نتیجه بررسی: درست

راستی‌آزمایی: با تغذیه سالم می‌توان اثرات آلودگی هوا را کاهش داد.

بیان مسئله

آلودگی هوا به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تهدیدات محیطی برای سلامت بشر شناخته می‌شود. سازمان جهانی بهداشت گزارش کرده که سالانه حدود ۳.۷ میلیون مرگ زودرس در جهان به آلودگی هوای محیطی نسبت داده می‌شود [۱]. در چنین وضعیتی این پرسش مطرح است که آیا تغذیه سالم و مصرف مواد غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان می‌تواند آثار زیان‌بار آلودگی هوا را کاهش دهد یا خیر. در ادامه با مرور چند ده مطالعه علمی معتبر، به بررسی این ادعا می‌پردازیم.

یافته‌ها

نقش مکانیسمی آنتی‌اکسیدان‌ها و التهاب

آلودگی هوا شامل ذرات معلق و گازهای مضر است که در ریه‌ها رسوب کرده و باعث تولید رادیکال‌های آزاد (ROS) و التهاب در بدن می‌شود [۲][۳]. این فرآیندهای اکسیداتیو و التهابی در درازمدت به بروز بیماری‌های قلبی، تنفسی و حتی سرطان منجر می‌شوند. از سوی دیگر مواد غذایی سرشار از آنتی‌اکسیدان مانند ویتامین C؛ E، بتاکاروتن و پلی‌فنول‌ها می‌توانند رادیکال‌های آزاد را خنثی کرده و مسیرهای التهابی را مهار کنند [۴][۵]. به بیان دیگر، تغذیه سالم با منابع طبیعی آنتی‌اکسیدان می‌تواند مکانیسم‌های دفاعی بدن را در برابر استرس اکسیداتیو ناشی از آلودگی هوا تقویت کند. رژیم‌های غذایی غربی، حاوی مقدار کم میوه و سبزی بوده و آنتی‌اکسیدان و امگا-۳ کافی ندارند و این وضعیت توان محافظت را در برابر عوامل التهابی مانند آلودگی هوا کاهش می‌دهد [۶]. به همین دلیل، افزایش مصرف مواد مغذی ضدالتهاب و آنتی‌اکسیدان‌دار می‌تواند یک راهبرد کمکی برای کاهش تأثیرات مضر آلودگی باشد [۵][۶].

شواهد مطالعاتی در مورد غذا و مکمل

مطالعات متعددی تاثیر مکمل‌های غذایی را بر کاهش آثار آلودگی بررسی کرده‌اند. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که مصرف مکمل‌های آنتی‌اکسیدان‌دار (مانند ویتامین‌های C و E) و امگا-۳ می‌تواند پاسخ التهابی یا کاهش عملکرد ریوی ناشی از آلودگی را تخفیف دهد [۷][۸]. برای مثال، در یک مطالعه بزرگ روی کودکان مبتلا به آسم، مشاهده شد که مصرف ویتامین C تا حدی از افت عملکرد ریوی ناشی از مواجهه با اوزون حفاظت کرد [۹]. هم‌چنین سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا گزارش داد که مصرف روغن ماهی (اُمگا-۳) و روغن زیتون ممکن است آثار کوتاه‌مدت آلودگی ذرات معلق را بر قلب کاهش دهد [۱۰]. در یک بررسی کلی نیز آمده که کاروتنوئیدها، ویتامین D و E نقش حفاظتی در برابر صدمات ناشی از آلودگی هوا دارند و ویتامین C، کورکومین و امگا-۳ نیز ممکن است به‌صورت مکمل اثرگذار باشند [۱۱]. البته بیشتر این نتایج از مطالعات آزمایشگاهی و کارآزمایی‌های کوچک به دست آمدند و نیاز به انجام تحقیقات بزرگ‌تر تأکید می‌شود.

علاوه‌بر مکمل‌ها، نقش کلی رژیم غذایی غنی از گیاهان در کاهش اثرات آلودگی بررسی شده است. شواهد قوی از مطالعات طولی نشان می‌دهد پیروی از رژیم مدیترانه‌ای (سرشار از میوه، سبزی، غلات کامل، ماهی و روغن زیتون) خطر مرگ‌ومیر ناشی از بیماری‌های قلبی مرتبط با آلودگی هوا را کاهش داده است [۱۲]. به عبارت دیگر، افرادی که الگوی غذایی خود را به سمت غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان و امگا-۳ تغییر دادند، آمار کمتری را از مرگ‌ومیر قلبی-عروقی مرتبط با آلودگی نشان دادند [۱۲]. این نتایج با تئوری مکانیزمی نیز هم‌خوانی دارد، چراکه رژیم‌های غنی از میوه‌ و سبزی پتانسیل خنثی‌سازی استرس اکسیداتیو آلودگی را بالا می‌برند [۴][۵][۱۲]. به‌طور مشابه، مطالعات نشان داده‌اند که مصرف میوه و سبزی بیشتر با کاهش عود آسم در مناطق آلوده مرتبط است [۱۳]. البته لازم است توجه شود که عمدتاً شواهد در بیماران تنفسی و مطالعات اپیدمیولوژیک است و پژوهش‌های مستقلی که به‌طور مستقیم اثر آلودگی هوا را با تغییر رژیم غذایی مقایسه کنند هنوز محدودند [۱۱][۱۴].

راستی‌آزمایی: انجام مداخلات برای افزایش مصرف میوه و سبزیجات در کودکان سنین پنج سال و کمتر موثر است.

نتیجه‌گیری

جمع‌بندی شواهد موجود نشان می‌دهد که «تغذیه سالم» می‌تواند تا حدی اثرات مضر آلودگی هوا را کاهش دهد. بسیاری از مطالعات حاکی از این‌ هستند که مصرف رژیم‌های غذایی غنی از آنتی‌اکسیدان‌ و امگا-۳ (میوه‌ها، سبزیجات، ماهی، روغن‌های گیاهی) با کاهش برخی آثار بیماری‌زای آلودگی مانند بیماری‌های قلبی و اختلالات تنفسی همراه است. با این حال، لازم است تأکید کنیم که تغذیه سالم جایگزین اصلی کاهش آلودگی و اجتناب از مواجهه با آن نیست. به عبارت دیگر، حتی با بهترین رژیم غذایی نیز آلودگی، خطر خود را دارد و کنترل منبع آلودگی همیشه اولویت نخست سلامت عمومی است. در نهایت می‌توان گفت شواهد نشان می‌دهند تغذیه سالم می‌تواند «کمکی» باشد برای محافظت بیشتر در برابر آثار آلودگی، اما یک راه‌حل کامل نیست.

منابع

1. WHO. Ambient air pollution: Health impacts. World Health Organization.
2. Kelly FJ, Fussell JC. Air pollution and public health: emerging hazards and improved understanding of risk. Environ Geochem Health. 2015.
3. Brook RD, et al. Air pollution and cardiovascular disease. Circulation. 2010.
4. Sies H, et al. Oxidative stress: A concept in redox biology and medicine. Redox Biology. 2017.
5. Calder PC. Omega-3 fatty acids and inflammatory processes. Nutrients. 2010.
6. Schraufnagel DE, et al. Health benefits of air pollution reduction. Ann Am Thorac Soc. 2019.
7. Romieu I, et al. Antioxidant supplementation and lung functions among children with asthma exposed to high levels of air pollutants. Am J Respir Crit Care Med. 2002.
8. Li N, et al. Ultrafine particulate pollutants induce oxidative stress and mitochondrial damage. Environ Health Perspect. 2003.
9. Grievink L, et al. Air pollution, vitamin supplementation and lung function in children: a randomized trial. Lancet. 1999.
10. EPA. Nutrition and air pollution. United States Environmental Protection Agency.
11. Li W, et al. Nutritional interventions for air pollution-associated diseases: A review. Nutrients. 2020.
12. Lim CC, et al. Mediterranean diet and the association between air pollution and cardiovascular disease mortality risk. Circulation. 2019.
13. Garcia E, et al. Fruit and vegetable intake and asthma in children exposed to urban air pollution. Eur Respir J. 2015.
14. Miller MR, et al. Personal interventions for reducing exposure and risk from air pollution. Environ Health Perspect. 2020.