نتیجه بررسی: نادرست

راستی‌آزمایی:‌ با استفاده از حجامت، افزایش قد امکان‌پذیر است.

بیان مسئله

در سال‌های اخیر پرسشی در فضای سلامت مطرح شده است: «آیا حجامت (ساکشن پوستی) می‌تواند باعث افزایش طول قد شود؟» در این گزارش علمی و مستند، به این ادعا می‌پردازیم و بر اساس شواهد پزشکی بررسی می‌کنیم که آیا حجامت اصلاً می‌تواند بر رشد طول قد تاثیر بگذارد یا خیر.

به‌طور کلی، قد انسان توسط ژنتیک، هورمون‌ها (به‌ویژه هورمون رشد) و وضعیت تغذیه تعیین می‌شود و پس‌از بسته شدن صفحات رشدی استخوان (در پایان بلوغ) دیگر رشدی رخ نمی‌دهد. در ادامه، سازوکار حجامت و فرآیند رشد قد را بررسی کرده و نقش حجامت در این زمینه را نقد می‌کنیم.

یافته‌ها

حجامت چیست و چگونه عمل می‌کند؟

حجامت یک روش درمانی سنتی است که با ایجاد مکش (وکیوم) روی پوست عمل می‌کند (۱). این مکش باعث تجمع خون در موضع، آزاد شدن مواد التهابی و تحریک اعصاب و جریان خون در محل می‌شود. حجامت عمدتاً برای کاهش دردهای عضلانی-اسکلتی، درمان سردرد، آرتروز و برخی شرایط دیگر استفاده می‌شود (۱، ۲). مقالات معتبر نشان می‌دهند شواهد علمی قوی درباره تأثیر مثبت حجامت در افزایش قد وجود ندارد و اثرات اثبات‌شده‌ آن محدود به کاهش درد و بهبود تحرک عضلانی است (۱، ۲).

عوامل تعیین‌کننده طول قد

قد نهایی هر فرد به ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی بستگی دارد (۳، ۴). پژوهش‌ها نشان می‌دهند حدود ۷۰ تا ۸۰ درصد از اختلاف قد افراد به ژن‌ها مربوط است و مابقی به عوامل محیطی مانند تغذیه و سلامت دوران رشد بستگی دارد (۳، ۴). نقش تغذیه در رشد قد به‌ویژه در دوره کودکی و شروع بلوغ بسیار مهم است؛ برای نمونه، تامین پروتئین و ویتامین‌ها در رشد استخوان‌ها ضروری است (۳). به همین دلیل کودکان دچار سوءتغذیه در سنین رشد، به‌طور قابل‌توجهی کوتاه‌تر باقی می‌مانند. حتی با تغذیه عالی هم بیشترین تأثیر در چارچوب ظرفیت ژنتیکی است.

پایان رشد قد با بلوغ

یکی از مهم‌ترین واقعیت‌های فیزیولوژیک آن است که پس‌از بلوغ، رشد قد عملاً متوقف می‌شود. استخوان‌های بلند بدن در انتهای خود دارای صفحات رشد (اپی‌فیز) هستند که با تکثیر سلول‌های غضروفی، موجب بلند شدن استخوان می‌شوند. در پایان دوره‌ بلوغ، این صفحات رشدی بسته شده و رشد بیشتر استخوان ممکن نیست (۳، ۴). به‌عبارت دیگر، پس‌از سنین نوجوانی (دختران حدود ۱۴-۱۵ سالگی و پسران ۱۸-۲۰ سالگی)، عمده رشد قد انجام شده و افزایش قابل‌توجهی رخ نمی‌دهد (۳، ۴).

سازوکار حجامت و ارتباط آن با طول قد

حجامت فقط بافت نرم و گردش خون موضعی را تحریک می‌کند، نه ساختار استخوانی را. بررسی‌های علمی موجود عمدتاً نشان می‌دهند حجامت در کاهش درد عضلانی و بهبود خون‌رسانی موضعی اثر دارد (۲، ۵). مطالعات سیستماتیک اشاره کرده‌اند که حجامت می‌تواند به کاهش درد گردن و کمر کمک کند (۲). در یک مطالعه، پس‌از ۴ هفته حجامت خشک، میزان «بالا رفتن بافت نرم» افزایش یافت، اما این به معنای بلندتر شدن طول قد نیست؛ بلکه فقط نشان‌دهنده لیفت موقتی عضلات توسط وکیوم است (۵). به عبارتی دیگر، بعضی آزمایش‌ها نشان داده‌اند که حجامت می‌تواند خاصیت کشسانی بافت عضلانی را کمی بهبود بخشد (۵)، اما هیچ‌یک از این مشاهدات به افزایش طول استخوان یا قد مربوط نمی‌شود.

شواهد علمی و نظر صاحب‌نظران

مرور مطالعات بالینی نشان می‌دهد حجامت به‌عنوان درمان کمکی برای برخی شرایط دردناک کاربرد دارد اما شواهد محکمی درباره اثرات آن بر رشد طولی قد دردسترس نیست (۱، ۲). منابع پزشکی معتبر تأکید می‌کنند که شواهد بالینی قابل‌قبول حاکی از اثربخشی حجامت فقط در زمینه کنترل درد است (۱، ۲). سازمان‌های سلامت مانند WHO یا CDC گزارشی مبنی بر افزایش قد با حجامت نداشته‌اند؛ بلکه این شیوه عمدتاً به‌عنوان طب مکمل معرفی شده است (۱، ۲).

راستی‌آزمایی: تیغ زدن گوش نوزاد، زردی را درمان می‌کند.

نتیجه‌گیری

با توجه به دلایل فوق، می‌توان نتیجه گرفت ادعای «افزایش قد با استفاده از حجامت» فاقد پشتوانه علمی است. قد انسان عمدتاً تا پایان بلوغ تعیین می‌شود و پس‌از بسته شدن صفحات رشد استخوان، تغییری نمی‌کند. حجامت فقط با تحریک سطح پوست و عضلات عمل کرده و شواهد علمی نشان داده‌اند ممکن است در کاهش درد مؤثر باشد، اما هیچ مطالعه‌ای تاثیر آن را بر رشد استخوان و بلندتر شدن طول قد گزارش نکرده است. بنابراین این ادعا نادرست است و نباید به‌عنوان روش افزایش طول قد ترویج شود.

منابع

[۱] Shabi F. et al., “Cupping Therapy,” StatPearls, 2023.

[2] Shmerling RH, “What exactly is cupping?” Harvard Health Publishing, Jul 29, 2024.

[3] Lai CQ, “How much of human height is genetic and how much is due to nutrition?” Scientific American.

[4] Shim KS, “Pubertal growth and epiphyseal fusion,” Ann Pediatr Endocrinol Metab, 2015.

[5] Chiu Y-C et al., “Influence of quantified dry cupping on soft tissue compliance in athletes with myofascial pain syndrome,” PLoS One, 2020; 15(11): e0242371.