نتیجه بررسی: شواهد ضعیف

راستی‌آزمایی: دوش آب سرد سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند.

در دنیای پرهیاهوی سبک زندگی سالم، یکی از توصیه‌هایی که روزبه‌روز محبوب‌تر می‌شود، استفاده منظم از آب سرد یا دوش یخ است؛ روشی که طرفداران آن ادعا می‌کنند باعث تقویت سیستم ایمنی، افزایش انرژی، کاهش التهاب و حتی بهبود خلق‌وخو می‌شود. اما در پس این ادعاهای پر زرق و برق، یک سؤال مهم نهفته است: آیا قرار گرفتن در معرض آب سرد واقعاً سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند؟ یا این‌هم یکی دیگر از باورهای رایج است که بیش از آن‌که بر علم استوار باشد، به تجربه‌های فردی و تبلیغات رسانه‌ای تکیه دارد؟ برای پاسخ به این پرسش، لازم است نگاهی علمی و مستند به مطالعات موجود بیندازیم تا مرز بین واقعیت و افسانه را روشن کنیم.

روش کار:

نخست با روش PICO، واژگان کلیدی از قبیل: Immune system و Cold‑Water را استخراج و بعد از یافتن MeSH terms  در پایگاه اطلاعاتی PubMed به جست و جوی مقالات پرداختیم.

از سردی تا سلامتی؟ واکاوی نقش آب سرد در عملکرد سیستم ایمنی

یک تحقیق قدیمی اما جالب که در سال ۱۹۹۶ توسط محققانی به‌نام یانسکی و همکاران انجام شد، به بررسی تأثیر آب سرد بر سیستم ایمنی بدن پرداخت. در این مطالعه، گروهی از جوانان ورزشکار به مدت ۶ هفته، سه بار در هفته، هر بار یک ساعت در آب نسبتاً سرد (۱۴ درجه سانتی‌گراد) قرار گرفتند. نتایج نشان داد که پس از مدتی، برخی از سلول‌های ایمنی بدن آن‌ها، مثل مونوسیت‌ها و موادی به‌نام TNF-α که در دفاع از بدن نقش دارند، کمی بیشتر از قبل فعال شده بودند. البته این افزایش‌ها کوچک بودند و هنوز نمی‌توان با قطعیت گفت که قرار گرفتن در معرض آب سرد باعث تقویت قابل‌توجه سیستم ایمنی می‌شود. همچنین چون این تحقیق روی تعداد کمی از افراد انجام شده و گروه کنترل مناسبی نداشته، نمی‌توان آن را به همه تعمیم داد. به همین دلیل، متخصصان توصیه می‌کنند برای نتیجه‌گیری قطعی در مورد فواید یا خطرات احتمالی آب سرد، به پژوهش‌های جدیدتر و دقیق‌تری تکیه کنیم ^۱.

در یک مرور علمی جدید از مطالعات انجام‌شده تا سال ۲۰۲۵ با مشارکت ۳۱۷۷ نفر نشان داد که غوطه‌وری در آب سرد چه از طریق دوش یا حمام یخ در کوتاه‌مدت تأثیر مشخص و قابل‌توجهی بر عملکرد سیستم ایمنی نداشتند، اما در طولانی‌مدت تا ۲۹ درصد غیبت‌های شغلی کاهش یافت و کیفیت خواب و زندگی بهبود یافت ^۲. همچنین، در یک تحقیق کارآزمایی، ۱۲ مرد بدون عادت به تماس با آب سرد، چهار بار در هفته به مدت سه هفته، به مدت ۱۲ دقیقه در آب ۷ درجه سانتی‌گراد قرار گرفتند. یافته­ها بیانگر آن بود که هیچ افزایش معناداری در شاخص‌های ایمنی دیده نشد، یعنی تأثیری که انتظار می‌رفت (تقویت ایمنی) مشاهده نشد. با این حال، گروه تحت مطالعه بسیار کوچک بود و برای تصمیم گیری قطعی به مطالعات با حجم نمونه بالاتر اولویت دارد ^۳.

از باور تا واقعیت: آیا آب سرد یک مداخله مؤثر برای تقویت ایمنی است؟

مطالعات متعددی تلاش کرده‌اند تأثیر دوش یا غوطه‌وری در آب سرد را بر سیستم ایمنی و سلامت عمومی بررسی کنند. یکی از بزرگ‌ترین این تحقیقات در هلند انجام شد که در آن شرکت‌کنندگان روزانه پس از دوش گرم، ۳۰ تا ۹۰ ثانیه دوش سرد گرفتند و این کار را به مدت یک ماه ادامه دادند. نتایج نشان داد غیبت‌های شغلی به دلیل بیماری تا ۲۹­% کاهش یافت، اما تعداد گزارش‌های عفونت تفاوت معنی‌داری نداشت. اگرچه این مطالعه در شرایط واقعی زندگی انجام شد و شرکت‌کنندگان زیادی داشت، اما به دلیل استفاده از گزارش‌های خوداظهاری و نبود تشخیص‌های پزشکی دقیق، احتمال سوگیری در نتایج وجود دارد ^۴.

مطالعات دیگری نیز نشان داده‌اند که دوش سرد ممکن است باعث افزایش برخی شاخص‌های ایمنی مثل آنتی‌بادی‌ها و سیتوکین‌های مرتبط با عملکرد سلول‌های ایمنی شود، اما این اثرات معمولاً کوچک و موقتی هستند و به دلیل حجم کم نمونه‌ها و مدت زمان کوتاه مطالعات، هنوز نمی‌توان نتیجه‌گیری قطعی کرد ^۵. در مجموع، اگرچه شواهدی وجود دارد که دوش سرد می‌تواند برخی جنبه‌های سلامت را بهبود بخشد، هنوز برای اثبات اینکه این روش به‌طور قوی و پایدار سیستم ایمنی را تقویت می‌کند، نیازمند مطالعات بلندمدت‌تر و دقیق‌تر هستیم.

آب سرد و سیستم ایمنی: افزایش موقتی سلول‌های دفاعی یا تقویت واقعی بدن؟

مطالعات و بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد که غوطه‌وری در آب سرد می‌تواند به صورت فوری فعالیت سلول‌های ایمنی مانند لوکوسیت‌ها و مونوسیت‌ها را افزایش دهد و متابولیسم بدن را تحریک کند؛ این موضوع در مرور توضیحی منتشرشده در PsychiatryOnline ۲۰۲۴ مطرح شده است. با این حال، این افزایش موقتی لزوماً به معنای مقاومت بیشتر بدن در برابر بیماری‌ها نیست ^۶. به‌عنوان مثال، گزارش تحلیلی منتشر شده در سال ۲۰۲۵ توسط روزنامه The Guardian و تحلیلگر متخصص Mike Tipton اشاره می‌کند که با وجود افزایش انتقال سلول‌های ایمنی در پاسخ به سرما، کاهش واقعی در میزان عفونت مشاهده نشده و کاهش غیبت‌های شغلی احتمالاً تحت تأثیر سبک زندگی سالم‌تر شرکت‌کنندگان بوده است. بنابراین، اگرچه آب سرد ممکن است پاسخ‌های دفاعی بدن را به صورت کوتاه‌مدت تحریک کند، شواهد علمی برای اثبات تأثیر پایدار و مؤثر آن بر تقویت سیستم ایمنی هنوز ناکافی است^۷.

نتیجه­ گیری:

ادعا مبنی بر اینکه آب یخ سیستم ایمنی را تقویت می‌کند،  نمی‌تواند به‌صورت قطعی تأیید شود. شواهد اولیه اندک نشانگر تحریک‌ بسیار کوتاه‌مدت پاسخ ایمنی است (سلول و سایتوکاین)، اما تأثیر واقعی بر کاهش عفونت یا بیماری ثابت نشده است. مطالعات بزرگ‌تر، کنترل‌شده، با معیارهای بالینی دقیق و طراحی بلندمدت نیاز است. در نتیجه، شواهد فعلی ناکافی‌اند؛ ادعا هنوز در حد فرضیه باقی می‌ماند و نیاز به تحقیقات بیشتر دارد.

فهرست منابع:

1. Janský L, Pospísilová D, Honzová S, et al. Immune system of cold-exposed and cold-adapted humans. Eur J Appl Physiol Occup Physiol. 1996;72(5-6):445-50. doi:10.1007/bf00242274
2. Cain T, Brinsley J, Bennett H, Nelson M, Maher C, Singh B. Effects of cold-water immersion on health and wellbeing: A systematic review and meta-analysis. PloS one. 2025;20(1):e0317615.
3. Versteeg N, Clijsen R, Hohenauer E. Effects of 3-week repeated cold water immersion on leukocyte counts and cardiovascular factors: an exploratory study. Front Physiol. 2023;14:1197585. doi:10.3389/fphys.2023.1197585
4. Heida FH, Harmsen HJ, Timmer A, Kooi EM, Bos AF, Hulscher JB. Identification of bacterial invasion in necrotizing enterocolitis specimens using fluorescent in situ hybridization. J Perinatol. Jan 2017;37(1):67-72. doi:10.1038/jp.2016.165
5. El-Ansary MRM, El-Ansary AR, Said SM, Abdel-Hakeem MA. Regular cold shower exposure modulates humoral and cell-mediated immunity in healthy individuals. J Therm Biol. Oct 2024;125:103971. doi:10.1016/j.jtherbio.2024.103971
6. López-Ojeda W, Hurley RA. Cold-water immersion: neurohormesis and possible implications for clinical neurosciences. The Journal of neuropsychiatry and clinical neurosciences. 2024;36(3):A4-177.