نتیجه بررسی: شواهد ضعیف

راستی‌آزمایی: مصرف دارو با معده خالی برای سلامت مضر است.

بیان مسئله

بسیاری از ما هنگام مصرف داروها این سؤال برایمان پیش آمده که باید دارو را با معده پر بخوریم یا با معده خالی؟ برخی افراد ترجیح می‌دهند قرص‌ها را ابتدای صبح و پیش‌از صبحانه مصرف کنند، در مقابل، برخی دیگر نگران هستند که این کار به معده آسیب بزند یا باعث بروز تهوع شود. از سوی دیگر، توصیه‌های پزشکان یا بروشور داروها نیز همیشه مشابه هم نیستند.

میان مردم این باور رایج است که مصرف دارو با معده خالی می‌تواند برای سلامت مضر باشد؛ اما آیا این موضوع، یک باور علمی است؟ آیا همه داروها با معده خالی مشکل‌سازند یا این موضوع فقط به بعضی داروهای خاص مربوط می‌شود؟

 

راستی‌آزمایی: مصرف هم‌زمان قهوه و قرص خواب باعث وقوع مرگ می‌شود.

در ادامه، با نگاهی علمی به این موضوع خواهیم پرداخت تا بدانیم واقعاً مصرف دارو با معده خالی چه تأثیری بر بدن دارد و چه زمانی باید با دقت بیشتری این موضوع را در نظر بگیریم.

روش کار

مصرف دارو با معده خالی برای سلامت ضرر دارد؟

مصرف داروها باعث ایجاد مجموعه‌ای از تغییرات فیزیولوژیکی در بدن شما می‌شود. دلیل اصلی مصرف این مواد شیمیایی پیش‌از، حین یا پس‌از صرف مواد غذایی، تعامل آن­‌ها با سیستم گوارشی و در نتیجه تداخلات نامطلوب و اثربخشی دارو است. برخی از آنتی­‌بیوتیک‌ها و داروهای HIV نیز براساس نوع اثربخشی خود، پیش‌از، یا پس‌از صرف غذا تجویز می‌شوند. استفاده از داروهای آسم و پوکی استخوان معمولاً پیش‌از صرف غذا و ژل­‌های ضدقارچ و داروهای مایع برای برفک دهان یا زخم‌های دهانی پس‌از مصرف غذا توصیه می‌­شوند (۱).

 

راستی‌آزمایی: استفاده از مکمل قرص آهن در بارداری باعث بهبود سلامت جنین و مادر می‌شود.

مصرف برخی از داروها به دلیل ایجاد عوارض جانبی، مانند سوزش معده، سوءهاضمه، زخم یا التهاب، با وعده­‌های غذایی یا میان­‌وعده توصیه می­‌شود. داروهای خوارکی دیابت، ضداسیدها و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی برخی از این موارد هستند (۱). بهتر است مسکّن­‌ها همراه با غذا مصرف شود تا تحریک معده و عوارض جانبی گوارشی کاهش یابند. بنابراین نمی‌­توان نسخه یکسانی برای همه‌­ دارو­ها پیچید (۲).

به‌طور کلی، مصرف برخی از دارو­ها در زمان­‌های مختلف عوارض جانبی را به دنبال خواهد داشت. زخم معده، تحریک معده و دیگر عوارض گوارشی از جمله پیامدهای عمده مصرف دارو با معده خالی هستند. بنابراین توصیه می‌­شود پیش‌از مصرف دارو، با پزشک یا داروساز مشورت کنید تا از زمان­‌بندی مناسب مصرف دارو­ها مطلع شوید (۳).

 

راستی‌آزمایی: داروهای گشادکننده عروق شانس بارداری موفق را در زنان تحت درمان باروری افزایش می‌دهند.

زمان‌­بندی مصرف دارو

پایبندی به رژیم‌های دارویی برای بهینه‌سازی نتایج درمانی بسیار مهم است. تنظیم زمان مصرف دارو بایستی به‌نحو­‌ی باشد که تاثیرات درمانی دارو را به حداکثر و عوارض جانبی آن را به حداقل میزان خود برساند. مواد غذایی ممکن است اثربخشی دارو را کاهش یا افزایش داده و در بروز عوارض جانبی، مانند عوارض گوارشی، نیز نقش دارند. بنابراین نمی‌­توان گفت که همه دارو­ها را باید با معده خالی مصرف کرد یا با معده پُر (۴).

اثر دارو روی یک فرد ممکن است متفاوت از حد انتظار باشد، زیرا ممکن است آن دارو با غذا، نوشیدنی­‌ها، مکمل‌های غذایی و نیز داروی دیگری که فرد به‌دلیل یک بیماری دیگر مصرف می­‌کند، تداخل پیدا کند. بنابراین توصیه می‌شود بیماران برای دستیابی به حداکثر فواید و حداقل تداخلات غذایی-دارویی، از دستورالعمل‌های پزشک و داروساز پیروی کنند (۵).

 

راستی‌آزمایی: تزریق وریدی آهن در مقایسه با نوع خوراکی آن برای درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن در دوران بارداری موثرتر است.

نتیجه‌گیری

برخی داروها نیاز است که با معده خالی مصرف شوند تا بهتر جذب شوند، اما در مواردی نیز دیده شده که مصرف برخی داروها بدون غذا می‌تواند باعث تحریک معده، بروز تهوع یا حتی عوارض گوارشی مانند زخم معده شود. با این حال، این تأثیرات بستگی به نوع دارو دارد و نمی‌توان به‌طور عمومی گفت که مصرف هر دارویی با معده خالی برای سلامت مضر است.

بر اساس شواهد فعلی، نمی‌توان این ادعا را به‌طور قاطع درست یا غلط دانست. مطالعات مروری نشان می‌دهند که مصرف برخی داروها با غذا توصیه می‌شود تا از بروز عوارض گوارشی پیشگیری شود، ولی این قانون برای همه داروها صدق نمی‌کند.

بنابراین، شواهد در مورد این ادعا ضعیف است و توصیه می‌شود پیش‌از مصرف هر دارویی، به بروشور آن یا دستور پزشک و داروساز توجه شود. زمان و نحوه مصرف دارو می‌توانند نقش مهمی در اثربخشی و بی‌خطری آن داشته باشند.

منابع

1. Team MM. Taking Medicine Empty Stomach Could Be Fatal: Medanta Medical Team; 2019 [Available from: https://www.medanta.org/patient-education-blog/why-some-medications-need-to-be-taken-on-an-empty-stomach?utm_source=chatgpt.com.
2. Moore RA, Derry S, Wiffen PJ, Straube S. Effects of food on pharmacokinetics of immediate release oral formulations of aspirin, dipyrone, paracetamol and NSAIDs – a systematic review. Br J Clin Pharmacol. 2015;80(3):381-8.
3. CENTER TE. Harmful effects of drugs on the gastrointestinal tract in adults: THE ENDOCSCOPY CENTER; 2019 [Available from: https://www.endo-world.com/resources/e-learning-patient-education/general-guides/harmful-effects-of-medicines-on-the-adult-digestive-system/#.
4. Grannell L. When should I take my medicines? Aust Prescr. 2019;42(3):86-9.
5. Bushra R, Aslam N, Khan AY. Food-drug interactions. Oman Med J. 2011;26(2):77-83.