نتیجه بررسی: شواهد ضعیف

راستی‌آزمایی: رنگ سفید مو با مداخلات دارویی به رنگ مشکی بازمی‌گردد.

بیان مسئله

سفید شدن مو یکی از نشانه‌های طبیعی افزایش سن است که تا مدت‌ها به‌عنوان فرآیندی غیرقابل برگشت در نظر گرفته می‌شد. این پدیده ناشی از کاهش تولید رنگدانه‌های مو (ملانین) است که عمدتاً به‌دلیل اختلال در عملکرد یا کاهش سلول‌های بنیادی ملانوسیت رخ می‌دهد. مسیرهای سیگنالی مختلفی مانند Wnt/β-catenin؛ MC1R؛ SCF/c-KIT و TGF-β در تنظیم تمایز، تکثیر و بقای ملانوسیت‌ها نقش دارند. بسیاری از افراد با شروع روند سفید شدن موهای‌شان، به‌دنبال راه‌حل‌هایی برای بازگرداندن رنگ موهای خود هستند. در‌حالی‌که رنگ کردن مو یک راه‌حل موقت است، آیا این امکان وجود دارد که با مصرف برخی داروها، موهای سفید به‌طور طبیعی دوباره رنگدانه‌دار شوند؟ این سؤالی است که در سال‌های اخیر توجه محققان را به خود جلب کرده است. در این مطلب، به بررسی شواهد علمی موجود در مورد تأثیر داروها بر بازگشت رنگ موی سفید به مشکی می‌پردازیم.

یافته‌ها

تغییرات رنگ مو ناشی از داروها

تغییرات رنگدانه‌ای مو در اثر مصرف داروها به دو صورت هیپوپیگمانتاسیون (روشن شدن، خاکستری یا سفید شدن مو) و هیپرپیگمانتاسیون (تیره شدن رنگ اصلی مو یا رنگدانه‌دار شدن مجدد موی سفید) دیده می‌شوند. برخی داروها، مانند داروهای ضدصرع، مهارکننده‌های تیروزین کیناز و داروهای ضدسرطان، می‌توانند موجب روشن شدن مو شوند. در مقابل، داروهایی مانند مهارکننده‌های PD-1/PD-L1، رتینوئیدهای خوراکی و برخی داروهای عصبی باعث تیره شدن مو یا رنگدانه‌دار شدن مجدد موهای سفید شوند (۱).

داروهای مرتبط با بازگشت رنگ مو

بر اساس نتایج مطالعات انجام شده، پنج گروه اصلی از داروها با بازگشت رنگ موی خاکستری مرتبط هستند: داروهای ضدالتهابی، محرک‌های ملانوژنز، مکمل‌های ویتامینی، داروهای تجمع‌کننده در بافت و داروهایی با مکانیسم نامشخص. داروهای ضدالتهابی مانند آدالیموماب، تالیدومید و سیکلوسپورین احتمالاً از طریق مهار سیتوکین‌های التهابی که ملانوژنز را سرکوب می‌کنند، باعث بازگشت رنگدانه‌های مو می‌شوند. داروهایی که ملانوژنز را تحریک می‌کنند، مانند ایماتینیب، ارلوتینیب، لاتانوپروست، تاموکسیفن و لوودوپا، از طریق مسیرهای مختلف مانند فعال‌سازی فاکتورهای تحریک‌کننده ملانوسیت یا افزایش انتقال ملانین عمل می‌کنند (۲).

هیدروکسی‌اوره و تغییر رنگ مو

یک مورد بالینی جالب، خانم ۷۷ ساله‌ای را توصیف می‌کند که پس از ۲۰ هفته درمان با هیدروکسی‌اوره برای ترومبوسیتوز (افزایش تعداد پلاکت‌های خون) اساسی، دچار تغییر غیرمنتظره‌ رنگ مو از خاکستری به قهوه‌ای تیره شد. این تغییر رنگ بدون استفاده از رنگ مو یا مصرف مکمل‌ها رخ داد. علاوه‌بر این، بیمار در ادامه، ملانودرم پشت دست دوطرفه، ملانونیشیا و اونیکودیستروفی نیز پیدا کرد. این هیپرپیگمانتاسیون مو احتمالاً از طریق فعال‌سازی ملانوسیت‌ها توسط هیدروکسی‌اوره رخ داده است. این مورد نشان می‌دهد که برخی داروها می‌توانند کاربردهای دوگانه (درمانی و زیبایی) داشته باشند (۳).

مکانیسم عمل داروها در تغییر رنگ مو

داروهای مختلف از طریق مکانیسم‌های متفاوتی می‌توانند باعث بازگشت رنگ مو شوند. مهارکننده‌های تیروزین کیناز، مانند ایماتینیب، نیلوتینیب و داساتینیب، فرآیند تولید ملانین (ملانوژنز) را از طریق مسیر سیگنالی cAMP/PKA/CREB/MITF افزایش می‌دهند. داروهای ایمونومدولاتور، مانند آدالیموماب و سکوکینوماب، با کاهش سیتوکین‌های التهابی که ملانوژنز را سرکوب می‌کنند، باعث افزایش تولید رنگدانه می‌شوند. لوودوپا که در درمان بیماری پارکینسون استفاده می‌شود، به دلیل نقش آن در سنتز ملانین، می‌تواند باعث بازگشت رنگدانه‌ها شود. ماینوکسیدیل نیز با افزایش طول فاز آناژن فولیکول مو، احتمال رنگدانه‌دار شدن مجدد موهای سفید را افزایش می‌دهد (۱، ۴).

عصاره برگ زیتون و تأثیر آن بر ملانوژنز

پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهند که عصاره خشک استانداردشده برگ زیتون (DOLE) می‌تواند فعالیت پروملانوژنیک داشته باشد. این عصاره به‌طور قابل توجهی سطح ملانین خارج سلولی را افزایش می‌دهد، بدون اینکه بر ملانین داخل سلولی تأثیر بگذارد. این امر نشان می‌دهد که فعالیت پروملانوژنیک این عصاره گیاهی عمدتاً بر اساس توانایی آن در افزایش ترشح ملانین و تحریک دندریت‌های ملانوسیت‌ها است. این عصاره ممکن است به‌عنوان عاملی برای درمان ویتیلیگو و موهای خاکستری با مکانیسم منحصربه‌فرد خود به‌عنوان طویل‌کننده دندریت عمل کند (۵).

میدان‌های الکترومغناطیسی با فرکانس بسیار پایین و تأثیر آن بر ملانوژنز

مطالعه‌ای در مورد تأثیرات میدان‌های الکترومغناطیسی با فرکانس بسیار پایین (ELF-EMFs) بر ملانوژنز نشان داد که قرارگیری در معرض این میدان‌ها با فرکانس ۵۰ هرتز می‌تواند روند ملانوژنز را در ملانوسیت‌ها تحریک کند. این تحریک از طریق فعال‌سازی p-CREB و p-p38 و مهار پروتئین‌های ERK و JNK فسفوریله شده صورت می‌گیرد. این نتایج می‌توانند پایه‌ای برای درمان مناسب موهای خاکستری یا کاربرد آن در دستگاه‌های درمانی برای القای رنگدانه‌سازی مجدد در پوست بیماران مبتلا به ویتیلیگو باشد (۶).

فوتوتراپی و تأثیر آن بر پوست

هرچند مطالعه‌ای انجام نشده که به بررسی تأثیر فوتوتراپی با اشعه فرابنفش باند باریک (NB-UVB) بر تغییر رنگ مو پرداخته باشد، تحقیقات نشان می‌دهند که این روش می‌تواند بر سلول‌های پوستی تأثیر بگذارد. مکانیسم‌های احتمالی شامل غیرفعال‌ کردن مواد خارش‌آور گردش خون، سرکوب آزادسازی هیستامین از سلول‌های ماست‌سل پوستی، تولید مواد فوتوشیمیایی و القای آپوپتوز سلول‌های ماست‌سل می‌شود. با توجه به ارتباط نزدیک میان سلول‌های پوستی و فولیکول‌های مو، این تأثیرات ممکن است بر رنگدانه‌های مو نیز مؤثر باشند (۷).

راستی‌آزمایی: کندن موی سفید باعث زیاد شدن تعداد موی سفید سر می‌شود.

نتیجه‌گیری

براساس شواهد علمی موجود، می‌توان گفت که بازگشت رنگ موی خاکستری یا سفید به حالت تیره‌تر در برخی موارد با مداخلات دارویی امکان‌پذیر است. این پدیده عمدتاً به‌صورت عارضه جانبی در داروهایی، مانند مهارکننده‌های تیروزین کیناز، مهارکننده‌های PD-1/PD-L1، داروهای ضدالتهابی، لوودوپا و هیدروکسی‌اوره، مشاهده شده است. با این حال، این تغییرات معمولاً به‌صورت پراکنده و غیرقابل پیش‌بینی رخ می‌دهند و استفاده از داروها برای بازگشت رنگ مو هنوز یک استراتژی بالینی قابل اعتماد نیست.

باید توجه داشت که بیشتر این یافته‌ها بر اساس گزارش‌های موردی و مطالعات کوچک بوده و کیفیت کلی شواهد پایین است. با این وجود، درک مکانیسم‌های تنظیم رنگدانه‌های مو و نگهداری سلول‌های بنیادی ملانوسیت، راه را برای توسعه درمان‌های بالقوه جدید باز می‌کند. تحقیقات آینده باید بر آزمایش‌های کنترل‌شده برای تعیین روش‌های درمانی مؤثر و بی‌خطر برای بازگشت رنگ موی خاکستری تمرکز کنند. درنهایت، ادعای «رنگ سفید مو با مداخلات دارویی به رنگ مشکی بازمی‌گردد» تا حدی صحیح است، اما این پدیده هنوز به‌صورت تصادفی و عمدتاً به‌عنوان عارضه جانبی برخی داروها رخ می‌دهد و نمی‌توان آن را به‌عنوان یک روش درمانی قطعی و کارآمد برای بازگشت رنگ موی خاکستری در نظر گرفت.

روش جست‌وجو

برای بررسی این ادعا از کلیدواژه‌های زیر در بانک‌های اطلاعاتی PubMed و Web of science استفاده شد:‌

“Hair graying reversal” OR Hair regimentation” OR “Gray hair treatment” OR “Hair color restoration” AND “Drug therapy” OR “Pharmacological intervention” OR “Melanogenesis stimulation” OR “Antioxidants” OR “Catalase activation”

منابع

1. Perez SM, AlSalman SA, Campos LC, Tosti A. Drug-induced hair pigmentation: Clinical perspectives and updates. JAAD Reviews. 2025;3:6-17.
2. Yale K, Juhasz M, Atanaskova Mesinkovska N. Medication-Induced Repigmentation of Gray Hair: A Systematic Review. Skin Appendage Disorders. 2019;6(1):1-10.
3. Salmasi S, Hassan RA, Gafarzadeh Z, Dasanu CA. Nearly complete hair re-pigmentation in an older patient treated with hydroxyurea for essential thrombocytosis. J Oncol Pharm Pract. 2024:4.
4. Feng Z, Qin Y, Jiang G. Reversing Gray Hair: Inspiring the Development of New Therapies Through Research on Hair Pigmentation and Repigmentation Progress. International Journal of Biological Sciences. 2023;19(14):4588-607.
5. Goenka S, Simon SR. A Novel Pro-Melanogenic Effect of Standardized Dry Olive Leaf Extract on Primary Human Melanocytes from Lightly Pigmented and Moderately Pigmented Skin. Pharmaceuticals. 2021;14(3):14.
6. Kim YM, Cho SE, Kim SC, Jang HJ, Seo YK. Effects of Extremely Low Frequency Electromagnetic Fields on Melanogenesis through p-ERK and p-SAPK/JNK Pathways in Human Melanocytes. Int J Mol Sci. 2017;18(10):16.
7. Bellandi S, Amato L, Cipollini E, Antiga E, Brandini L, Fabbri P. Repigmentation of hair after latanoprost therapy. Journal of the European Academy of Dermatology & Venereology. 2011;25(12).