شبه علم و علم ستیزان چه شگردی برای انتشار محتوای بدون شواهد بکارمیگیرند؟
در منابع مختلف، برای پزشکی مبتنی بر شواهد تعاریف مختلفی آورده شده است؛ اما به طور کلی می‌توان گفت که پزشکی مبتنی بر شواهد یعنی “استفاده آگاهانه، صریح و خردمندانه از بهترین شواهد فعلی در تصمیم‌گیری در مورد مراقبت از هر بیمار”.
هدف پزشکی مبتنی بر شواهد این است که اطمینان حاصل شود که تصمیمات بالینی اعم از درمانی و تشخیصی بر اساس اطلاعات به روز و معتبر گرفته شود که این موضوع در نهایت منجر به بهبود نتایج بیمار و کیفیت مراقبت‌های بهداشتی می‌شود.
اما چرﺍ ﺑﻪ پزﺷﻜﻲ ﻣﺒﺘﻨﻲ ﺑﺮ ﺷﻮﺍﻫﺪ ﻧﻴﺎﺯ ﺩﺍﺭﻳﻢ؟
به دلیل اینکه سالانه پژوهش‌های ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻭ غیرمعتبر ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺯﻳﺎﺩﻱ ﻣﻨﺘﺸﺮ می‌شوند. قابل‌درک ﺍﺳﺖ ﻛﻪ پزشکان و سایر کادر درمان ﺍﺯ ﺑﺴﻴﺎﺭﻱ ﺍﺯ ﺍﻳﻦ پژوهش‌ها ﺑﻲ ﺍﻃﻼﻉ ﺑﻮﺩﻩ ﻭ ﺍﺑﺰﺍﺭﻱ ﺑﺮﺍﻱ ﺍﺭﺯﻳﺎﺑﻲ ﺁﻧﻬﺎ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﻴﺎﺭ ﻧﺪﺍﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ.
ﺍﺯ ﻃﺮﻓﻲ ﺍﻏﻠﺐ ﺍﻓﺮﺍﺩ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻛﺎﺭﻫﺎﻱپژﻭﻫﺸﻲ ﺧﻮﺩ ﺭﺍ ﺑﻪ ﻃﺮﻳﻘﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ می‌کنند ﻛﻪ ﺑﺮﺍﻱ ﻛﺎﺩﺭ ﺩﺭﻣﺎﻧﻲ پرﻣﺸﻐﻠﻪ ﺑﻪ ﺁﺳﺎﻧﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺩﺳﺘﺮﺱ ﻧﻴﺴﺖ. از طرفی در صورت دسترسی به همه‌ی مطالعات انجام شده در یک زمینه خاص نیز ممکن است نتایج مطالعات با یکدیگر همخوانی نداشته باشد و حتی نتایج ممکن است ضد و نقیض نیز باشند که این تصمیم گیری را برای پزشکان سخت می‌کند.
برای مثال فرض کنید یک مطالعه نشان دهد ایبوبروفن در تسکین سردرد بهتر از ژلوفن عمل می‌کند در حالی که مطالعه‌ی دیگری نشان دهد ژلوفن عملکرد بهتری دارد. بلاخره کدام یک از این داروها باید در اولویت قرار بگیرد؟ در چنین شرایطی پزشکی مبتنی بر شواهد می‌تواند به تصمیم گیرندگان کمک کنند تا در نهایت تصمیم گیری بهتری داشته باشند.
پزشکی مبتنی بر شواهد دقیقاً چگونه کار می‌کند؟
پزشکی مبتنی بر شواهد با یک سازوکار ۵ مرحله‌ای تصمیم گیری را برای ما ممکن می‌سازد. با یک سوال بالینی شروع می شود. در مرحله دوم پس از شکل گرفتن سوال، شواهد علمی مرتبط جستجو می‌شود که به سوال بالینی مربوط می‌شود. شواهد علمی شامل نتایج مطالعات انجام شده و نظرات متخصصین است. همه‌ی شواهد وزن یکسانی در تصمیم گیری نهایی ندارند. برای مثال توصیه‌های یک متخصص به اندازه نتایج یک مطالعه که به خوبی طراحی، اجرا و گزارش شده است قوی نیست. بنابراین در پزشکی مبتنی بر شواهد، سطوح شواهد یا داده‌ها باید بر اساس قدرت نسبی آنها درجه بندی شوند. هنگام تصمیم گیری بالینی باید به شواهد قوی‌تر اهمیت بیشتری داده شود. بنابر این مرحله سوم نقد مطالعات و ارزیابی سطح شواهد است. در مرحله چهارم بر اساس مطالعات و سطح شواهد موجود تصمیم گیری انجام و اقدامات بالینی بر اساس آن اجرا می‌گردد. در مرحله پنجم تصمیمی که بر اساس شواهد گرفته شده است مورد ارزیابی قرار می‌گیرد که آیای این تصمیم در نهایت منجر به بهبود کیفیت مراقبت‌های درمانی و بهداشتی شده است یا نه.
آرچیبالد کاکرین، پدر علم پزشکی مبتنی بر شواهد
پروفسور Archibald Cochrane (1909-1988) یک پزشک اسکاتلندی است که به عنوان مبتکر ایده پزشکی مبتنی بر شواهد در عصر ما در نظر گرفته می شود. او با کتاب برجسته خود “اثربخشی و کارایی: بازتاب‌های تصادفی در خدمات بهداشتی” موفق شد با توجه به ارزیابی مناسب شواهد قابل اعتماد برای ارائه بهترین مراقبت‌های پزشکی، الهام بخش جامعه‌ی پزشکی باشد. به پاس قدردانی و قدردانی از کار پیشگام او بنیاد همکاری کاکرین به نام او نامگذاری شده است.
کاکرین چیست؟
کاکرین یک سازمان خیریه بین‌المللی است که در گذشته با نام مؤسسه همکاری‌های کاکرین یا Cochrane Collaboration شناخته می‌شد. فعالیت این بنیاد در راستای انجام مطالعات مروری با تمرکز بر رویکرد پزشکی مبتنی بر شواهد است تا کار تصمیم گیری را برای مدیران حوزه سلامت، کادر درمان و مردم آسان‌تر کند. سی و هفت هزار نفر داوطلب متخصص از بیش از ۱۳۰ کشور دنیا، در قالب ۵۳ گروه با همکاری یکدیگر در حال تولید اطلاعات پزشکی معتبر و قابل دسترس، مستقل از حمایت‌های مالی و سازمانی می‌باشند. کاکرین هیچ گونه حمایت مالی و تجاری را قبول نمی‌کند. تولید اطلاعات معتبر و قابل اعتماد، آزادانه و فارغ از منافع مادی و تجاری یک مسأله حیاتی برای کاکرین به شمار می‌آید.
دیدگاهتان را بنویسید