از تاثیر تمرینات قلبیتنفسی و مقاومتی بر عملکرد حرکتی در بیماران دچار سکته مغزی چه میدانیم؟
بیان مسئله
ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) یکی از عوامل اصلی ایجاد عفونتهای تنفسی، بهویژه در نوزادان، سالمندان و افراد دارای نقص سیستم ایمنی است. این ویروس میتواند باعث بروز برونشیولیت، ذاتالریه (پنومونی) و در موارد شدید، بستری شدن در بیمارستان یا حتی مرگ بیمار شود. با توجه به بار بالای بیماری، توسعه و بررسی بیخطری و اثربخشی واکسنهای RSV در سالهای اخیر در اولویت تحقیقات حوزه سلامت قرار گرفته است. مطالعهای که خلاصه آن بررسی شد، شامل مرور نظاممند (سیستماتیک) و متاآنالیز ۱۴ کارآزمایی بالینی تصادفیشده (RCT) با بیشاز ۱۰۰ هزار شرکتکننده است و جامعترین ارزیابی تا سال ۲۰۲۴ بهشمار میرود.
یافتهها
اثربخشی واکسن در بزرگسالان سالمند
نتایج نشان میدهند واکسنهای مبتنی بر پروتئین F پیشاتصالی (prefusion F protein) توانستهاند بروز عفونتهای دستگاه تنفسی تحتانی ناشی از RSV را تا ۷۷٪ کاهش دهند. همچنین میزان بیماریهای حاد تنفسی ناشی از RSV در این گروه با ۶۷٪ کاهش همراه بوده است. این نتایج با اطمینان بالا و بر پایه بیشاز ۹۹ هزار شرکتکننده گزارش شدهاند. در عین حال، در این مطالعات تفاوت قابلتوجهی در میزان مرگومیر یا بروز عوارض جانبی شدید مشاهده نشد، که نشاندهندهٔ بیخطر بودن نسبی واکسن است.
مقایسه با واکسنهای دیگر (پستفیوژن)
برخلاف واکسنهای پیشاتصالی، واکسنهای مبتنی بر فرم پساتصالی (postfusion) پروتئین F نتوانستند اثربخشی معنیداری را نشان دهند. در مطالعات مربوط به این نوع واکسن، کاهش قابلتوجهی در بروز بیماریهای تنفسی ناشی از RSV دیده نشد (در برخی موارد حتی تفاوت منفی مشاهده شد). بنابراین، تمرکز علمی در حال حاضر بر توسعه واکسنهای مبتنی بر ساختار پیشاتصالی است که پاسخ ایمنی مؤثرتری را ایجاد میکنند.
واکسیناسیون مادران و حفاظت از نوزادان
نتایج سه کارآزمایی بزرگ روی بیشاز ۱۲ هزار مادر باردار نشان دادند که تزریق واکسن RSV مبتنی بر پروتئین F در دوران بارداری میتواند بهطور چشمگیری خطر ابتلای نوزاد را به عفونتهای تنفسی ناشی از RSV کاهش دهد. کاهش ۵۴٪ در موارد بیماریهای نیازمند مراجعه پزشکی و ۷۴٪ در موارد شدید گزارش شد. همچنین خطر بستری شدن نوزادان به دلیل RSV حدود ۵۴٪ کمتر شد. این یافتهها از اثربخشی بسیار بالای واکسیناسیون مادر حکایت دارند، بدون آنکه افزایش معناداری در عوارض جانبی برای مادر یا نوزاد مشاهده شود.
واکسنهای زنده ضعیفشده برای نوزادان و کودکان
در مورد واکسنهای زنده تضعیفشده (live-attenuated) که برای تزریق مستقیم به نوزادان طراحی شدهاند، شواهد فعلی هنوز قطعی نیست. این مطالعات بر جمعیتهای کوچکتری (حدود ۲۰۰ کودک) انجام شدند و نتایج، کاهش خفیف و غیرمعنادار را در بروز عفونتها نشان دادند (اثربخشی حدود ۲۶٪ تا ۳۸٪ با اطمینان پایین). با این حال، هیچ افزایش خطرناکی از نظر عوارض جانبی گزارش نشد، بنابراین برای تعیین دوز و زمان مناسب تزریق، انجام تحقیقات بیشتری مورد نیاز است.
زنان در سنین باروری
در یک کارآزمایی کوچکتر با ۳۰۰ شرکتکننده، واکسن نوترکیب مبتنی بر نانوذرات پروتئین F اثر حفاظتی متوسطی (حدود ۵۰٪) را در برابر عفونت جدید RSV نشان داد. هرچند دادهها بهدلیل حجم محدود نمونه از اطمینان پایینی برخوردارند، این یافتهها نویدبخش بوده و احتمالاً پایهای را برای توسعه واکسنهای بیخطرتر در آینده تشکیل خواهند داد.
ایمنی و عوارض جانبی
در اکثر مطالعات، واکسنهای RSV بیخطر گزارش شدهاند. هیچ افزایش معناداری در عوارض جدی، از جمله اختلالات عصبی مانند سندرم گیلن-باره، مشاهده نشد. عوارض شایعتر شامل درد در محل تزریق، خستگی یا تب، خفیف بودند که مشابه دیگر واکسنهای فصلی (مانند آنفلوآنزا) است. ارزیابی سوگیری (bias) در کارآزماییهای فاز III نیز نشان داد که خطر خطای تصادفی پایین بوده و نتایج قابل اعتماد هستند.
بهطور کلی، واکسنهای پیشاتصالی RSV هم در سالمندان و هم در نوزادان (از طریق ایمنسازی مادر) اثربخشی بالایی در پیشگیری از عفونتهای شدید دستگاه تنفسی دارند. در مقابل، واکسنهای قدیمیتر یا زنده تضعیفشده هنوز به شواهد بیشتری برای اثبات کارایی نیاز دارند. نکته مهم این است که تقریباً هیچ نشانهای از خطر بالای عوارض شدید در این واکسنها وجود ندارد.
نتیجهگیری
با توجه به مرور شواهد موجود تا سال ۲۰۲۴، میتوان گفت که ادعای «واکسنهای RSV، بیخطر و اثربخش هستند»، تا حد زیادی درست است. واکسنهای نسل جدید (بهویژه نوع پیشاتصالی پروتئین F) نهتنها ایمنی بالایی دارند، بلکه در گروههای پرخطر مانند سالمندان و نوزادان نیز بهطور معناداری از بروز بیماری و بستری پیشگیری میکنند. به زبان ساده، این واکسنها گامی مهم در کاهش بار جهانی بیماری RSV بوده و انتظار میرود در آینده به بخشی از برنامههای واکسیناسیون فصلی تبدیل شوند.
منبع
دیدگاهتان را بنویسید