‌انگیز و پر از تغییرات می‌شود. هورمون‌ها به اوج می‌رسند تا از جنین محافظت کنند و او را برای زایمان آماده سازند. در این میان، پوست ممکن است شفاف‌تر و موها پرپشت‌تر شوند؛ ظاهری درخشان که گاهی به آن «جلوه بارداری» گفته می‌شود. اما این تغییرات همیشه ماندگار نیستند. پس‌از تولد نوزاد، بسیاری از زنان با چالش‌هایی مانند ریزش مو و کدر شدن پوست مواجه می‌شوند. اما آیا این تحولات اجتناب‌ناپذیرند یا می‌توان جلوی آن‌ها را گرفت؟ در ادامه، با نگاهی علمی و بر پایه جدیدترین پژوهش‌ها، به بررسی واقعیت‌های پشت این ادعا می‌پردازیم.
روش کار
نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل: Pregnancy؛ Skin؛ Hair و Maternal skin استخراج کرده و پس‌از یافتن MeSH terms در پایگاه اطلاعاتی PubMed، به جست‌وجوی مقالات پرداختیم.
راستی‌آزمایی: با اصلاح سبک زندگی، احتمال بارداری افزایش می‌یابد.
ریزش مو پس‌از زایمان: وقتی استرس و هورمون‌ها با همدست می‌شوند
در یک مطالعه مقطعی، پژوهشگران ژاپنی با استفاده از پرسش‌نامه‌ای ساختاریافته، اطلاعات مرتبط با ریزش مو را پس‌از زایمان میان ۳۳۰ زن گردآوری کردند. یافته‌ها نشان دادند که تقریبا ۹۲ درصد زنان دچار نوعی از ریزش مو شدند که معمولاً از حدود ۲/۹ ماه پس‌از زایمان آغاز شده، در ماه پنجم به اوج می‌رسد و تا ۸/۱ ماهگی پس‌از زایمان ادامه می‌یابد. دو عامل به‌طور مستقل از هم با افزایش احتمال و شدت ریزش مو همراه بودند: شیردهی طولانی‌مدت و زایمان زودرس. این یافته‌ها حاکی از آن است که تغییرات فیزیولوژیک و نیازهای تغذیه‌ای پس‌از زایمان ممکن است فولیکول‌های مو را وارد فاز استراحت کنند، که به ریزش گسترده اما موقت منجر می‌شود (۱).
راستی‌آزمایی: وضعیت قرارگیری بدن مادر در اواخر بارداری در سلامت مادر و نوزاد موثر است.
هم‌سو با یافته‌های فوق، نتایج پرسش‌نامه‌های روان‌سنجی نشان دادند که شدت ریزش مو با میزان اضطراب مادران رابطه مستقیم دارد؛ زنانی که ریزش مو شدیدتری را گزارش کردند، در مقیاس‌های اضطراب نیز نمرات بالاتری را به دست آوردند. بنابراین، ریزش مو نه‌تنها یک پدیده فیزیولوژیک بلکه یک عامل روان‌شناختی مؤثر نیز در دوران پس‌از زایمان است (۲). علاوه‌بر این، یک مطالعه دیگر با تکیه بر شواهد فیزیولوژیکی و بیولوژیکی، تأیید می‌کنند که ریزش مو پس‌از زایمان پدیده‌ای شایع، قابل انتظار و عمدتاً برگشت‌پذیر است. ریشه این تغییرات در چرخه طبیعی مو و تغییرات هورمونی پس‌از زایمان نهفته است و بخشی از روند طبیعی پس‌از بارداری به حساب می‌آید، نه یک ریزش پاتولوژیکی (۳).
راستی‌آزمایی: مصرف مکمل کلسیم به بهبود پیامدهای بارداری و سلامت نوزاد کمک می‌کند.
وقتی بارداری پوست را تغییر می‌دهد: مروری بر شواهد بالینی و تجربی
در دوران بارداری، تغییرات فیزیولوژیکی متعددی در پوست زنان رخ می‌دهند که بسیار شایع و قابل توجه هستند. دو مطالعه بالینی این تغییرات را به خوبی توصیف کرده‌اند. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۱ روی ۱۴۰ زن باردار، با بررسی یافته‌های معاینات تخصصی و بالینی، نشان داد بیش‌از ۹۰ درصد از مادران دچار افزایش رنگدانه‌های پوستی یا هیپرپیگمنتاسیون شدند. هم‌چنین حدود ۷۷ درصد دچار خطوط کشسان یا استریا شدند و درصد قابل توجهی نیز ورم، ملاسما (لک صورت) و تغییرات عروقی را نشان دادند (۴). در پژوهش دیگری که در سال ۲۰۱۶ در جنوب هند با حضور ۶۰۷ زن باردار انجام گرفت، نتایج مشابهی به دست آمدند؛ بیش‌از ۹۱ درصد زنان دچار هیپرپیگمنتاسیون و نزدیک به ۸۰ درصد دچار خطوط کشسان شدند. تغییرات عروقی نیز به‌صورت وریدهای واریسی و اریتمای کف دست در این جمعیت مشاهده شد (۵). به‌طور کلی، تغییرات پوستی در دوران بارداری تقریبا اجتناب‌ناپذیر و عمدتا برگشت‌پذیر هستند.
هم‌راستا با مطالب فوق، نتایج یک مطالعه مرور نظام‌مند با حضور ۸۴۹۰ مادر نشان داد که تغییرات پوستی در ۹۰ درصد زنان معمولاً خفیف یا موقتی هستند. ملاسما، استریاگراویداروم (خطوط کشسانی یا ترک‌های پوستی) و درماتیت آتوپیک (خشکی، خارش و التهاب پوست) از جمله برجسته‌ترین مشکلات پوستی هستند (۶). هم‌چنین، در پژوهش مشاهده‌ای نیز میکروبیوتای پوست ۵۲ زن در سه‌ماهه اول تا سوم بارداری و گروه کنترل بررسی شد. یافته‌ها حاکی از آن بودند که تغییرات این دوران می‌توانند به التهاب پوستی یا استریا و لک صورت منجر شوند (۷).
پوست و مو در دوران بارداری: تغییرات موقت یا ماندگار؟
یک پژوهش میدانی و توصیفی روی ۱۲۰۰ زن باردار در هند نتایج نشان داد که ۹۹ درصد زنان حداقل دچار یک نوع تغییر پوستی شدند. شایع‌ترین یافته‌ها شامل خط نیگرا (خط تیره روی شکم)، تیرگی صورت و ترک پوستی بودند. ریزش مو و خشکی مو نیز به‌عنوان شکایات رایج، به‌ویژه میان زنان کمتر از ۲۰ سال یا زنانی که برای اولین‌بار باردار بودند، مطرح شدند. به‌طور کلی، تغییرات پوستی نه‌تنها بسیار رایج‌اند، بلکه می‌توانند به عوامل دموگرافیک مانند سن و تعداد زایمان وابسته باشند و اغلب این اثرات، موقتی و برگشت‌پذیرند (۸).
راستی‌آزمایی: استفاده از مکمل قرص آهن در بارداری باعث بهبود سلامت جنین و مادر می شود.
بررسی جامع تغییرات پوستی و مویی مرتبط با بارداری نشان می‌دهند که بیش از ۹۰ درصد زنان در دوران بارداری دچار تغییرات پوستی فیزیولوژیکی می‌شوند. از منظر سلامت مو، این مطالعه بر پدیده تلوجن افلوویوم پس‌از زایمان تمرکز دارد، که نوعی ریزش موقتی اما چشمگیر مو است. این ریزش معمولاً بین ۱ و ۱۵ ماه پس‌از زایمان ادامه می‌یابد. هرچند اکثر زنان به مرور به وضعیت قبل بازمی‌گردند، در برخی موارد ممکن است ضخامت اولیه موها به‌طور کامل بازنگردد (۹).
راستی‌آزمایی: آیا سونوگرافی می‌تواند ناهنجاری‌های مادرزادی جنین را در سه‌ماهه اول بارداری تشخیص دهد؟
نتیجه‌گیری
بارداری و زایمان می‌توانند تغییراتی را در ظاهر مو و پوست ایجاد کنند، که برای بسیاری از زنان نگران‌کننده است، اما بیشتر این تغییرات موقتی هستند. یکی از شایع‌ترین مسائل، ریزش مو پس‌از زایمان است. این اتفاق به دلیل کاهش ناگهانی هورمون‌هایی مثل استروژن رخ می‌دهد. اگرچه ممکن است این ریزش مو شدید به نظر برسد، معمولاً طی ۱۲ تا ۱۵ ماه پس‌از زایمان به حالت طبیعی بازمی‌گردد. از سوی دیگر، پوست نیز در دوران بارداری دستخوش تغییراتی می‌شود؛ تیرگی پوست، خطوط کشسان (استریا) و برخی تغییرات عروقی شایع هستند. خوشبختانه، بیشتر این تغییرات هم با گذر زمان و پس‌از زایمان به تدریج بهبود می‌یابند. یافته‌های علمی موجود از این روندها پشتیبانی کرده و نشان می‌دهند که تغییرات پوست و مو در بارداری، طبیعی و قابل انتظارند.
منابع
۱. Hirose A, Terauchi M, Odai T, Fudono A, Tsurane K, Sekiguchi M, et al. Investigation of exacerbating factors for postpartum hair loss: a questionnaire-based cross-sectional study. Int J Womens Dermatol. 2023;9(2):e084.
2. Hirose A, Terauchi M, Odai T, Fudono A, Tsurane K, Sekiguchi M, et al. Postpartum hair loss is associated with anxiety. J Obstet Gynaecol Res. 2024;50(12):2239-45.
3. Gizlenti S, Ekmekci TR. The changes in the hair cycle during gestation and the post-partum period. J Eur Acad Dermatol Venereol. 2014;28(7):878-81.
4. Muzaffar F, Hussain I, Haroon TS. Physiologic skin changes during pregnancy: a study of 140 cases. Int J Dermatol. 1998;37(6):429-31.
5. Kumari R, Jaisankar TJ, Thappa DM. A clinical study of skin changes in pregnancy. Indian J Dermatol Venereol Leprol. 2007;73(2):141.
6. Alhomieed MF, Al Hartany LO, Alghorab MA, Alsharif A, Kaleemullah A, Wasaya HI, et al. The Effect of Pregnancy on Dermatological Disorders: A Systematic Review. Clinics and Practice. 2025;15(4):68.
7. Radocchia G, Brunetti F, Marazzato M, Totino V, Neroni B, Bonfiglio G, et al. Women Skin Microbiota Modifications during Pregnancy. Microorganisms. 2024;12(4):808.
8. Panicker VV, Riyaz N, Balachandran PK. A clinical study of cutaneous changes in pregnancy. J Epidemiol Glob Health. 2017;7(1):63-70.
9. Putra IB, Jusuf NK, Dewi NK. Skin Changes and Safety Profile of Topical Products During Pregnancy. J Clin Aesthet Dermatol. 2022;15(2):49-57.
دیدگاهتان را بنویسید