نتیجه بررسی: نادرست

آیا نگاه کردن به ماه حین پدیده ماه‌گرفتگی برای سلامت چشم‌ها خطرناک است؟

بیان مسئله

ادعایی در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده که «تماشای ماه در زمان خسوف (ماه‌گرفتگی) می‌تواند برای سلامت چشم خطرناک باشد». این سؤال پیش می‌آید که آیا واقعاً این ادعا براساس شواهد علمی معتبر درست است یا صرفاً شایعه‌ای است بی‌اساس. در ادامه، با مرور گزارش‌ها و مقالات علمی و نظر کارشناسان صاحب‌نام، بررسی خواهیم کرد که نگاه کردن به ماهِ سایه‌زده خطری برای سلامت چشم دارد یا خیر.

راستی‌آزمایی: عینک‌ بلوکات برای محافظت از چشم‌ها در برابر نور گوشی و لپ‌تاپ موثر هستند.

یافته‌ها

ماه‌گرفتگی و شدت نور ماه

ماه خود منبع نور نیست و فقط نوری را که از خورشید به آن می‌تابد، منعکس می‌کند. در طول خسوف، سایه زمین روی ماه می‌افتد و به‌همین‌سبب نور ضعیف بازتاب‌شده از ماه حتی کمتر هم می‌شود (۱). به بیان دیگر، در ماه‌گرفتگی همان نوری را می‌بینیم که در شب مهتابی هم می‌بینیم، با این تفاوت که کمی ضعیف‌تر است. شدت نور ماه درخشان بسیار کم است؛ مطالعات علمی نشان می‌دهند حتی در ماه کامل نیز روشنایی ماه حدود یک‌میلیون برابر کمتر از خورشید (حدود ۰.۱–۰.۳ لوکس) است (۳). برای مقایسه، نور محیط داخل یک اتاق عادی صدها لوکس و نور خورشید چند ده هزار لوکس است. از آنجا که چشم انسان سازگاری زیادی با دید در نور کم دارد، نور بسیار ضعیف ماه به‌خودی‌خود تهدیدی برای شبکیه چشم نیست.

اظهارنظر منابع رسمی و متخصصان

سازمان فضایی ناسا صراحتاً اعلام می‌کند که «تمام مراحل یک خسوف ماه را می‌توان با چشم غیرمسلح مشاهده کرد و هیچ ضرری برای چشم ندارد» (۱). همچنین مرکز تصویربرداری ویدئویی ناسا (SVS) تأکید کرده «تمام مراحل یک خسوف ماه ایمن است و می‌توان با چشم غیرمسلح یا تلسکوپ بدون فیلتر آن را تماشا کرد» (۲). این نکته در تضاد کامل با خورشیدگرفتگی است؛ در خورشیدگرفتگی (کسوف) صرفاً در مدت کوتاهی که خورشید کاملاً پنهان می‌شود (مرحله کلی) می‌توان آن را بدون محافظ نگاه کرد و در بقیه مراحل، لازم است از عینک ایمنی استفاده شود (۱).
اما ماه‌گرفتگی اصلاً چنین نوری ندارد و همان‌طور که ناسا می‌گوید، نگاه به ماه در هر مرحله‌ای از خسوف «کاملاً بی‌خطر» است (۱، ۲).
یک منبع آموزشی دیگر (مؤسسه فضایی رایس وابسته به ناسا) نیز تأکید کرده «ماه‌گرفتگی‌ها همیشه بی‌خطر هستند. از چشم، دوربین دوچشمی یا تلسکوپ برای تماشای آن استفاده کنید!» (۴). به بیان ساده، تمام مراکز علمی معتبر و متخصصان نجوم می‌گویند نگران نگاه کردن به ماهِ خسوف نباشید.

نگاه به ماه‌گرفتگی و خرافات

بسیاری از شایعات مربوط به ماه‌گرفتگی منشأ فرهنگی یا خرافاتی دارند، نه علمی. برخی باورها می‌گویند «تابش ماه» در خسوف چشم را می‌سوزاند، اما دانشمندان می‌گویند این حرف‌ها پایه‌ای علمی و معتبر ندارند (۳). همان‌طور که گفته شد، خودِ نور ماه در ماه‌گرفتگی از روشنایی معمول ماه شب تفاوت چندانی ندارد و هیچ «اشعه خطرناکی» در کار نیست. حتی منابع علمی به‌صراحت اشاره کرده‌اند که عدم نیاز به عینک مخصوص در ماه‌گرفتگی کاملاً به این دلیل است که خطری وجود ندارد (۱، ۳، ۴).

نتیجه‌گیری

بررسی همه شواهد علمی نشان می‌دهد تماشای ماه‌گرفتگی با چشم غیرمسلح کاملاً بی‌خطر است. هیچ مطالعه یا گزارش معتبری وجود ندارد که ثابت کند نور ضعیف ماه در خسوف بتواند به چشم آسیب برساند. طبق اظهارنظر ناسا و متخصصان، ادعای «خطرناک بودن نگاه به ماه در خسوف» نادرست بوده و منشأ علمی ندارد. در نتیجه، اگر فرصت تماشای ماه‌گرفتگی را پیدا کردید، بدون هیچ ترسی آن را ببینید و از این پدیده زیبا لذت ببرید!

منابع

1. NASA Science. “Eclipses.” science.nasa.gov
2. NASA SVS. “Total Lunar Eclipse: Telescopic View (March 2025).” svs.gsfc.nasa.gov
3. OnlyMyHealth. “Lunar Eclipse and Eye Health: Is Watching It Without Protection Harmful?” (September 2025). onlymyhealth.com
4. Rice Space Institute (Patricia Reiff). “FAQ: Lunar Eclipses.” space.rice.edu