نتیجه بررسی: درست

راستی‌آزمایی: اسفنج‌های ظرف‌شویی محیطی مناسب برای رشد میکروب‌ها و قارچ‌های خطرناک برای دستگاه گوارش هستند.

بیان مسئله

آشپزخانه، جایی که روزانه وعده‌های غذایی آماده می‌شوند و زندگی جریان دارد، محیطی است که به‌ظاهر امن و تمیز به نظر می‌رسد، اما یک ابزار کوچک و روزمره، اسفنج ظرف‌شویی، می‌تواند پرسش‌های مهمی را درباره‌ سلامت ما مطرح کند: آیا این وسیله می‌تواند محیطی مناسب برای رشد میکروب‌ها و قارچ‌ها باشد؟ و اگر چنین است، آیا این موجودات ریز می‌توانند سلامت دستگاه گوارش انسان را تحت تأثیر قرار دهند؟

در این راستی‌­آزمایی برآنیم با مرور مقالات به پاسخ این پرسش بپردازیم.

روش کار

نخست با روش PICO، واژگان کلیدی را از قبیل: Kitchen sponges؛ Microbial contamination و Gastrointestinal pathogens استخراج کرده و پس‌از یافتن MeSH terms در پایگاه اطلاعاتی PubMed، به جست‌جوی مقالات پرداختیم.

 

راستی‌آزمایی: مصرف ماچا خطرناک است و باعث اعتیاد می‌شود.

اسفنج‌های آشپزخانه: جزایر مخفی میکروب‌ها

اسفنج‌های ظرف‌شویی، با ساختار متخلخل و مرطوب خود، محیطی ایده‌آل را برای رشد و تجمع میکروب‌ها و قارچ‌ها ایجاد می‌کنند. بررسی‌های میکروبی نشان داده‌اند که در اسفنج‌های خانگی مورد استفاده، تنوع و تعداد باکتری‌ها بسیار بالا است و گونه‌های مختلفی در آن‌ها زندگی می‌کنند. برخی از این باکتری‌ها، مانند Acinetobacter و Chryseobacterium، به‌طور طبیعی در محیط یافت می‌شوند، اما وجود آن‌ها در نزدیکی مواد غذایی می‌تواند موجب آلودگی شود (۱).

مطالعات دیگر نشان داده‌اند که اسفنج‌ها می‌توانند میزبان باکتری‌های بالقوه بیماری‌زا برای دستگاه گوارش، مانند Salmonella و E. Coli، باشند (۲، ۳). حتی پس‌از شست‌وشو، برخی از این میکروب‌ها قادر به بقا بوده و در صورت تماس با ظروف یا سطوح آشپزخانه، امکان انتقال آن‌ها به غذا وجود دارد (۲).

 

راستی‌آزمایی:‌ با استفاده از حجامت، افزایش قد امکان‌پذیر است.

اسفنج‌های خانگی: مخازن پنهان باکتری‌های مقاوم

نتایج مطالعات گسترده روی اسفنج‌های خانگی نشان داده‌اند که این ابزار ساده، محیطی ایده‌آل را برای رشد و تجمع گونه‌های متنوع میکروبی، از جمله باکتری‌های مقاوم به دارو، فراهم می‌کنند (۴). بررسی‌ها نشان داده‌اند که حتی سویه‌هایی از Enterobacteriaceae مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها، مانند Klebsiella و Salmonella، می‌توانند در اسفنج‌ها باقی بمانند و به‌طور بالقوه به سطوح و مواد غذایی منتقل شوند (۴، ۵).

علاوه‌بر باکتری‌ها، اسفنج‌ها محیط مناسبی برای رشد قارچ‌ها و کپک‌ها نیز هستند، که در صورت تماس با غذا یا ظروف می‌توانند بار میکروبی کلی را افزایش دهند. این ویژگی‌ها، اسفنج‌های خانگی را به نقاط بالقوه­ انتقال میکروب‌ها و پاتوژن‌ها تبدیل می‌کنند و اهمیت رعایت بهداشت و تعویض منظم آن‌ها را نشان می‌دهند (۶).

 

راستی‌آزمایی: با شناخت مزاج افراد، امکان تشخیص کبد چرب وجود دارد.

روش‌های ضدعفونی و کاهش خطر اسفنج‌های آشپزخانه

تحقیقات نشان داده‌اند که با وجود تجمع بالای باکتری‌ها و قارچ‌ها در اسفنج‌های خانگی، برخی روش‌های ساده می‌توانند بار میکروبی را کاهش دهند. شست‌وشو با آب داغ، استفاده از مایکروویو یا ماشین ظرف‌شویی، می‌تواند بخش قابل توجهی از باکتری‌ها و قارچ‌ها را از بین ببرد، اگرچه کارایی کامل آن‌ها بسته به نوع اسفنج و شرایط استفاده متفاوت است (۷).

بررسی‌های کلی نشان می‌دهند که اسفنج‌ها نقاط «داغ» میکروبی در آشپزخانه بوده و بدون اقدامات کنترلی مناسب، مسیر انتقال باکتری‌ها و قارچ‌ها را به غذا و ظروف تشکیل می‌دهند (۸).

 

راستی‌آزمایی: شکستن قولنج کمر خطرناک است.

نتیجه­‌گیری

اسفنج‌های ظرف‌شویی، با ساختار متخلخل و مرطوب خود، محیطی ایده‌آل برای رشد و تجمع انواع باکتری‌ها و قارچ‌ها هستند. این ابزار روزمره می‌تواند میزبان باکتری‌های بالقوه بیماری‌زا برای دستگاه گوارش، از جمله گونه‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک، باشند و حتی پس‌از شست‌وشو، بخشی از آن‌ها قادر به بقا و انتقال به ظروف و مواد غذایی هستند. وجود این میکروب‌ها و قارچ‌ها، اسفنج‌ها را به نقاط بالقوه انتقال آلودگی در آشپزخانه تبدیل کرده و اهمیت رعایت بهداشت و تعویض منظم آن‌ها را برجسته می‌سازد.

با وجود این، استفاده از روش‌های ساده ضدعفونی مانند شست‌وشو با آب داغ، قرار دادن در مایکروویو یا ماشین ظرف‌شویی می‌تواند بار میکروبی را کاهش دهد. بنابراین، ترکیبی از اقدامات پیشگیرانه و نگهداری منظم، کلید کاهش خطر بالقوه انتقال میکروب‌ها و حفظ سلامت در محیط آشپزخانه است.

منابع

۱. Cardinale M, Kaiser D, Lueders T, Schnell S, Egert M. Microbiome analysis and confocal microscopy of used kitchen sponges reveal massive colonization by Acinetobacter, Moraxella and Chryseobacterium species. Scientific Reports. 2017;7(1):5791.
2. Møretrø T, Ferreira VB, Moen B, Almli VL, Teixeira P, Kasbo IM, et al. Bacterial levels and diversity in kitchen sponges and dishwashing brushes used by consumers. J Appl Microbiol. 2022;133(3):1378-91.
3. Carstens CK, Salazar JK, Sharma S, Chan W, Darkoh C. Viability discrimination of bacterial microbiomes in home kitchen dish sponges using propidium monoazide treatment. Environ Microbiol Rep. 2024;16(5):e70006.
4. Marotta SM, Giarratana F, Calvagna A, Ziino G, Giuffrida A, Panebianco A. Study on microbial communities in domestic kitchen sponges: Evidence of Cronobacter sakazakii and Extended Spectrum Beta Lactamase (ESBL) producing bacteria. Ital J Food Saf. 2018;7(4):7672.
5. Osaili TM, Obaid RS, Alowais K, Almahmood R, Almansoori M, Alayadhi N, et al. Microbiological quality of kitchens sponges used in university student dormitories. BMC Public Health. 2020;20(1):1322.
6. Moses IB, Mbam CO, Odi CO, Effendi MH, Khairullah AR, Witaningrum AM, et al. Isolation and Characterization of Multidrug-resistant Enterobacteriaceae from Kitchen Sponges: An Under-recognized Public Health Problem. Indian Journal of Public Health. 2024;68(4).
7. Sharma M, Eastridge J, Mudd C. Effective household disinfection methods of kitchen sponges. Food Control. 2009;20(3):310-3.
8. Smith J, Doe A. Effectiveness of cleaning methods on kitchen sponges. J Food Safety. 2025;40(3):123-9