نتیجه بررسی: درست

 راستی‌آزمایی: استفاده از لپتاپ روی پا می‌تواند احتمال باروری مردان را کاهش می‌دهد.

بیان مسئله

امروزه با گسترش چشمگیر تکنولوژی و دیجیتالی شدن بسیاری از فعالیت‌های روزمره، استفاده از لپ‌تاپ به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی بسیاری از افراد، به‌ویژه دانشجویان، معلمان، تجار و کارمندان تبدیل شده است. این ابزار که برای آموزش، یادگیری، کار و سرگرمی استفاده می‌شود، علی‌رغم مزایای فراوان، نگرانی‌هایی را در زمینه سلامت باروری به‌ویژه در مردان ایجاد کرده است.

محققان معتقدند استفاده از لپ‌تاپ روی پا می‌تواند از سه جنبه بر باروری مردان تأثیرگذار باشد: اول گرمای مستقیم تولید شده توسط دستگاه که می‌تواند دمای بیضه‌ها را افزایش دهد، دوم امواج الکترومغناطیسی ناشی از مدارهای الکترونیکی داخلی دستگاه، و سوم تشعشعات رادیویی وای‌فای در لپ‌تاپ‌های متصل به اینترنت.

این موضوع به‌ویژه برای مردان در سن باروری که روزانه ساعات طولانی از لپ‌تاپ استفاده می‌کنند، می‌تواند تهدیدی جدی برای سلامت باروری آن‌ها محسوب شود. به همین دلیل، در سال‌های اخیر مطالعات متعددی در آزمایشگاه‌های مختلف با تمرکز بر اثرات منابع مختلف میدان‌های الکترومغناطیسی مانند تلفن‌های همراه، ایستگاه‌های پایه موبایل، مسدودکننده‌های تلفن همراه، کامپیوترهای لپ‌تاپ، رادارها و دستگاه‌های تصویربرداری MRI انجام شده است. در این مطلب قصد داریم که به مطالعات علمی در این زمینه بپردازیم.

یافته‌ها

در یک مطالعه جامع در جامائیکا، محققان به بررسی تأثیر استفاده از لپ‌تاپ و تبلت بر تعداد کل اسپرم‌های متحرک (TMSC) در مردانی که تحت درمان باروری بودند، پرداختند. این مطالعه مقطعی روی ۱۵۶ مرد مراجعه‌کننده به کلینیک ناباروری انجام شد. نتایج نشان داد که ۶۴درصد از شرکت‌کنندگان از لپ‌تاپ و ۳۶درصد از تبلت استفاده می‌کردند. ارتباط معناداری بین زمان صرف شده با لپ‌تاپ و مدت زمان تلاش برای بارداری مشاهده شد (p = 0.015). تحلیل‌های رگرسیون نشان داد افرادی که روزانه ۲ تا ۵ ساعت از لپ‌تاپ استفاده کردند، حدود ۱۶ برابر بیشتر در معرض خطر تشخیص حجم کم مایع اسپرم (هیپوسپرمی) بودند. اگرچه ارتباط معناداری بین تعداد کل اسپرم‌های متحرک و استفاده از لپ‌تاپ مشاهده نشد، در استفاده‌های طولانی‌مدت، روندی به سمت معناداری مشاهده شد (p = 0.052) که نشان‌دهنده پیامدهای احتمالی برای TMSC به عنوان پیش‌بینی‌کننده نتایج بارداری است (۱).

پژوهشگران در یک مطالعه دیگر، تأثیر مستقیم لپ‌تاپ‌های متصل به شبکه محلی بی‌سیم (Wi-Fi) را بر اسپرم انسان بررسی کردند. این مطالعه آینده‌نگر در یک مرکز پزشکی تولیدمثل انجام شد و نمونه‌های اسپرم از ۲۹ اهداکننده سالم جمع‌آوری شد.

اسپرم‌های متحرک با روش شناورسازی انتخاب شدند و هر نمونه اسپرم به دو قسمت تقسیم شد. یک قسمت از نمونه اسپرم (گروه آزمایش) از هر بیمار به مدت ۴ ساعت در معرض لپ‌تاپ متصل به اینترنت از طریق وای‌فای قرار گرفت، در حالی که قسمت دوم (گروه کنترل) به عنوان شاهد، تحت شرایط یکسان اما بدون قرار گرفتن در معرض لپ‌تاپ انکوبه شد.

محققان تحرک اسپرم، بقا و قطعه‌قطعه شدن DNA را ارزیابی کردند. نتایج نشان داد که نمونه‌های اسپرم اهداکنندگان که اکثراً طبیعی بودند، پس از ۴ ساعت قرار گرفتن در معرض لپ‌تاپ متصل به اینترنت بی‌سیم، کاهش قابل توجهی در تحرک پیش‌رونده اسپرم و افزایش در قطعه‌قطعه شدن DNA نشان دادند.

سطوح اسپرم مرده تفاوت معناداری بین دو گروه نشان نداد. این اولین مطالعه‌ای بود که تأثیر مستقیم استفاده از لپ‌تاپ بر اسپرم انسان را ارزیابی کرد و نشان داد که قرار گرفتن در معرض لپ‌تاپ متصل به اینترنت بی‌سیم، از طریق یک اثر غیرحرارتی باعث کاهش تحرک و القای قطعه‌قطعه شدن DNA می‌شود (۲).

بنا به نتایج یک مطالعه قرار گرفتن دستگاه تولید مثل مردان در معرض منابع گرمایی می‌تواند احتمال باروری آنان را کاهش دهد. در این مطالعه کوهورت آینده‌نگر که بین سال‌های ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۱ انجام شد، محققان داده‌های ۳۰۴۱ زوج ساکن ایالات متحده و کانادا را تحلیل کردند. در زمان ثبت‌نام، مردان در مورد قرار گرفتن در معرض چندین منبع گرما مانند استفاده از سونا، حمام داغ، گرمکن صندلی و لباس زیر تنگ گزارش دادند. نتایج نشان داد که قرار گرفتن در معرض چندین منبع گرما به طور همزمان، به‌ویژه در مردان بالای ۳۰ سال می‌تواند احتمال باروری را کاهش دهد  (۳).

در سال ۲۰۰۵، یک مطالعه کوچک از دانشگاه ایالتی نیویورک (SUNY) در استونی بروک نشان داد که حرارتی که از یک لپ‌تاپ ساطع می‌شود، می‌تواند دمای اسکروتوم، کیسه‌ای که از بیضه‌ها محافظت می‌کند، را افزایش دهد (۴). این امر مهم است زیرا یکی از نقش‌های کلیدی اسکروتوم، حفظ دمای بیضه‌ها در سطحی پایین‌تر از دمای بدن است. بیضه‌ها اعضای تولید کننده اسپرم هستند. هنگامی که بیضه‌ها خیلی گرم می‌شوند، نمی‌توانند به اندازه کافی اسپرم تولید کنند و کیفیت اسپرم نیز پایین‌تر می‌آید.

در این مطالعه، حرارت لپ‌تاپ دمای اسکروتوم را تا ۲٫۸ درجه سلسیوس افزایش داد. شاید این مقدار خیلی زیاد به نظر نرسد، اما با توجه به اینکه بیضه‌ها بهترین عملکرد را در دمای ۱ تا ۲ درجه سلسیوس پایین‌تر از دمای بدن دارند، این افزایش دما می‌تواند قابل توجه باشد.

در یک پژوهش ایرانی، محققان با استفاده از شبیه‌سازی کامپیوتری به بررسی اثرات حرارتی لپ‌تاپ ناشی از قرار گرفتن همزمان در معرض میدان‌های الکترومغناطیسی و منابع حرارتی پرداختند. در این مطالعه، برای به دست آوردن شار حرارتی لپ‌تاپ از شبیه‌سازی جریان SolidWorks استفاده شد. افزایش دمای بدن ناشی از شار حرارتی محاسبه و تشعشع آنتن با استفاده از نرم‌افزار Computer Simulation Technology (CST) Microwave Studio  محاسبه شد. نتایج نشان داد که لپ‌تاپ در حالت عملکرد بالا باعث ایجاد شار حرارتی به میزان ۴۲۰ وات بر متر مربع در زیر دستگاه می‌شود. اثر تجمعی لپ‌تاپ در حالت عملکرد بالا و تشعشع آنتن ۱ وات منجر به افزایش دمای پوست ران تا ۴۲٫۹ درجه سانتی‌گراد، کیسه بیضه تا ۳۸٫۱ درجه و خود بیضه تا ۳۷٫۲ درجه شد که به ترتیب نشان‌دهنده افزایش ۵٫۶، ۲٫۱ و ۱٫۴ درجه‌ای دما است. همچنین، تشعشع آنتن ۱ وات باعث SAR (نرخ جذب ویژه) سه‌بعدی در فرکانس‌های ۲٫۴ و ۵ گیگاهرتز شد که با توجه به استانداردها و افزایش دما ناشی از استفاده از لپ‌تاپ، قابل چشم‌پوشی بود (۵).

در یک مطالعه بالینی ایرانی که روی ۴۰ نمونه اسپرم از مردان بالغ سالم بین مارس و سپتامبر ۲۰۱۵ انجام شد، محققان تأثیر مودم‌های ۳G+Wifi بر کیفیت اسپرم انسان را بررسی کردند. نمونه‌های اسپرم به دو گروه در معرض و غیر در معرض ۳G+Wifi تقسیم شدند. در گروه غیردرمعرض، نمونه‌ها با سه لایه فویل آلومینیومی محافظت و در انکوباتور در دمای ۳۷ درجه سانتی‌گراد به مدت ۵۰ دقیقه قرار داده شدند. گروه در معرض در اتاق دیگری در انکوباتور با دمای ۳۷ درجه سانتی‌گراد به مدت ۵۰ دقیقه قرار گرفت. یک مودم ۳G+Wifi در همان انکوباتور قرار داده شد و یک لپ‌تاپ به مودم متصل و در تمام ۵۰ دقیقه در حال دانلود بود. برای هر نمونه آنالیز اسپرم انجام شد. نتایج نشان داد میانگین درصد اسپرم با تحرک کلاس A و B در دو گروه تفاوت معناداری نداشت، اما در کلاس C به طور معناداری در گروه در معرض کمتر و در کلاس D به طور معناداری بیشتر بود. سرعت منحنی‌خطی، سرعت خط مستقیم، سرعت مسیر میانگین، جابجایی زاویه‌ای میانگین، جابجایی جانبی و فرکانس ضربان متقاطع در گروه غیر در معرض به طور معناداری بالاتر بود. این مطالعه کاهش قابل تاملی در کیفیت اسپرم انسان پس از قرارگیری در معرض میدان‌های الکترومغناطیسی ساطع شده از مودم‌های۳G+Wifi  نشان داد (۶).

محققان با بررسی گسترده مقالات منتشر شده بین سال‌های ۱۹۷۰ تا ۲۰۱۷، تأثیر فعالیت‌های ورزشی و تفریحی مختلف بر باروری مردان را ارزیابی کردند. این مطالعه مروری جامع با جستجو در پایگاه‌های داده PubMed و Embase انجام شد و شامل بررسی مقالات مرتبط با ورزش‌های مختلف، آسیب مغزی تروماتیک، سونا، وان آب گرم، باروری، اختلال نعوظ، واریکوسل، محیط، تلفن همراه و کامپیوتر لپ‌تاپ بود. نتایج نشان داد که فعالیت‌های تفریحی مانند سونا، وان‌های آب گرم، جکوزی، صندلی‌های گرم خودرو و استفاده از لپ‌تاپ با دمای بالای بیضه همراه هستند که می‌تواند اسپرم‌سازی را مختل کند (۷).

آیا تلفن همراه باعث ایجاد سرطان مغز می شود؟

نتیجه‌گیری

استفاده طولانی‌مدت از لپ‌تاپ‌ها، به‌ویژه زمانی که بر روی پا قرار می‌گیرند، می‌تواند به دلیل گرمای زیاد، امواج الکترومغناطیسی و تشعشعات رادیویی، بر کیفیت اسپرم و باروری مردان تأثیر منفی بگذارد. گرمای تولید شده توسط دستگاه‌ها ممکن است دمای بیضه‌ها را افزایش داده و به تحرک اسپرم و DNA آن‌ها آسیب برساند. هرچند شواهد نشان می‌دهند که این تأثیرات موقت هستند، تأثیر دائمی آن هنوز مشخص نیست و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد. برای کاهش خطرات احتمالی، توصیه می‌شود از قرار گرفتن در معرض گرمای زیاد و میدان‌های الکترومغناطیسی اجتناب کرده و فاصله لپ‌تاپ را از بدن حفظ کنیم. شاید بهتر باشد نام «لپ‌تاپ» (که «Lap» به معنی زانو است) تغییر یابد.

روش جستجو

برای بررسی این ادعا از کلیدواژه‌های Laptop و Fertility به همراه واژگان مترادف در پایگاه اطلاعاتی PubMed، Scopus و کتابخانه Cochrane استفاده شد. در نهایت از نتایج ۷ مطالعه مرتبط استفاده شد.

منابع

1. Sterling L, Carroll K, Harris LR. Laptop and tablet use and their influence on total motile sperm count parameters: are laptops linked to infertility in Jamaican men? Rev Int Androl. 2024;22(4):25-32.
2. Avendaño C, Mata A, Sanchez Sarmiento CA, Doncel GF. Use of laptop computers connected to internet through Wi-Fi decreases human sperm motility and increases sperm DNA fragmentation. Fertil Steril. 2012;97(1):39-45.e2.
3. McKinnon CJ, Joglekar DJ, Hatch EE, Rothman KJ, Wesselink AK, Willis MD, et al. Male personal heat exposures and fecundability: A preconception cohort study. Andrology. 2022;10(8):1511-21.
4. Sheynkin Y, Jung M, Yoo P, Schulsinger D, Komaroff E. Increase in scrotal temperature in laptop computer users. Hum Reprod. 2005;20(2):452-5.
5. Safari M, Mosleminiya N, Abdolali A. Thermal mapping on male genital and skin tissues of laptop thermal sources and electromagnetic interaction. Bioelectromagnetics. 2017;38(7):550-8.
6. Kamali K, Atarod M, Sarhadi S, Nikbakht J, Emami M, Maghsoudi R, et al. Effects of electromagnetic waves emitted from 3G+wi-fi modems on human semen analysis. Urologia. 2017;84(4):209-14.
7. Panara K, Masterson JM, Savio LF, Ramasamy R. Adverse Effects of Common Sports and Recreational Activities on Male Reproduction. Eur Urol Focus. 2019;5(6):1146-51.