راستی‌آزمایی: مصرف هم‌زمان قهوه و قرص خواب باعث مرگ می‌شود.
بیان مسئله
خواب به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جنبه‌های حفظ یک زندگی سالم در نظر گرفته می‌شود. برای آنکه یک فرد عملکرد طبیعی داشته باشد، می‌بایست حداقل ۶ تا ۸ ساعت در شبانه‌روز بخوابد. خواب نه‌تنها بر خلق‌وخوی ما تأثیر می‌گذارد، بر کارایی عملکرد روزانه نیز موثر است. خواب با کیفیت باعث بهبود سلامت قلبی‌عروقی، سلامت روان، قدرت شناخت، تثبیت حافظه، ایمنی، سلامت باروری و تنظیم هورمون می‌شود.
راستی‌آزمایی: خوردن پای مرغ یا کله‌پاچه برای التیام شکستگی‌ها مفید است.
مصرف قهوه و نوشیدنی‌های حاوی کافئین
افراد در سراسر جهان، اغلب روز خود را با نوشیدن قهوه یا چای آغاز کرده و از آن‌ها به‌عنوان نوشیدنی‌های نشاط‌بخش یاد می‌کنند. محصولاتی مانند شکلات، کاکائو، چای، قهوه و … حاوی کافئین هستند. این ماده طبیعی جزو محرک‌ها است که سبب افزایش انرژی می‌شود. به همین دلیل، هنگام خستگی یا زمانی که فرد احساس خواب‌آلودگی می‌کند، از این نوشیدنی‌های استفاده می‌شود.
راستی‌آزمایی: قنداق کردن نوزاد (به شکل اصولی) باعث بهبود خواب او می‌شود.
اختلالات خواب
اختلالات خواب، مانند بی‌خوابی، آپنه خواب، و اختلالات ریتم شبانه‌روزی، یا اختلال در خواب ناشی از انتخاب سبک زندگی، شرایط محیطی، یا دیگر مسائل پزشکی می‌توانند باعث ایجاد عوارض قابل‌توجهی شده و به بروز یا تشدید شرایط پزشکی و روانپزشکی بی‌انجامند. اصلاح سبک زندگی و مداخلات بالینی، مانند مصرف داروهای خواب‌آور، از جمله مداخلات موثر در بهبود ساعت خواب محسوب می‌شوند. با این وجود، بهترین درمان برای بهبود خواب طولانی‌مدت، رعایت بهداشت خواب از طریق رفتار و اصلاح عادات خواب است.
با توجه به اینکه شرایط اقتصادی و اجتماعی حاضر، میزان استراحت و ساعت خواب را تحت شعاع قرار داده‌اند، نوشیدن قهوه جهت افزایش ساعات بیداری و در تضاد آن، مصرف قرص‌های خواب در راستای افزایش ساعات خواب و بهبود اختلال خواب، رشد روزافزونی داشته‌اند.
در این راستی‌آزمایی برآنیم با مرور مقالات، احتمال مرگ به دلیل مصرف هم‌زمان قهوه و داروهای خواب‌آور را بررسی کنیم.
راستی‌آزمایی: قرار دادن پاها در آب سرد موجب رفع سردرد می‌شود.
روش کار
نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل: Sleeping Pills؛ Coffee؛ Side effects و Death استخراج کرده و پس‌از یافتن MeSH terms در پایگاه اطلاعاتی PubMed، به جست‌و‌جوی مقالات پرداختیم. هم‌چنین جست‌و‌جوی خود را با نام انواع داروهای خواب نیز انجام دادیم.
آیا مصرف کافئین سبب وقوع مرگ می‌شود؟
کافئین یک محرک خفیف سیستم عصبی مرکزی است که به‌طور طبیعی در دانه‌های قهوه، دانه‌های کاکائو و برگ‌های گیاه چای وجود دارد، و اغلب برای افزایش سطح هوشیاری، بهبود خلق‌و‌خو و رفع خستگی استفاده می‌شود. مقدار کافئین موجود در محصولات صنعتی نوین، مانند نوشیدنی‌های انرژی‌زا، داروها و مکمل‌ها، ممکن است توسط مصرف‌کنندگان به‌خوبی تحمل نشود. این ماده در دوزهای زیاد، می‌تواند به شدت سمی بوده و منجر به بروز آریتمی، تاکی‌کاردی، استفراغ، تشنج، کما و حتی مرگ شود (۱، ۲). علائم مسمومیت، بسته به میزان مصرف کافئین متفاوت بوده و از بی‌قراری تا مرگ متفاوت است (۳). میانگین مصرف روزانه مجاز آن ۳۰۰ میلی‌گرم است، که مصرف بیش‌از پنچ گرم، ایجاد مسمومیت می‌کند (۱، ۴).
تجربه بیماران/ دارویی که پزشک داد رو خوردم، اما اثر نداشت. پس این دارو بی‌اثره!؟
اثر محرک بالقوه کافئین بر سیستم قلبی‌عروقی شناخته شده و خطری جدی برای سلامت و ایمنی بیمار دارد. از میان مصرف‌کنندگان، ورزشکاران، مقادیر زیادی از آن را به‌عنوان محرک‌های فعالیت‌های هوازی و بی‌هوازی استفاده می‌کنند، که آگاهی داشتن از خطرات گسترده و مقدار مصرف بهینه آن توصیه می‌شود. هم‌چنین مصرف این ماده در بیماران روانپزشکی، به دلیل اثر هم‌افزایی کافئین با بسیاری از داروهای روانپزشکی، به‌عنوان یک عامل خطر مهم برای بروز مسمومیت‌های احتمالی در نظر گرفته می‌شود (۵). در یک مطالعه، دو مورد مسمومیت کشنده با کافئین و در یک مقاله دیگر، هشت مورد گزارش شدند (۱، ۴).
اثر هم‌زمان مصرف کافئین و داروهای خواب‌آور
اثرات مصرف هم‌زمان کافئین و داروهای متداول مختلف در زمینه‌های گسترده، نشان داده شده‌اند (۶). دیازپام معمولاً در درمان و مدیریت چندین بیماری، مانند تشنج، بی‌خوابی، اختلال اضطراب و اختلال خواب، استفاده می‌شود، اما مصرف کافئین بر اثر خواب‌آوری و آرام‌بخشی دیازپام، به‌طور قابل‌توجهی تاثیرگذار است. به‌طور کلی، مصرف این ماده گیاهی، تاثیرات دیازپام را بر سیستم عصبی مرکزی کاهش می‌دهد، بنابراین، توجه به میزان مصرف کافئین در بیماران دچار اختلال خواب، حائز اهمیت است (۷).
اخیراً تاثیر آدنوزین و کافئین بر ساعت شبانه‌روزی مورد توجه قرار گرفته است. آدنوزین، دارویی است که سبب افزایش سطح خواب‌آلودگی می‌شود. مصرف روزانه نوشیدنی‌های حاوی کافئین، مانند قهوه، همراه با داروهای خواب‌آور، مانند داروی فوق، اثر آنتاگونیستی دارد، به این معنی که اثربخشی بالینی آن را برای بهبود ساعت خواب، کاهش می‌دهند (۸).
راستی‌آزمایی: استفاده از آدامس نیکوتین می‌تواند در ترک سیگار موثر باشد.
یافته‌های یک مطالعه مروری نشان دادند که کافئین با زولپیدم، یک داروی خواب‌آور با اثر کوتاه‌مدت، آنتاگونیست است. البته یافته‌های برخی از مطالعات حاکی از آن بودند که آنتی‌اکسیدان موجود در قهوه و چای و دیگر نوشیدنی‌های حاوی کافئین می‌تواند کمی اثر آرام‌بخشی این دارو را افزایش دهد (۹). بنابراین کافئین تا حدی، اثرات فارماکودینامیک زولپیدم را معکوس می‌کند، با این وجود ادعا می‌شود که اثرات آرام‌بخشی ۱۰ میلی‌گرم از این دارو با ۳۰۰-۱۵۰ میلی‌گرم کافئین، در تضاد نیست (۱۰، ۱۱).
نتیجه‌گیری
مصرف کافئین، درصورت استفاده بیش‌از‌حد (بیش‌از ۵ گرم در روز)، با خطر مسمومیت همراه است. شواهد کافی برای سنجش احتمال مرگ به‌علت استفاده هم‌زمان قرص خواب و مصرف قهوه، وجود ندارد، اما، این ماده گیاهی، اثرات مکانیسم داروهای خواب‌آور را کاهش می‌دهد.
منابع
- Kerrigan S, Lindsey T. Fatal caffeine overdose: two case reports. Forensic science international. 2005;153(1):67-69.
- Brower JO, Swatek JL. Beyond the buzz: the fatal consequences of caffeine overconsumption. Journal of Analytical Toxicology. 2024;48(8):535-40.
- Lušić D, Bezak S, Brčić Karačonji I. What is more common in fatal caffeine intoxication–suicide or unintentional overdose? Arhiv za higijenu rada i toksikologiju. 2024;75(4):240-43.
- Banerjee P, Ali Z, Levine B, Fowler DR. Fatal Caffeine Intoxication: A Series of Eight Cases from 1999 to 2009. Journal of Forensic Sciences. 2014;59(3):865-68.
- Cappelletti S, Piacentino D, Fineschi V, Frati P, Cipolloni L, Aromatario M. Caffeine-Related Deaths: Manner of Deaths and Categories at Risk. Nutrients. 2018; 10(5). DOI 10.3390/nu10050611.
- Ialongo D, Tudino V, Arpacioglu M, Messore A, Patacchini E, Costi R, et al. Synergistic Effects of Caffeine in Combination with Conventional Drugs: Perspectives of a Drug That Never Ages. Pharmaceuticals. 2023; 16(5). DOI 10.3390/ph16050730.
- Simeon JO, Builders M, Tosin JO. Effect of caffeine on diazepam-induced sedation and hypnosis in Wister rat. GSJ. 2020;8(9).
- Reichert CF, Deboer T, Landolt HP. Adenosine, caffeine, and sleep-wake regulation: state of the science and perspectives. J Sleep Res. 2022 Aug;31(4):e13597.
- Myslobodsky M. The paradox of caffeine-zolpidem interaction: a network analysis. Curr Drug Targets. 2009 Oct;10(10):1009-20.
- Mattila MJ, Nurminen ML, Vainio P, Vanakoski J. Zolpidem 10 mg given at daytime is not antagonized by 300 mg caffeine in man. Eur J Clin Pharmacol. 1998 Jul;54(5):421-5.
- Cysneiros RM, Farkas D, Harmatz JS, von Moltke LL, Greenblatt DJ. Pharmacokinetic and pharmacodynamic interactions between zolpidem and caffeine. Clin Pharmacol Ther. 2007 Jul;82(1):54-62.
دیدگاهتان را بنویسید