آیا با مصرف داروهای گیاهی میتوان اعتیاد را ترک کرد؟
بیان مسئله
ترک وابستگی به مواد مخدر یکی از دشوارترین مسیرهای درمانی در حوزه سلامت است و بسیاری از افراد در این راه با مشکلاتی، مانند اضطراب، بیخوابی، درد و میل شدید به مصرف دوباره، روبهرو میشوند. در کنار روشهای پزشکی و رواندرمانی شناختهشده، توجه به درمانهای طبیعی و سنتی نیز در سالهای اخیر افزایش یافته است. یکی از موضوعات مورد بحث، نقش گیاهان دارویی در کاهش علائم ترک و حمایت از افراد در این فرایند است. این گیاهان در فرهنگهای مختلف جهان سابقه طولانی دارند و به دلیل اثرات آرامبخش یا تقویتکننده، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفتهاند.
در این مطلب، «فکتنامه سلامت» در نظر دارد به بررسی شواهد موجود درباره توانایی گیاهان دارویی در مدیریت بالینی ترک اعتیاد بپردازد تا روشن شود این ادعا تا چه اندازه پشتوانه علمی دارد.
راستیآزمایی: قرص نالترکسان با اثر طولانیمدت میتواند به درمان وابستگی به مواد مخدر کمک کند.
روش کار
نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل Herbal Medicine؛ Addiction و Treatment استخراج کرده و پساز یافتن MeSH terms در پایگاه اطلاعاتی PubMed، به جستوجوی مقالات پرداختیم.
راهی طبیعی برای همراهی در ترک اعتیاد!
درمانهای رایج همیشه موفق به درمان کامل وابستگی به مواد مخدر نمیشوند. به همین دلیل، پژوهشگران به سراغ گیاهان دارویی رفتهاند تا ببینند میتوانند به عنوان درمان مکمل یا جایگزین کمک کنند یا خیر (۱). در این بررسی، چند گیاه شناختهشده معرفی شدهاند. برای نمونه، گیاه ایبوگا در آفریقا که ترکیبات آن در برخی مطالعات توانست علائم ترک مواد مخدر را مانند هروئین و کوکائین کاهش دهد. در برخی مطالعات، گیاه کُدزو که در طب سنتی چین استفاده میشود، مصرف الکل را کم کرد.
گل راعی نیز به دلیل دارا بودن اثرات ضدافسردگی، در مطالعات حیوانی توانست مصرف الکل و علائم ترک مواد مخدر را کاهش دهد. نوشیدنی آیاهواسکا که در آیینهای بومی آمریکای جنوبی استفاده میشود، در مطالعات مشاهدهای با کاهش مصرف الکل و مواد همراه بود. همچنین گیاهانی مانند مریمسلیمان چینی و جینسینگ، به دلیل اثرات آرامبخش و تقویتکننده بدن، مورد توجه قرار گرفتهاند.
با وجود این، بیشتر شواهد از مطالعات حیوانی یا گزارشهای موردی به دست آمدند و تعداد کارآزماییهای بالینی کنترلشده بسیار محدود است. برخی نتایج امیدوارکنندهاند، اما هنوز نمیتوان گفت این گیاهان برای همه افراد و در همه شرایط مؤثر هستند. علاوهبر این، مصرف برخی از گیاهان مانند ایبوگا میتوانند عوارض جدی داشته باشند و استفاده از آنها بدون نظارت متخصص، خطرناک است. بنابراین، گیاهان دارویی را باید به عنوان درمان مکمل در کنار روشهای استاندارد پزشکی و رواندرمانی در نظر گرفت، نه جایگزین قطعی آنها.
راستیآزمایی: آیا سیگارهای گیاهی و طعمدار واقعاً برای سلامت بدن خطری ندارند؟
قدرت گیاهان در همراهی با ترک اعتیاد
همسو با مطالب فوق، یافتههای یک پژوهش (۲) که با هدف بررسی نقش گیاهان دارویی در ترک وابستگی به مواد مخدر انجام شد، نشان میدهند که بسیاری از گیاهان میتوانند با اثرگذاری بر مغز و بدن، علائم ترک را کاهش دهند و میل شدید به مصرف را کمتر کنند. برای نمونه، گیاهانی مانند جینسینگ، گل راعی، اشواگاندا و رودیولا در مطالعات مختلف توانستهاند به بهبود خلقوخو، کاهش اضطراب و افزایش توان جسمی کمک کنند. برخی گیاهان دیگر نیز با اثر بر سیستم عصبی و هورمونهای استرس، روند ترک را آسانتر کردهاند.
البته تأکید میشود که این درمانها هنوز جایگزین کامل روشهای استاندارد نیستند و بیشتر به عنوان درمان مکمل، در کنار مشاوره و داروهای رایج، استفاده میشوند. در مجموع، مصرف گیاهان دارویی میتواند راهی طبیعی و کمعارضه برای حمایت از افراد در مسیر ترک مواد مخدر باشد، اما نیاز به انجام پژوهشهای گستردهتر و نظارت متخصصان همچنان وجود دارد.
نتیجهگیری
بر اساس شواهد علمی موجود، ادعای «با استفاده از داروهای گیاهی میتوان اعتیاد را ترک کرد»، نادرست است. گیاهان دارویی میتوانند در کاهش برخی علائم ترک یا بهبود وضعیت روانی و جسمی نقش حمایتی داشته باشند، اما به هیچ عنوان جایگزین درمانهای استاندارد پزشکی و رواندرمانی نیستند. آنها بیشتر به عنوان روش مکمل و کمکی مطرح هستند و حتی همین نقش حمایتی هم نیازمند بررسیهای علمی گستردهتر و انجام کارآزماییهای بالینی بزرگتر است تا بتوان درباره اثربخشی و بیخطر بودن آنها با اطمینان صحبت کرد.
منابع
۱. Mendes FR, Prado DdR. Use of Herbal Medicine to Treat Drug Addiction. In: Andrade ALM, De Micheli D, editors. Innovations in the Treatment of Substance Addiction. Cham: Springer International Publishing; 2016. p. 51-68.
2. Jaffal S, Abazid H. Medicinal Plants and Addiction Treatment: An Overview. In the Handbook of Substance Misuse and Addictions: From Biology to Public Health, editors: Vinood B. Patel and Victor R. Preedy, Springer International Publishing, 2022. 2022.
3. Nematollahi MH, Ahmadianmoghadam MA, Mehrabani M, Moghadari M, Ghorani-Azam A, Mehrbani M. Herbal therapy in opioid withdrawal syndrome: A systematic review of randomized clinical trials. Addiction & Health. 2022;14(2):152-63.
4. Zhu W, Zhang Y, Huang Y, Lu L. Chinese herbal medicine for the treatment of drug addiction. International Review of Neurobiology. 2017;135:279-95.
دیدگاهتان را بنویسید